Seixebra
A seixebra [1], Teucrium scorodonia, é unha planta herbácea perenne da familia das Lamiáceas de follas enteiras e flores brancas, amarelas ou avermelladas, agrupadas en inflorescencias. Medra nas zonas temperadas, incluíndo Galiza e adoita usarse coma ornamental[2]. Tamén recibe os nomes de ourego bravo e sarxa brava[3].
| Seixebra | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Aspecto xeral. | |||||||||||||||||||||
| Clasificación científica | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Nome binomial | |||||||||||||||||||||
| 'Teucrium scorodonia' L., Sp. Pl., vol.2, p. 564, 1753 [1] | |||||||||||||||||||||
Descrición
editarArbusto anano viloso, de talos ergueitos e ramosos de até 50 cm ou máis. Follas triangulares-ovadas de baseen forma de corzón, con dentes arredondados, engurrados, peciolados. Flores amarelo-averdadas, raramente brancas ou vermellas, en inflorescencias longas, simples ou ramosas, laxas, espiciformes. Corola de 9 mm, de pelo tipo la, estames moito máis longos. Cáliz acampanado, bilabiado, con labios tomentosos e a metade de longo ca o cáliz, que está curvado e é protuberante no baseamento. Florea a final da primavera e polo verán.
Hábitat e distribución
editarSotobosque de faiais, sobreirais, caxigais, freixedos, piñeirais, fragas, uceiras, herbeiras, pasteiros montanos, lamazais, lugares húmidos e sombríos, beirís dos camiños e beiras dos regueiros, fendas de rochas, noiros rochosos, lugares abertos e asollados, en substrato silíceo, area ou calcario; medra dende o nivel do mar até 2000 m de altitude. Florea de maio a novembro. Aparece en Galiza e en case toda a Península Ibérica, agás o Levante e o sueste.[4] Distribúese tamén en practicamente por toda Europa, e esténdese até Tunisia polo sur.[5]
Taxonomía
editarTeucrium scorodonia, foi descrita por (Coss. ex Pau) Castrov. & Bayon e publicado en Anales del Jardín Botánico de Madrid 47: 508. 1989[1990].[6]
Teucrium: nome xenérico que deriva do grego τεύχριον, e despois do latín teucri, -ae e teucrion, -ii, usado por Plinio o Vello en Historia naturalis, 26, 35 e 24, 130, para designar o xénero Teucrium, mais tamén o Asplenium ceterach, a douradiña, unha especie de fento (25, 45).[7] Hai outras interpretacións que derivan o nome de Teucri, -ia, -ium, dos troianos, pois Teucro era fillo do río Escamandro e a ninfa Idaia, e foi o antepasado lendario dos troianos, polo que estes últimos a miúdo son chamados de teucrios.[8] Mais tamén Teucrium podería se referir a Teûkros, en latín Teucri, ou sexa Teucro, fillo de Telamón e Hesione e medio-irmán de Ajax, e que loitaron contra Troia durante a guerra do mesmo nome, durante a cal descubriu a planta no mesmo período en que Aquiles, segundo a lenda, descubriu a Achillea.[9]
scorodonia: epíteto derivado do grego σχόρόδον e despois do latín scorodon, -i, os dous significando "allo", pois as follas da planta son aromáticas, con algo de sabor a allo[10][11]
- Monochilon cordifolius Dulac
- Scorodonia heteromalla Moench
- Scorodonia scorodonia (L.) H.Karst.
- Scorodonia solitaria Stokes
- Scorodonia sylvestris (Lam.) Link
- Scorodonia trivialis Raf.
- Scorodonia vulgaris Raf.
- Teucrium salviifolium Salisb.
- Teucrium sylvestre Lam.
Nomes vernáculos en galego
editar- A Real Academia Galega só recolle o termo seixebra, de saxifraga. [12]. Outros dicionarios actuais recollen os nomes vulgares de ourego bravo ou sarxa brava pola semellanza coas tamén herbas aromáticas cultivadas[13]. Existen as variantes moi documentadas: sinxebra e xinxebra [14] (en galego antigo recollida coma gingebra[15], que ás veces se confunde co xenxibre, pola semellanza do nome.
- É tamén común o termo teudo, moi recollido en dicionarios antigos[16].
Notas
editar- ↑ Nome galego no DRAG.
- ↑ Diccionario Cumio da lingua galega. Vigo, Ed. do Cumio, 1999
- ↑ Sinónimos en galego en Termos esenciais de botánica. Universidade de Santiago de Compostela, 2004
- ↑ "Teucrium scorodonia en Flora Ibérica, RJB/CSIC, Madrid" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 24 de setembro de 2015. Consultado o 22 de xullo de 2016.
- ↑ Teucrium scorodonia en The Euro+Medit PlantBase
- ↑ "Seixebra". Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado o 15 de decembro de 2013.
- ↑ F. Gaffiot, Diccionaire Latin-Français, Hachette, Paris, 1934
- ↑ Encyclopedia Mythica: mythology, folklore, and religion
- ↑ Teucrium en M.L. Charters, California Plant Names: Latin and Greek Meanings and Derivations - A Dictionary of Botanical and Biographical Etymology
- ↑ F. Gaffiot.
- ↑ P. Font Quer.
- ↑ Nome galego normativo pola RAG.
- ↑ Termos esenciais de botánica. Santiago de Compostela, 2004; Vocabulario de ciencias naturais. Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 1991
- ↑ E. Losada, J. Castro e E. Niño, (1992): Nomenclatura vernácula da flora vascular galega, Xunta de Galicia
- ↑ Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar)
- ↑ X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular castelán-galego (publicado por entregas en El Pueblo Gallego), Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona.