Acción Integralista Brasileira

Acción Integralista Brasileira (AIB, en portugués: Ação Integralista Brasileira) foi un movemento político fascista nacionalista brasileiro creado o 7 de outubro de 1932. Foi fundado por Plínio Salgado, un escritor modernista, xornalista e político, unha figura literaria coñecida pola súa participación na Semana de Arte Moderna de 1922.

Acción Integralista Brasileira
Tipo	partido político
Ideoloxía	integralismo, fascismo clerical e Fascismo
Data de fundación	7 de outubro de 1933
Data de disolución	10 de novembro de 1937
Sede	Río de Xaneiro
País	Brasil
[ editar datos en Wikidata ]

Salgado desenvolveu o que viría a ser a AIB, coa Sociedade de Estudos Paulista (SEP), un grupo de estudo sobre os problemas xerais da nación. Os estudos da SEP resultarían na creación da AIB, en 1932. O movemento integralista adoptara algunhas características dos movementos europeos de masa da época, especificamente do fascismo italiano, mais distanciándose do nazismo porque o propio Salgado non apoiaba o racismo. Namentres, a pesar slogan da "unión de todas as razas e todos os pobos", algúns militantes tiñan opinións antisemitas e racistas.

O integralismo brasileiro estaba inspirado nun movemento tradicionalista en Portugal, o integralismo lusitano. Como símbolo, a AIB utilizaba unha bandeira cun disco branco sobre un fondo azul, cun sigma maiúscula (Σ) no seu centro. Os integralistas tamén foron coñecidos como camisas-verdes debido aos uniformes que utilizaban. A AIB, así como todos os outros partidos políticos, desapareceu tras a instauración do Estado Novo, o 10 de novembro de 1937 polo entón presidente Getúlio Vargas.

A AIB, a partir de entón, reafirmouse como unha extensión do movemento constitucionalista.^{[Cómpre referencia]} Tan logo o partido iniciou as súas actividades, influenciado polo fascismo italiano, comezaron a acontecer conflitos con grupos rivais, como a ANL, de forma análoga aos conflitos entre partidos fascistas e socialistas en diversos países da época.

Historia

Os principais militantes que deron corpo ao movemento integralista brasileiro foron Plínio Salgado, Gustavo Barroso e Miguel Reale. Plínio Salgado sistematizou a teoría do Estado Integral, e creou os uniformes, símbolos, costumes, hábitos e rituais dos participantes do movemento integralista, e creou a Acción Integralista Brasileira en 7 de outubro de 1932, co lanzamento do Manifesto de Outubro de 1932. Nas vésperas das eleccións presidenciais de 1937, nas que Plínio Salgado era o candidato favorito, a AIB lanzou o Manifesto Programa de 1937, que foi un dos principais documentos do movemento, influenciou as realizacións do Estado Novo, e unha gran xeración de políticos como Juscelino Kubitschek, que agradece a Plínio Salgado pola inspiración propiciada polo libro "13 Anos en Brasilia", que o levou a construír a nova capital brasileira. Así como unha serie de programas como a "Casa-Propia" e a "Alfabetización de Adultos". O integralismo foi un movemento moi importante na conxuntura non só da década de 1930, pois influenciaría moitos políticos e intelectuais con actuación posterior a ese período.

De entre os numerosos membros da AIB, pódese citar, alén de Plínio Salgado a: Gustavo Barroso, Miguel Reale, Tasso da Silveira, San Tiago Dantas, Olbiano de Melo, Cámara Cascudo, Neiva Moreira, Gofredo Teixeira da Silva Teles e Inácio da Silva Teles, Raimundo Padilha, Alfredo Buzaid, Madeira de Freitas, Augusto Frederico Schmidt, Gerardo Melo Mourão, Dantas Moto, Vinícius de Moraes, entre outros.

A AIB foi unha organización política que conquistou a simpatía de membros da clase dirixente, dunha parte da clase media e dunha parte dos oficiais das Forzas Armadas. Mesmo o presidente Getúlio Vargas apoiou a organización do movemento integralista desde o seu inicio.

Coa aparición do documento denominado Plano Cohen, foi posíbel o golpe de estado de Vargas, dando entón inicio ao Estado Novo. Parte da alta cúpula integralista coñecía as articulacións de Getúlio para dar o golpe, e Plínio Salgado negociaba o futuro cargo de Ministro de Educación, tentando, con iso, garantir a presenza dos integralistas no novo goberno. Porén Vargas sorprendeu os integralistas, prohibindo a existencia de calquera asociación política a partir de novembro de 1937.^{[Cómpre referencia]}

Levantamento integralista

No transcurso da disolución da AIB, tras a instauración do Estado Novo, algúns integralistas levantáronse tentando dar un contragolpe á ditadura de Vargas, en 1938.

Severo Fournier, liderando os integralistas, atacou, o 11 de maio de 1938, o Palacio Guanabara. Eran 80 militantes integralistas en total (entre eles un membro da familia imperial brasileira). En resposta, moitos foron fusilados e outros tantos feridos. Cerca de 1 500 integralistas acabaron prendidos e ficaron so a responsabilidade de Filinto Müller para interrogalos. Plínio Salgado, ao final, foi exiliado en Portugal. O ocorrido foi coñecido como Levante integralista.

Afiliados

Departamento Feminino e de Xuventude, década de 1930.

En 1936, o total dos seus membros era estimado entre 600 mil e un millón. Segundo o xornal Monitor Integralista (de circulación nacional, así como A Offensiva, principal órgano do partido), na edición do 7 de outubro de 1937, aquel ano o número de afiliados da AIB era superior a un millón. O xornal tamén rexistraba a existencia de máis de 100 xornais. Hai referencias de polo menos catro revistas: A Flâmula, Anauê, Panorama e A Marcha. Segundo un informe interno da AIB, o partido contaba con 1.128.850 membros nas 22 Provincias (como eran chamados os Estados). Na Provincia do Mar, ou sexa, tripulantes de navíos, 2.850.^{[Cómpre referencia]}

Soamente na rexión próxima á cidade de Matão, en São Paulo, eran editados os seguintes xornais: A Gazeta de Jaboticabal, O Nacionalista (Araraquara), e Folla Integralista (Taquaritinga). Foron editados 75 libros, destinados a propaganda integralista, sobre filosofía, socioloxía, dereito, economía, historia, política e outros ramos de actividade cultural.^{[Cómpre referencia]}

Entre "plinianos" e "plinianas", os nenos integralistas, había 155.000.^{[Cómpre referencia]}

En núcleos urbanos doutros países (Montevideo, Buenos Aires, Filadelfia, Xenebra, Zürich, Porto, Berlín, Varsovia e Roma, alén de núcleos en formación en Nova Orleáns, Washington, París, Tokio, Santiago de Chile, As Palmas e Lisboa) había 6.300 inscritos; e dentro das chamadas inscricións especiais, 59.000 membros.^{[Cómpre referencia]}

En conxunto, a AIB reivindicaba un total de 1.352.000 membros distribuídos en 3.600 núcleos no Brasil e no exterior. Existían aínda outros millóns de simpatizantes e miles de peticións de filiación cando a AIB foi ilegalizada, en 1938.

Período de 1945 a 1966

Os integralistas e remanescentes da AIB reorganizáronse no Partido de Representación Popular, o PRP, presidido por Plínio Salgado, e participaron de todas as eleccións do período, desde a Asemblea Constituínte de 1945, até a edición do AI-2, en 1966; o PRP tivo a súa maior representatividade nos Estados do RS, SC, PR, SP e RJ. Plinio foi candidato á presidencia da República en 1955, obtendo cerca do 7% dos votos. Co fin do PRP, gran parte dos seus membros nucleouse na ARENA, inclusive Plinio, que foi parlamentario por esa marca, no Estado de S. Paulo.

Símbolos, vestimentas, rituais e iconografía

O saúdo "anauê", adoptado polos integralistas brasileiros, de probábel orixe tupi, significando "vostede é meu irmán".

A actitude dos integralistas brasileiros en público era marcada pola simboloxía e iconografía adoptada. Os integralistas presentábanse, oficialmente, uniformados. As camisas e cascos eran verde-oliva, os pantalóns eran negros, brancos ou caqui e as gravatas negras.

Saudábanse utilizando a palabra que se presume vir do tupi, "Anauê", que significaría "vostede é meu irmán", co brazo e man estirados , tal como grupos fascistas europeos como os camisas negras italianos e os camisas pardas nazis. Este saúdo é feito polos integralistas até hoxe, e o seu significado, cristalizado nese que os camisas-verdes atribuíron a el.

A bandeira do movemento está composta por un fondo azul cun círculo branco no centro, e no medio do círculo, a letra grega maiúscula sigma, significando a suma dos valores. Cada subdivisión do movemento contaba con símbolos propios, como por exemplo, os plinianos (os grupos de xuventude), cuxa bandeira era similar á oficial, porén, cun cruceiro do sur atrás do sigma.

Habendo unha parada militar, os participantes do movemento marchaban como soldados. Nos seus encontros e concentracións, os integralistas recibían adestramento e instrución de marcha, alén de executar (con algunhas alteracións) moitos dos rituais e simboloxías das Forzas Armadas.

Ideoloxía

Sesión de peche do Congreso Integralista. Plínio Salgado encóntrase no centro (sentado). Blumenau, 1935.

O integralismo brasileiro ideoloxicamente defende a propiedade privada, o rescate da cultura nacional, a moral, valoriza o nacionalismo, os valores morais da práctica cristiá, o principio da autoridade (e por tanto a estrutura xerárquica da sociedade), o combate ao comunismo e ao liberalismo económico.

Comunismo e liberalismo económico

A ideoloxía integralista combate tanto o comunismo como o liberalismo económico. Defende que eses dous posicionamentos ideolóxicos son semellantes debido á súa unidade de raíces teóricas, unidades de valores e unidade de fins, configurándose en dúas doutrinas igualmente materialistas.

Para a ideoloxía integralista, o materialismo histórico, ou sexa, considerar o ser humano exclusivamente baixo os seus aspectos económicos e materiais, é a base do que se chama "civilización burguesa" e é a grande influencia para a formación tanto do liberalismo económico como do comunismo. Para Plínio Salgado a chamada burguesía non é unha clase social ou económica e si un estado de espírito ("Xa dixemos moitas veces e non cansaremos de repetir: a burguesía non é unha clase, é un espírito")

Desa unidade de fontes teóricas resulta unha unidade de valores. Miguel Reale escribiu "Desde que o marxismo pasou a ser a crítica da sociedade capitalista e (…) un método cómodo de estudar a sociedade burguesa, moitas ideas accesorias viñeron a se unir á tese fundamental da limitación da propiedade individual ou da súa supresión. Hoxe en día xa non é posíbel separalas. O ateísmo, a abolición da familia, o internacionalismo dos pobos, o materialismo en todos os sentidos da vida, todo está tan entrelazado ao ideal socialista, que nos atopamos cun grande paradoxo: É preciso ter espírito estritamente burgués para abrazar o comunismo".

A unidade de fins que a ideoloxía integralista reputa ao comunismo e ao liberalismo económico é a internacionalización da humanidade. Baixo o dominio dos carteis e grandes corporacións liberais ou baixo o dominio dunha ditadura mundial resultante da revolución do proletariado, segundo os textos integralistas, o fin é o mesmo: a redución de toda a humanidade á condición de proletario baixo a administración dalgúns poucos burócratas especialistas na planificación da produción.

Nacionalismo

Plínio Salgado exaltaba o nacionalismo como forma de facer a verdadeira revolución brasileira, como aseveraba no seu libro A Cuarta Humanidade. Salgado afirmou que a exaltación do pasado colonial, do cal resulta a herdanza étnica do pobo brasileiro (nós somos un pobo que comezou a existir desde a morte de todos os prexuízos, cando as tres razas se fundiron) é "certa brasilidade", dado o estado de "abandono" que Portugal relegou ao Brasil; foi nese abandono que naceu unha nacionalidade espontánea, que sería corroída polos estranxeirismos tras a independencia, e que o integralismo pretendía rescatar.

O seu proxecto político propuña unificar as numerosas visións fragmentadas do ser humano e da sociedade, ora analizadas só polos seus aspectos económicos, ora polos aspectos sociais, ora políticos, ora espirituais. A nación integralista organizaríase dentro dunha xerarquía de valores, na cal se sobrepoñía "o espiritual sobre o moral, o moral sobre o social, o social sobre o nacional e o nacional sobre o particular".

Fascismo e integralismo

Integralistas da cidade de Viçosa do Ceará na década de 1930

A relación entre o integralismo e o fascismo é un dos temas máis abordados cando se estuda o movemento integralista. Mentres gran parte dos historiadores coloca o integralismo simplemente como unha manifestación do pensamento fascista, que tiña forte chamamento na década de 1930, os integralistas opóñense a esa lectura da historia do movemento.

O profesor da Facultade de Dereito do Largo San Francisco, Goffredo Telles Junior que, na súa xuventude, participou na Acción Integralista Brasileira relatou, nunha entrevista concedida a Eugênio Bucci : "(…)hai quen diga, ben sei, que o integralismo era fascista. Hoxe, eu sei que o integralismo non era un movemento unificado. Había unha á fascista dentro del. Mais nós, estudantes universitarios, nunca tomamos coñecemento desta á discordante. Nós defendiamos o integralismo para combater o fascismo (…)".

No entanto, poden ser encontradas referencias ao fascismo e ao antisemitismo como movementos "irmáns" do integralismo en artigos integralistas. O propio Gustavo Barroso fai referencias a esa relación no seu libro Brasil: Colônia de Banqueiros.

De entre outras características que indican diversos puntos de contacto entre o integralismo e o nazi-fascismo (estética, autoritarismo, nacionalismo, mitos de orixe etc) está o rexeitamento do sionismo, manifestado por Barroso, principal voceiro do movemento integralista.

Nazismo e integralismo

A pesar de boa parte dos membros negaren calquera semellanza do integralismo co nazismo, o feito é que existiron integralistas nazis que defendían ideais antisemitas. Gustavo Barroso certamente foi unha das máis influentes iconas do Movemento Integralista Brasileiro. Ademais de ter unha chea de títulos e funcións importantes no escenario mundial, foi responsábel dos movementos antisemitas, sendo notábel a súa contribución coa tradución e defensa ferreña do libro Protocolo dos Sabios de Sión.

Non obstante a notoriedade da sinerxía entre os Camisas Verdes (integralistas) e os nazis non quedou reducida a ese caso. Do mesmo modo que o nazismo ostentaba unha abrazadeira co símbolo da esvástica, os integralistas facíano co símbolo do sigma, alén diso, o saúdo Anauê dos integralistas era feito da mesma maneira que o saúdo Heil Hitler!, alén do uniforme e das marchas.^{[Cómpre referencia]}

O antisemitismo estaba presente nalgunhas vertentes do movemento. O núcleo municipal de Olímpia publicou artigos antisemitas os anos de 1933 a 1937, mais a documentación oficial da AIB non trata do asunto.

Organización corporativa do estado

Moitos historiadores colocan a defensa da organización corporativa do estado ou estado corporativo, posición defendida pola ideoloxía integralista, como unha das características que o definen como movemento de corrente fascista. A Italia fascista liderada por Benito Mussolini organizaba o seu estado con base nas corporacións de actividades profesionais, o chamado estado corporativo. O integralismo defendía a organización do estado baseado en sindicatos de actividades profesionais, defendendo tamén o estado corporativo.

O integralismo interpretaba, porén, a organización corporativa do estado fascista como defectuosa, pois era antidemocrática. Miguel Reale escribiu, no seu libro "O Estado Moderno": A solución fascista (…) reflectiu situacións que non son as nosas. A súa estrutura corporativa aínda conserva os sinais da grande crise superada nas liñas da dialéctica hegeliana. No Brasil, podemos realizar o corporativismo puro, con mais facilidade(…).

Máis tarde, tras o seu exilio na Italia fascista, Miguel Reale viría a se decepcionar coa organización corporativa do estado, como relata nun artigo escrito en 2004: considereime libre do compromiso integralista cando, no exilio en Italia, deime conta da ilusoria organización corporativista so o mando dun partido único

Tentativa de democratizar a organización corporativa do estado

Na versión integralista do corporativismo, os sindicatos ou asociacións profesionais serían a ferramenta pola cal os integrantes dunha determinada clase profesional elixiría os seus representantes no parlamento: (...)cada brasileiro inscribirase na súa clase. Esas clases escollen, cada unha para si, os seus representantes nas Cámaras Municipais, nos Congresos Provinciais e nos Congresos Xerais. Os electos para as Cámaras Municipais escollen o seu presidente e o prefecto. Os electos para os congresos Provinciais escollen o gobernador da provincia. Os electos para os Congresos Nacionais escollen o Xefe da Nación, perante o cal responden os ministros da súa libre escolla

Negros e mulleres no integralismo

O integralismo brasileiro congregou unha gran diversidade de cidadáns brasileiros segundo as máis distintas etnias. No sur do país, por exemplo, houbo unha participación grande de inmigrantes europeos e dos seus fillos. Afro-descendentes tamén se adheriron ao movemento, e o exemplo até hoxe lembrado é o de João Cândido, líder da Revolta da Chibata. Outros negros famosos que pertenceron á AIB son Abdias do Nacemento, Sebastião Rodrigues Alves e Ironides Rodrigues. Podemos citar tamén negros que apoiaban o movemento integralista brasileiro, como Arlindo Veiga dos Santos. A AIB foi o primeiro movemento político brasileiro en darlle voz política á muller, aínda que elas se limitasen ao asistencialismo, ao trato coa educación.

O integralismo brasileiro sempre se opuxo ao racismo, e en ningunha circunstancia o apoiou; un exemplo diso é unha das máis famosas frases de Plínio Salgado, "O problema é ético, e non étnico".

Principais ideólogos e as súas obras

• Miguel Reale - O Estado Moderno
• Plínio Salgado - O cavaleiro de Itararé, O esperado (ed. Voz do Oeste), O estrangeiro (ed. das Américas, 1955).
• Gustavo Barroso - Colônia de Banqueiros (1934), Os protocolos dos sabios de Sião (1936), Judaísmo, maçonaria e comunismo (1937)

Legado

Actualmente a Fronte Integralista Brasileira (FIB), o Movemento Integralista e Linearista Brasileiro (MIL-B) e a Acción Integralista Revolucionaria (AIR) din representar o integralismo no Brasil, segundo afirman os seus membros. Defenden "o combate ao materialismo oriúndo, tanto do capitalismo, así como do comunismo, alén da necesidade dunha reforma espiritual do home brasileiro". Existen algunhas vertentes actuais de interpretación do integralismo, como o chamado linearismo, que pretende adaptar a súa doutrina ao século XXI. Mais continúan a afirmar que comunismo e capitalismo son dúas faces da mesma moeda: o grande capital internacional. Segundo eles, o capitalismo liberal e o comunismo serían ideoloxías forxadas na mesma matriz, ou sexa, o "Imperio Sionista", que efectivamente goberna as nacións do Occidente desde a Revolución Francesa, usando do poder do diñeiro, a "Internacional Dourada", ou as revolucións proletarias, a "Internacional Vermella". En parte, a doutrina integralista continúa a se basear na tríade "Deus, Patria e Familia".^{[Cómpre referencia]}