Engráulidos
Engraulidae

Bocareus (Engraulis encrasicolus)
Clasificación científica
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Clase: Actinopterygii
Subclase: Neopterygii
Infraclase: Teleostei
Superorde: Paracanthopterygii
Orde: Clupeiformes
Suborde: Clupeoidei
Familia: Engraulidae
Gill, 1861
Subfamilias e Xéneros

A dos engráulidos (Engraulidae) é unha familia da orde dos clupeiformes que comprende numerosas especies de peixes denominados comunmente bocareus[1] ou bocartes[2].

Características

editar
 
Cardume de bocareus.
  • Os peixes desta familia son pequenos, xeralmente en torno aos 15 cm de longo, aínda que algunhas especies poden alcamzar preto dos 50 cm.
  • A súa cor varía desde a azul escura até a gris clara, e presentan xeralmente unha banda prateada nos flancos.
  • O corpo, translúcido, é fusiforme e está cuberto de escamas grandes cicloides que se desprenden con facilidade.
  • A cabeza é grande, cos ollos cubertos por unha fina película, o fociño rematado en punta, e a boca, inferior, e moi ampla (ao que aluden os nomes populares galegos).
  • O maxilar superior é prominente.
  • A maioría das especies do Vello Mundo presentan escudos abdominais, que están ausentes nas do Novo Mundo, e que só teñen un escudo pelviano.
  • Forman densos cardumes que ascenden á superficie durante a noite desde profundidades medias para alimentarse de zooplancto. As especies máis grandes suplementan a súa dieta con outros peixes pequenos.[3]

Hábitat e distribución

editar
 
Engraulis encrasicolus.
 
Engraulis ringens.

Os engráulidos habitan nas augas costeiras dos océanos Atlántico, Pacífico e Índico, así como no mar Mediterráneo, e en grandes lagos de auga tanto doce como salgada, en zonas e climas cálidos e temperados.[3]

Aínda que as especies da familia son moitas e están amplamente distribuídas, na zona mediterránea e na costa europea do océano Atlántico a pesca excesiva levou a unha sensíbel diminución das poboacións de Engraulis encrasicholus nos últimos vinte anos. O alarmante descenso de capturas na campaña do 2005 obrigou á Unión Europea a decretar un paro biolóxico no mar Cantábrico.[4]

Varias especies de engráulidos, en especial Engraulis ringens (unha anchoveta), habitan a franxa de augas frías da corrente de Humboldt. Os seus límites xeográficos abarcan os litorais peruano e chileno entre os 3° 30' e os 37° S. Nesta zona distínguense dous stocks: o norte-centro do Perú, entre os 3° 30' e os 16° S, onde se rexistran as maiores concentracións, e o stock sur Perú-norte Chile, entre os 16° e os 24°.[5] Debido a que estes peixes se desprazan de norte a sur no seu proceso de crecemento, no norte peruano védase regularmente a súa captura (o que non sucede na zona sur).[6][7]

Taxonomía

editar

Descrición

editar

A familia foi descrita en 1861 polo ictiólogo e paleontólogo estadounidense Theodore Nicholas Gill.[8]

Etimoloxía

editar

O nome científico Engraulidae está formado normalmente sobre a raíz do nome do se xénero tipo, Engraulis, coa adición da desinencia do latín científico -ĭdae, propio das familias de animais.

Clasificación

editar

Segundo o Sistema Integrado de Información Taxonómica (SIIT), e mais o Fossilworks, a familia divídese en dúas subfamilias,[9][10] que comprenden en total os seguintes 15 xéneros:

 
Thryssa baelama.
 
Anchoa hepsetus.
 
Engraulis japonicus.

e un xénero incertae sedis:[9]

Porén, segundo o World Register of Marine Species (WoRMS) a familia comprende os seguintes 22 xéneros (sen distinguir subfamilias):[13]

Utilidade

editar

Moitas das especies son de grande importancia comercial, empregándose como alimento, para a fabricación de fariña de peixe, e tamén se utilizan como carnada.[3]

 
Pizza con anchoas e alcaparras.
 
Tapa de boquerones en vinagre.

Cómpre salientar que a fariña de peixe é o principal produto pesqueiro de exportación tanto do Perú como de Chile, países que producen o 70 % do total mundial.

Consumo humano

editar

Os bocareus de varias especies, en particular Engraulis encrasicolus e Engraulis mordax, péscanse activamente para consumo humano. A primeira das especies ten unha grande importancia comercial. Péscase nas partes norte e ecuatorial do océano Atlántico centrooriental.[14] As capturas europeas e da África occidental oscilan anualmente entre as 200 000 e as 300 000 t.[15]

A segunda péscase principalmente en México na zona de pesca FAO 77, onde sa capturan anualmente de 10 000 a 50 000 t, mediante redes de cerco principalmente. Transfórmase sobre todo en fariña de peixe, e tamén se utilza como cardada para atúns e outros peixes e, ocasionalmente, en conserva para consumo humano.[16]

É corrente a preparación da primeira das especies anteditas en semiconserva baixo o nome de anchoas, para o que o peixe se limpa, salga e se presenta en aceite; nesta presentación forman parte de numerosos pratos, entre eles a ensalada César, varias salsas de peixe —a nước mắm vietnamita, a nam pla (น้ำปลา) tailandesa, a yúlù (魚露) chinesa e as shottsuru, ishiru e ikanago-jōyu xaponesas, ademais da salsa Worcestershire occidental—, sendo a anchoa un dos máis frecuentes ingredientes das pizzas.

Na cociña mediterránea empréganse tamén en filetes de bocareus crus curtidos en vinagre (boquerones en vinagre, típicos das tabernas de Madrid e doutras cidades e vilas).

Nos países do sueste asiático, os engráulidos secos son coñecidos como «ikan bilis», «setipinna taty», ou en Indonesia «ikan teri» («ikan» é a palabra malaia para peixe), ou «dilis» en Filipinas.

En Galicia

editar

Das numerosísimas especies de engráulidos, só o coñecidísimo bocareu aparece citado por Rodríguez Villanueva e Vázquez, no tomo III da súa obra Peixes do mar de Galicia[17]

  1. bocareu no dicionario da RAG.
  2. bocarte no dicionario da RAG.
  3. 3,0 3,1 3,2 Engraulidae en FishBase.
  4. Anchoas en el Acuario de San Sebastian, por Antonio Figueras, Profesor de Investigación do CSIC en Vigo, 8 de agosto de 2011.
  5. Engraulis ringens Jenyns, 1842 en FishBase.
  6. Establecen cronograma de vedas de anchoveta para embarcaciones artesanales y de menor escala, además de veda reproductiva de merluza Arquivado 03 de agosto de 2016 en Wayback Machine. en Perú. Ministerio de la Producción (en castelán).
  7. Perú suspende pesca de anchoveta por cinco días Arquivado 19 de agosto de 2016 en Wayback Machine. 4 de abril de 2016.
  8. Engraulidae Gill, 1861 no WoRMS.
  9. 9,0 9,1 Engraulidae no SIIT. (en inglés)
  10. Engraulidae Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine. en Fossilworks.
  11. Coilinae no SIIT. (en inglés)
  12. Engraulinae no SIIT. (en inglés)
  13. Engraulidae no WoRMS.
  14. Engraulis encrasicolus na Lista vermella da UICN. Versión 2016.1. Consultada o 07-08-2016.
  15. Muus, Bent J. et al. (1988), p. 94.
  16. Engraulis mordax na Lista vermella da UICN. Versión 2016.1. Consultada o 07-08-2016.
  17. Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1995), p. 34.

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar
  • Nelson, Joseph S. (2006): Fishes of the World. John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-25031-7.
  • Nizinski, M. S. e Munroe, T. A. (1988): FAO species catalogue, volume 2: Clupeoid Fishes of the World, Engraulidae, pp. 764–780. Roma: FAO. FAO Fisheries Synopsis 125, ISBN 92-5-102340-9. Ver en PDF
  • Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2.
  • Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1992): Peixes do mar de Galicia. (III) Peixes óseos (continuación). Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-654-8.
  • van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. et al. (eds.) (2001): European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification. París: Muséum national d'Histoire naturelle. Collection Patrimoines Naturels, 50. ISBN 2-85653-538-0. pp. 357–374.

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar