Achado do sepulcro do Apóstolo Santiago

O achado do sepulcro do Apóstolo Santiago tivo lugar, segundo a mitoloxía cristiá, en Santiago de Compostela. Segundo o Códice Calixtino, da primeira metade do século XII, os discípulos de Santiago Teodoro e Atanasio trasladaron o seu corpo desde Padrón nun carro tirado por bois até o bosque Libredón (onde hoxe está Santiago de Compostela) no que foi soterrado. O lugar foi esquecido até que, no século X, o ermitán Paio (Pelagius) viu unhas luces que iluminaban o lugar.

Descubrimento do sepulcro polo bispo Teodomiro de Iria nunha miniatura do Tombo A, c. 1130.
Faro de Vigo do 24/7/1927. Alegoría de Camilo Díaz no Día de Galicia. Os touros da Raíña Lupa conducen os restos de Sant-Iago ao sagrado Libredón.

Porén, o primeiro texto que fai referencia á predicación de Santiago o Maior é o «Breviario dos Apóstolos», texto do século VI que cita a un lugar denominado «Arca Marmárica» como o seu lugar de descanso definitivo. Isidoro de Sevilla insistiu nesta idea no seu tratado «De ortu et obitu patrium».[1]

Neste «Breviario dos Apóstolos» situábase a predicación do Apóstolo na Gallaecia, no occidente de Hispania, e situaba o enterramento de Santiago en Arca Marmárica.[2] Sábese, porén, polos Feitos dos Apóstolos, que Santiago finara en Xerusalén baixo o mandato de Herodes. Polo tanto tivo que existir unha translación do corpo. O bispo León contaba que se lle presentaron catro discípulos de Santiago dicíndolle que recolleran o corpo do Apóstolo e transportárono nunha nave até chegar a Bisria, confluencia do río Ulla e o Sar, en Galiza. Nunha carta, León exhortaba a cristiandade a acudir aló e pregar porque «Certamente alí xace oculto Santiago». A partir de aí iniciáronse estudos e traballos dirixidos a descubrir o lugar exacto onde estaba soterrado o Apóstolo Xacobe.

Posteriormente, no século VII, empezou a circular por Occidente a idea dunha misión de Santiago en Hispania. Esta idea recolleuse na Península polo tratado «De ortu et obitu Patrum», de Isidoro de Sevilla e en Inglaterra polo bispo Aldhelmo de Sherborne. Varios bispos hispano negábanse daquela a lle conceder ningún crédito a esa hipótese pero ao mesmo tempo empezouse a mencionar a Santiago nas listas de reliquias depositadas nas basílicas con motivo da consagración dos altares. Non foi posible achar indicios históricos do lugar de procedencia de devanditas reliquias mais a inexistencia dun culto sepulcral coñecido durante o século VII e século VIII era a base do éxito da tese do descubrimento milagreiro do sepulcro no século IX.[3]

Mentres tanto, empezou un período convulso na Península Ibérica xa que no século VIII chegaron os musulmáns á península e a Aquitania. O mundo cristián temía a perigosa influencia islámica e mentres no sur de Al-Andalus algúns eclesiásticos viraban a mirada a Roma, no norte apoiábanse no evanxelizador Santiago. Carlomagno iniciou a súa campaña contra o islam no Val do Ebro e de acordo con Hadrián I enviou a España o bispo Exila para iniciar unha reforma da igrexa peninsular como a que se estaba a levar a cabo na Carolinxia.[4]

O beato de Liébana nos Comentarios á Apocalipse volveu lanzar a teoría da predicación de Santiago en Hispania, tomada do «Breviario dos Apóstolos». Dez anos despois, en 786 redactou a versión definitiva dos «Comentarios á Apocalipse» para facer fronte á crise da Igrexa do seu tempo e trataba de demostrar que se achaba en posesión da «traditio». Incorporou un mapamundi no que a cabeza do Apóstolo Santiago aparecía na denominada Gallaecia, dato que favorecía á igrexa ástur galaica. Case ao mesmo tempo apareceu no Reino de Galicia o himno litúrxico «Ou Dei Verbum» atribuído ao beato de Liébana. Nel prégase a Santiago de protexer o rei, ao clero e ao pobo. Invocábaselle como titor de toda a sociedade cristiá do momento.[4]

O achado

editar

O Breviario dos Apóstolos situaba o soterramento de Santiago en Arca Marmárica. Como xa se dixo, sabíase polos Feitos dos Apóstolos que Santiago o Maior morrera en Xerusalén baixo o mandato de Herodes. Polo tanto tivo que existir unha translación do corpo.[5]

 
Cume do Pico Sacro, en Boqueixón.
 
Mapa sobre a lenda xacobea da translación en Historia del Apostol de Iesus Christo Sanctiago Zebedeo de Mauro Castellá Ferrer (1610).
 
As tradicións do Apóstolo Santiago en Galicia de Modesto Brocos (1897).

O primeiro texto que fala disto é unha epístola sen datar que apareceu nun momento oportuno. Atribúese a León, bispo de Xerusalén, e dirixíase a francos, vándalos, visigodos e ostrogodos e, polo tanto, pódese situar en torno ao ano 500. Cítanse catro puntos xeográficos de importancia:

Contaba o bispo León en dita epístola que durante a celebración dun sínodo se lle presentaron catro do sete discípulos de Santiago o Maior. Recolleran o cadáver do apóstolo e transportárono nunha nave guiada pola man de Deus. Chegaron a Bisria, confluencia do río Ulla e o Sar, en Galicia; foron sete días de navegación. Na última frase da carta León exhortaba a cristiandade a acudir alí e orar porque «Certamente alí xace oculto Santiago».[6]

As noticias da epístola de León pasaron deseguido aos martiroloxios que circulaban por todo occidente. No século IX, nas anotacións correspondentes ao 25 de xullo de ano non coñecido, lese o parágrafo seguinte: «Natividade de Sant-Iago. Os seus sacros ósos, trasladados a Hispania e sepultos nas súas rexións occidentais, son obxecto dunha celebérrima veneración.»[7]

Desenvolvemento da lenda

editar

Os detalles da localización do corpo de Santiago viñeron despois de coñecida a existencia da epístola de León. Contábase que os discípulos sacaron o corpo da barca e colocárono sobre unha gran laxe, que «co peso e coma se fose cera derretida», transformouse nun sepulcro. Despois de moitas dificultades puxeron o cadaleito nun carro turrado por bois que se detiveron nun lugar chamado Pico Sacro. Colocaron as reliquias nunha arca de mármore, a «Arca Marmórica», e construíron unha pequena igrexa.[8]

  1. Xacopedia (2015). "De ortu et obitu patrum". Consultado o 25 de marzo de 2016. 
  2. Beato de Liébana (783-788). "Los escritos de Beato de Liébana.". o dei verbum. Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2016. Consultado o 25 de marzo de 2016. 
  3. Arte Historia (2015). "La página del arte y la cultura en español". El Apóstol. Arquivado dende o orixinal o 03 de agosto de 2016. Consultado o 27 de marzo de 2016. 
  4. 4,0 4,1 Bango Torviso, Isidro G. (2015). "El Apóstol". La página del Arte y la Cultura en Español. Arquivado dende o orixinal o 03 de agosto de 2016. Consultado o 27 de marzo de 2016. 
  5. 5,0 5,1 La Catedral de Santiago (30 de decembro de 2015). "La traslación del apóstol Santiago". Consultado o 25 de marzo de 2016. 
  6. Catedral de Santiago (30 de decembro de 2015). "Traslación". texto de Juan José Cebrián, canónigo de la Catedral de Santiago. Consultado o 25 de marzo de 2016. 
  7. WikiWnad (1014). "Hallazgo del sepulcro del Apóstol Santiago". Consultado o 25 de marzo de 2016. 
  8. Xunta de Galicia, Presidencia (16 de xuño de 2011). "Crónicas de la emigración". El ‘Arca Marmórica’ del Apóstol y sus testimonios escritos. Consultado o 25 de marzo de 2016. 

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar