Portos do Estado

Portos do Estado é un organismo público español, dependente do Ministerio de Transportes e Mobilidade Sostible, con responsabilidades globais sobre o conxunto do sistema portuario de titularidade estatal. Está encargado da execución da política portuaria do Goberno do Estado e da coordinación e control de eficiencia do sistema portuario, formado por 28 Autoridades Portuarias que administran os 46 portos de interese xeral, dos cales sete están situados en Galiza e son xestionados por cinco autoridades portuarias.

Portos do Estado
Tipo	axencia gobernamental
Data de fundación	24 de novembro de 1992
Sede	Madrid
País	España
Na rede
http://www.puertos.es/
[ editar datos en Wikidata ]

O artigo 149 da Constitución Española de 1978, referente ás «Competencias Exclusivas do Estado», no seu punto 20 fai referencia directa á titularidade de portos e aeroportos de interese xeral.

Competencias e funcións

Mapa físico da Península Ibérica e Baleares coa rede de Portos do Estado.

Segundo a CE e o Real Decreto Lexislativo 2/2011, de 5 de setembro, que aproba o texto refundido da Lei de Portos e da Mariña Mercante, a titularidade dos portos de interese xeral é competencia do Estado. Estes portos inclúen aqueles que realizan actividades comerciais marítimas internacionais, serven a industrias de importancia estratéxica para a economía nacional ou teñen un volume e características de actividade suficientemente relevantes.

A Portos do Estado correspóndenlle as seguintes competencias, baixo a dependencia e supervisión do Ministerio:

• A execución da política portuaria do goberno.
• A coordinación e control da eficiencia do sistema portuario estatal, nos termos previstos nesa lei.

• A coordinación xeral cos diferentes órganos da Administración Xeral do Estado
• A formación, a promoción da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico en materias vinculadas coa economía, xestión, loxística e enxeñaría portuarias.
• A planificación, coordinación e control do sistema de sinalización marítima a través da Comisión de Faros.

Modelo portuario español

O Real Decreto distingue entre os portos de titularidade autonómica (maiormente portos pesqueiros, deportivos e de refuxio), que dependen do goberno da Comunidade Autónoma onde están situados, e os portos de titularidade estatal.

Características dos portos de interese xeral

• Efectúanse neles actividades comerciais marítimas internacionais.
  • Serven a industrias de importancia estratéxica para a economía nacional.
• O volume anual e as características das súas actividades comerciais marítimas alcanzan niveis suficientemente relevantes, ou responden a necesidades esenciais da actividade económica xeral do Estado.
• As súas especiais condicións técnicas ou xeográficas son esenciais para a seguridade do tráfico marítimo.

Porto de Vigo, coas Cíes ao fondo.

Portos Galegos de Interese Xeral

En Galicia, hai seis portos de interese xeral que están baixo a xurisdición de cinco autoridades portuarias:

• Autoridade Portuaria da Coruña
• Autoridade Portuaria de Ferrol-San Cibrao
• Autoridade Portuaria de Marín e Ría de Pontevedra
• Autoridade Portuaria de Vigo
• Autoridade Portuaria de Vilagarcía de Arousa

Importancia económica e problemas de xestión

Porto da Coruña e xardíns de Méndez Núñez.

A actividade portuaria e o transporte marítimo achegan un 20% ao PIB español do sector de transportes. A Lei dota ao sistema portuario de instrumentos para mellorar a súa posición competitiva nun mercado aberto e globalizado, establecendo un réxime de autonomía de xestión das Autoridades Portuarias, que deben exercer a súa actividade con criterios empresariais. Neste marco, os portos de interese xeral responden ao chamado modelo landlord, no que a Autoridade Portuaria provee a infraestrutura e solo portuario e a regula a utilización deste dominio público, mentres que os servizos son prestados maiormente por operadores privados en réxime de autorización ou concesión.

A función dos portos desborda o seu tradicional papel como meros puntos de embarque e desembarque de mercadorías e pasaxeiros para converterse en centros nos que se sitúa toda unha serie de actividades que xeran valor engadido á mercadoría, plenamente integrados nas cadeas loxísticas e intermodais.

Debates sobre descentralización e coordinación

Os portos galegos representan unha fonte de ingresos a través de taxas portuarias e servizos, ademais de ser un nicho significativo de emprego e unha plataforma loxística fundamental para Galiza e os seus produtos. Porén, o sistema recibiu críticas por problemas derivados da burocracia e falta de dinamismo na xestión que afectan á súa competitividade. Por exemplo, o porto de Vigo perde un 6% de tráfico cada ano. Ademais, a riqueza xerada polos portos non reverte proporcionalmente en Galiza, como se observa na diferenza de investimento en comparación con outros portos españois (como o da Baía de Alxeciras e outros).

Hai un debate sobre a posibilidade de transferir a xestión dos portos de interese xeral ao goberno galego, co argumento de que unha xestión máis descentralizada podería mellorar a eficiencia. O Tribunal Constitucional, na súa sentenza 85/1983, indica que o interese xeral é aplicable a todas as Administracións, polo que se considera lóxico transferir estes portos a Galiza. A transferencia podería permitir unha mellor planificación e aproveitamento dos portos para o asentamento de novas empresas e a creación de emprego.

Desastre do Prestige

Artigo principal: Prestige.

Unha das principais polémicas en relación con Portos do Estado en Galiza xurdiu tras o naufraxio do Prestige en novembro de 2002. Este incidente revelou deficiencias significativas na xestión da crise e na coordinación entre o Goberno central e a Xunta. As críticas centráronse na resposta tardía e ineficaz desde Madrid, afastando o petroleiro da costa sen adoptar medidas suficientes para conter o vertido de fuel. Este desastre destacou a necesidade de mellorar os protocolos de emerxencia e a xestión medioambiental dos portos, esixindo unha maior autonomía e recursos para as autoridades galegas, e un porto refuxio onde transvasar a carga e facer as reparacións precisas. O lugar escollido para foi punta Langosteira, e sería pagado ao 40% pola Unión Europea, o 30% polo Ministerio de Fomento e o restante 30% pola Autoridade Portuaria da Coruña. As obras en punta Lagosteira iniciáronse en 2005, liberando terreos na zona portuaria coruñesa para seren recalificados como uso urbanístico.

Vertedura do Toconao

Artigo principal: Vertedura de granulado de plástico na costa de Galicia.

Máis recentemente, o vertido de pellets de plástico polo buque Toconao en 2023 reavivou a controversia sobre a xestión de desastres ambientais. A Xunta acusou ao Goberno central de non proporcionar información suficiente nin activar os protocolos de emerxencia de forma adecuada. Pola súa banda, o Goberno central argumentou que a Xunta non solicitou axuda correctamente, o que puxo de manifesto unha vez máis as carencias na coordinación interadministrativa e nas normativas de transporte marítimo, incluíndo as autoridades europeas e internacionais como a OMI.

Narcotráfico

Artigo principal: narcotráfico.

Os portos galegos teñen sido un punto clave para o tráfico de drogas desde a década de 1980, debido á súa localización e alta actividade comercial. As autoridades teñen confiscado alixos de contrabando camuflados en contedores, destacando as limitacións na vixilancia. A xestión portuaria ten recibido críticas pola súa eficacia na detección de drogas, con acusacións de pouca inspección que facilitan "portos cómodos" para actividades ilícitas, e considerando o transporte por estrada "máis arriscado". Tamén foron feitos chamamentos a unha maior coordinación internacional e entre os Portos dos Estados membros da UE.

Véxase tamén

• Aena
• Adif
• Autoridade Portuaria
• Axencia Europea de Seguridade Marítima
• Portos de Galicia
• Provincias marítimas de España

Ligazóns externas

• Sitio oficial de Portos do EstadoArquivado 23 de abril de 2019 en Wayback Machine. .