Número áureo nos calendarios
En astronomía, denomínase número de ouro, ao rango que ten un ano determinado no ciclo de Metón, que se repite cada 19 anos e permite coincidir (cun par de horas de erro) os ciclos lunares cos ciclos solares. Hai 19 números de ouro e cada ano ten asociado o seu número de ouro.
Este período o ciclo metónico, descuberto polo astrónomo grego Metón de Atenas, foi revelado no 432 a. C. nos Xogos Olímpicos, e os atenienses, conscientes da importancia do descubrimento para mellorar a medición do tempo, rexistraron o ciclo en letras douradas no templo dedicado a Minerva (Atenea) De aí a palabra número dourado ou número áureo para describir o rango dun ano dentro do ciclo Metón e, por extensión, o mesmo ciclo.[1]
O número áureo podémolo atopar principalmente en moitos calendarios xulianos e é un dos termos empregados dende a Idade Media para calcular o Domingo de Pascua, permitindo anticipar as lunacións dese ano, e dos anos seguintes.[2]
Non se debe confundir co número áureo ou proporción áurea en álxebra e xeometría.
Orixe do termo
editarNúmero áureo ou mesmo are numero [3] é a tradución da expresión latina aureus numerus.
O Ciclo de 19 anos (en latín: cyclus decemnovennalis, en orixe, do grego ἐννεακαιδεκαετηρίς [enneakaidekaeteris]) refírese a un dos ciclos con que, desde a antigüidade, se tentaron conciliar os calendarios anuais lunar e solar.
Na Idade Media, algúns calendarios de misas e libros de horas marcaban o ciclo de 19 anos con números romanos de ouro, dando lugar á tradición de designar un número dourado ou brillante.
A primeira referencia documentada ao aureus numerus aparece no libro "Ordo Virtutum" (ca. 1151 ) da abadesa Hildegarda de Bingen e no poema "Massa compoti" de Alexandre de Villedieu (1200) e aparece engadido por un copista nas táboas sobre o cálculo da Pascua de Abbon de Fleury, 988.
Cálculo do número áureo
editar
Calcúlase do seguinte xeito (cálculo de módulo 19): [4]
- Divide o ano entre 19 (por exemplo, o ano 2008, 2008/19 = 105,68 que se trunca a 105);
- Toma o resto da división anterior (105 × 19 = 1995 restado de 2008, temos un resto de 13 anos);
- Suma 1 (13+1 = 14): en 2008 ten o número áureo de 14.
Que se corresponde coa fórmula: ano (módulo 19) +1.
Esta norma terá vixencia até que o ciclo metónico, algo máis longo do previsto (case hora e media), non se axuste para reflectir o seu avance, que despois de 16 ciclos (304 anos) será de case un día. segundo as observacións actuais do ciclo lunar.
É dicir, dividir o número do ano por 19, atopar o resto e engadirlle 1.
Deste xeito, o do ano 2016 é 3 porque 2016 máis 1 é igual a 2017, un número que dividido por 19 ten un cociente igual a 106 e un resto igual a 3.
.png)
No calendario inserido ao comezo do libro de horas chamado de Dom Manuel, atopamos as instrucións para coñecer a secuencia dos anos e o respectivo número de ouro, informando que no ano 1517 é 17 (XVII) e que o ano 1518 tería o número áureo 18 (XVIII), e así sucesivamente, adiante ou atrás.[5]
Durante séculos, o cálculo anticipado do día do ano en que se producirá o Domingo de Pascua baseábase en táboas simplificadas con varias entradas e que facían coincidir precisamente os número de ouro coas <i>Letras do domingo</i> do calendario anual xuliano, tendo en conta que se producía o equinoccio de primavera o 21 de marzo.
- Até a reforma do calendario gregoriano en 1582, o cómputo do Domingo de Pascua e das demais festas móbiles dependentes del foi simplificado en Táboas de festas móbiles, como a que se atopa na edición de Leiria de 1496 do libro Almanach perpetuum de Abraão Zacuto:
.png)
Por exemplo: O ano 1517 tiña o número de ouro 17 e a letra dominical D ; nesta táboa, na liña da letra D que segue ao número dourado 17, indícase o domingo de Pascua o 12 de abril.
- Tras a reforma do calendario gregoriano en 1582, o cómputo do Domingo de Pascua e das demais festas móbiles dependentes del pódese consultar a través das Táboas das festas móbiles equivalentes, pero válidas só en determinados intervalos de tempo, derivados de cambios nos epactas asociados con esa reforma.[6]
Imaxes dos números dourados
editar
- Na primeira imaxe podemos ver o manuscrito co mes de xaneiro do Libro de Horas da raíña Isabel de Castela (1451-1504), nunha paisaxe invernal nevada, elaborado en Bruxes, na década de 1490 [7] É claramente destacada na parte frontal a columna titulada Número áureo en ouro cos respectivos números romanos á esquerda.
A folla está dividida en catro columnas, cada unha coa súa información, froito da propia historia do calendario nos últimos 2.000 anos.
- a 1ª columna, á esquerda, contén os números de ouro nese mes, en números romanos,
- a 2ª columna, desde a esquerda, as Letras dominicais, comezando o 1 de xaneiro coa letra A, influenciada pola semana xudía,
- a 3ª columna menciona a secuencia mensual de días ao xeito do calendario do Imperio Romano, co 1º día do mes - as Kalendas (abreviado KL, na pequena iluminación de arriba), despois as Nonas e a mediados do mes, aproximadamente, as Ides,[8] contadas ao xeito romano que fai referencia a cantos días quedan para a seguinte etapa (incluído o día no que estás), por influencia da civilización romana
-a 4ª columna, a máis á dereita, lembra as principais festas do calendario litúrxico cristián do mes de xaneiro, por influencia da historia do cristianismo.
- Breve transcrición dos sete primeiros días do mes:
| número de ouro | Carta dominical | calendario romano | calendario litúrxico |
| xaneiro | A circuncisión do Señor | ||
| 4o día antes do noveno | Oitava de Santo Estevo | ||
| 3º día antes do noveno | Virxe Santa Genoveva [10] | ||
| 2º día antes de Novenas [11] | Oitava dos Santos Inocentes | ||
| Nonas | Simón confesor | ||
| 8o día antes dos Idus | Epifanía do Señor [12] | ||
| 7o día antes dos Idus |
- Na segunda imaxe hai unha páxina doutro manuscrito co mes de xaneiro dun calendario cristián medieval do último cuarto do século XIV, coñecido como Calendario de París .[13]
Notas
editar- ↑ "[PDF] Origines Kalendariae Hellenicae Or The History Of The Primitive" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de febreiro de 2022. Consultado o 2022-02-11.
- ↑ Wenceslao Segura González. "Nuestro Calendario. Una explicación científica, simple y completa del calendario lunisolar eclesiástico" (en castelán). p. 33. Arquivado dende o orixinal (pdf) o 09 de setembro de 2019. Consultado o 6 de agosto de 2014.
- ↑ Grafia utilizada nas instrucións do calendario do Livro de Horas chamado de Dom Manuel, probaabelmente realizado entre 1517 e 1551.
- ↑ Enciclopedia de Edimburgo, tomo 11 Sir David Brewster (en inglés).
- ↑ Cf. a data da Páscoa do ano 1517 e do ano 1518.
- ↑ Wenceslao Segura González. "La reforma del calendario." (en castelán). p. 132-141. Arquivado dende o orixinal (pdf) o 09 de setembro de 2019. Consultado o 6 de agosto de 2014.
- ↑ Conservado na Biblioteca Nacional de Londres - British Library, Additional MS 18851.
- ↑ Do latim Idus - https://pt.wiktionary.org/wiki/idus
- ↑ Probábel erro en vez de XI, como se pode ler no Livro de Horas chamado de Dom Manuel
- ↑ No Libro de Horas de Isabel a Católica e no chamado de Dom Manuel destaca-se a 'Oitava do Evangelista San Xoán'.
- ↑ No Libro de Horas de Isabel a Católica é utilizada a expresión 'vésperas das Nonas'.
- ↑ O dia da visita dos reis magos
- ↑ Actualmente na Biblioteca Nacional de Polonia, en Varsovia.
Véxase tamén
editar| Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Número áureo nos calendarios |
| A Galipedia ten un portal sobre: Historia |