As torres inguxas,[1] (en ruso: Ингушские башни) son un conxunto monumental de edificios de pedra para defensa e observación, situados maiormente nos distritos de Dzheirakhsky e Sunzha, na República dos Inguxos.

Torres inguxas
Edificio
EstiloArquitectura inguxa.
LocalizaciónRepública dos Inguxos, Rusia Rusia
Uso(s)militar
Construción
Construciónséc. IX - XIII
editar datos en Wikidata ]

Cronoloxía

editar

A súa construción no norte do Cáucaso (Circaucasia) puido comezar posibelmente vinculada ás vivendas megalíticas ciclópeas (na datación de investigadores inguxos, II - I milenio a. C.) das aldeas de Targim, Khamkhi, Egikal, Doshkhakle, Kart e outras.[2] Houbo un renacemento medieval da cultura das torres, manifestada nas montañas da República dos Inguxos, que recibiu o nome de "país das torres".[3][4] Hoxe, só fican en pé as de batalla, con máis de 120 identificadas.[5] A datación segue a ser un problema: vai dos séculos XIII ao XIV até os XVI e XVII,[6] e tamén a cuestión da súa conservación: danos significativos na arquitectura das torres foron causados como resultado de expedicións punitivas dos tempos tsaristas, e durante as deportacións de 1944 a 1957. Case a metade dos monumentos foron destruídos. Moitos sitios históricos seguen sen explorar pola inaccesibilidade e por restricións en zona fronteiriza.

Orixe e desenvolvemento

editar
 
Targim
 
Hamhi
 
Egikhal
 
Kart
 
Niy
 
Erzie

Restos ciclópeos megalíticos das antigas tribos Inush Koban circaucásicas atópanse preto das antigas cidades do período neolítico. Normalmente, servían de barreira na entrada ás covas ou arredor da vivenda. Foron indo substituídas por estruturas de rocha común con algunha solución de unión e case nunca usaban pedras redondeadas, xa que se conectaban mal entre si. É difícil datar o inicio das torres: algúns atribúeno aos primeiros séculos da nosa era, outros ao s. VIII. Como resultado de escavacións arqueolóxicas en vivendas megalíticas, atopáronse restos de cerámica da cultura Koban do I milenio a. C. Por signos de planificación, a técnica de cachotaría e algunhas outras características, os edificios ciclópeos teñen características comúns coas estruturas de torres posteriores. Os investigadores sinalan a continuidade da arquitectura, moi desenvolvida na Idade Media, a partir da tecnoloxía de construción de pedra do Cáucaso Central.

O renacemento da cultura das torres na Circaucasia, durante o medievo, maniféstase nas montañas da República dos Inguxos onde esta construción recibiu o maior desenvolvemento.[3][7] Este feito, así como as tradicións etnoxenéticas dos pobos da rexión e trazos da arquitectura, que salientan a unidade da súa orixe, permiten considerar que os fundadores da construción de torres na zona montañosa, abarcando o territorio da moderna Inguxetia, Chechenia e a parte montañosa oriental de Xeorxia son tribos inguxas.[3][8]

Uns 150 asentamentos na zona montañosa inguxa, no actual Dzheyrakhsky, consistían en complexos de torres residenciais de pedra. Moitas aldeas eran castelos fortificadas, con torres harmoniosamente proporcionadas e muros dun metro de espesor na base, o que evidencia un alto nivel de desenvolvemento da arquitectura medieval e unha ilustración desa época belicosa. Agresións externas, conflitos internos, e a situación xeográfica no cruzamento de camiños de Transcaucasia coas chairas circaucásicas, obrigaron aos inguxos a construír fortes casas de pedra.[3]

Co aumento de poboación, o asentamento medieval evolucionou até se converter nunha fortaleza con torres de batalla, murallas, residencias e dependencias. Cada un destes asentamentos era unha asociación forte e autosuficiente, regulada polos anciáns a través do adat. Estes asentamentos semellaban pequenas cidades medievais cunha única política baseada nos intereses de cidadáns libres e iguais. Os portos de montaña, que agrupaban varias ducias de asentamentos, eran unha especie de federación cun centro político propio, similar á capital, que adoitaba ser o maior asentamento do canón, situado na zona estratexicamente máis vantaxosa que controlaba as vías de tránsito.[3]

As torres inguxas destacan pola súa graza e detalles arquitectónicos feitos en pedra dos comedeiros de cabalos montados nos muros e valados, a presenza de detalles de pedra nas fiestras, entre outros. Tamén presentan unha altura significativa en relación á base, de 10:1.

O farqueólogo soviético e estudoso caucásico E. Krupnov na súa obra Medieval Inguchetia escribe:

«Ингушские боевые башни являются в подлинном смысле вершиной архитектурного и строительного мастерства древнего населения края. Она поражает простотой формы, монументальностью и строгим изяществом. <…> Ингушские башни для своего времени были подлинным чудом человеческого гения, как для нашего столетия новые шаги человека в небо»[9].
As torres de batalla dos inguxos son, en verdade, o auxe das habilidades arquitectónicas e de construción da poboación antiga da rexión. É impresionante na súa simplicidade de forma, monumentalidade e graza estrita. (...) Para o seu tempo, as torres inguxas eran un verdadeiro milagre da xenialidade humana, como nos nosos tempos o son os pasos humanos no espazo[9].

Arte da construción inguxa

editar
 
Torre de batalla inguxa. Figura de IP Shcheblykina de 1928

Os asentamentos de torres e fortalezas medievais inguxas construíronse en lugares estratéxicos como entradas de desfiladeiros, cruzamentos de ríos e camiños para controlar as vías de comunicación. Tamén se tiveron en conta as condicións naturais do terreo e a calidade do solo, evitando terras aptas para a agricultura. En xeral, construíronse sobre solo rochoso e en zonas áridas. Os asentamentos de torres inguxas tamén tiveron en conta factores de seguridade ante catástrofes naturais, como avalanchas, terremotos e inundacións, e fundáronse preto de fontes de auga potable. A estética e a orde das estruturas das torres tamén foran observadas con rigor.

A construción da torre inguxa organizábase solemnemente, acompañada de varios rituais. As primeiras filas de pedras estaban manchadas co sangue dun animal. Os pedreiros albaneis traballaban sen utilizar as estadas exteriores, comezando por pisos especiais, placas de esquina sobresaíndo, e nichos para futuros pisos. Os tellados piramidais eran construídos desde fóra, apoiado en cordas. O mestre deixaba unha pegada de palma na solución aínda húmida ou rodeaba os seus contornos cun cinel na pedra. Existen cancións populares inguxas que glorifican a beleza das torres.[10]

Construír torres inguxas era importante e rigoroso, tendo que ser concluídas nun ano. Se a construción se estendese, a familia era considerada fraca ou feble, e se a torre caíse, a culpa era atribuída á familia. Os construtores non eran ben pagos pero era unha ocupación moi honrosa. Os mestres responsábeis da pedra da cuberta eran ben recompensados.[11]

Mestres de obras inguxas

editar

Na Inguxetia medieval, unha das áreas máis desenvolvidas foi a construción. Na literatura científica, hai algunha información sobre a existencia na industria da construción e certas "especialidades" - mineiros de pedra, canteiros e transportistas por contrato.[12] A construción de torres de batalla requiría unha grande habilidade, anos de experiencia, coñecementos e habilidades técnicas e había un círculo bastante limitado de construtores especialistas. A construción de edificios relixiosos asociados a conceptos sagrados para os montañeses só podía ser encomendada a mestres seleccionados. Para o mestre, esta confianza era unha honra, o recoñecemento por parte da sociedade dos seus méritos profesionais e das altas calidades morais e éticas.[13] Ás veces, o oficio da construción era cousa de case todas as fraternidades familiares, unha especie de "clan profesional".[14] Os mestres inguxos tamén eran coñecidos fóra da República dos Inguxos - en Chechenia, Osetia e Xeorxia, onde eran convidados a construír.

Torres residenciais

editar

Unha torre residencial ( ингуш., plural h. гӏа́лаш ) era un edificio de pedra duns dous ou tres pisos, cun tellado plano de terra, ben revestido de arxila. A altura da torre de tres pisos tiña unha media de 10 a 12 metros, e o tamaño da base variaba de 5 × 6 a 10 × 12 m. Os muros da torre eran estreitos até a parte superior, o que é unha característica distintiva da arquitectura inguxa medieval. Por exemplo, as torres de batalla tiñan un ángulo de estreitamento significativo das murallas, alcanzando unha media de 10 a 11 graos, chegando ás veces a 14 graos.

A cachotería dos muros consistía en bloques de pedra toscamente mecanizados, e era máis primitiva que a das torres de batalla. A tarefa de construír un edificio residencial era diferente dun de batalla en que requiría a finalización máis cedo para o asentamento familiar, polo que non se prestaba moita atención á aparencia. En todas partes das torres da República dos Inguxos, as torres eran construídas con morteiro de cal, e na parte superior cubertas cunha grosa capa de estuco amarelo ou branco amarelado; no seu interior cubríanse con morteiro as xuntas. Este foi un detalle característico de todos os monumentos arquitectónicos da zona montañosa da República dos Inguxos: torres militares e residenciais, criptas e santuarios. Segundo a lenda, á composición da solución de cal engadíase soro de leite e ovos de galiña.

 
O piar central da torre residencial Erdabӏoagkha Inguche

O primeiro andar da torre residencial estaba reservado para unha cuadra na que se amarraba o gando a un presebe. Parte desta sala estaba cercada: o gran gardábase nun recuncho. Nalgúns casos, todo o segundo piso foi despexado para o gando pequeno, onde o gando foi conducido por un chan de madeira disposto para este fin. Un alicerce cadrado de pedra (“erdabӏoagӏa”) levantouse no medio da torre dende a base, que sostén as principais vigas grosas dos pisos. “Atravesaban vigas máis finas, apoiándose nun extremo contra as pedras do lado oposto, proxectando paralelas a elas. Enriba das vigas colocábase un arbusto, sobre o que se botaba arxila e se batía” [15] .

Na maioría das torres, o segundo piso era a sala principal ("lakhera tsa"). A área media era de 40-45 m², nalgunhas torres a área é bastante importante - 60-70 m²) A altura deste piso superou os 3-4 m. Era unha habitación ampla na que se atopaban os principais artigos domésticos: roupa de cama, louza, utensilios de cociña. Aquí, dispoñíase un fogar central ("Khuvrch").

A sala principal era utilizada pola familia para actividades de lecer. O piso superior utilizábase para almacenar alimentos e ferramentas agrícolas, ademais de servir como sala de recreo para os hóspedes. Ás veces construíuse unha terraza no terceiro andar por motivos económicos. A estrutura arquitectónica incluía detalles defensivos como parapetos nas torres e compartimentos para gardar escravos.

Torretas de semicombate

editar

As torres de semicombate considéranse unha transición entre as residenciais e as de batalla, con elementos de ambas. Teñen de 3 a 4 andares e son máis pequenas que as residenciais. As torretas varían entre 4,5-5 m de ancho até 5-5,5 m de longo e 12-16 m de alto. Non teñen un piar central, pero teñen balcóns con mashikuli articulado como as torres de batalla. A entrada está na planta baixa, como nas residenciais, pero ás veces tamén se pode atopar no segundo andar.

Torres de batalla

editar
 
Torre de batalla en Ny
 
Pyaling

A evolución da tecnoloxía para construír estruturas defensivas nas montañas do Cáucaso do Norte reflíctese nos diferentes tipos de torres de batalla. Crese que estas torres evolucionaron a partir de torres residenciais, primeiro nas de semicombate, despois nas de batalla con cubertas planas e, finalmente, torres con revestimento piramidal. Porén, a construción dos tipos anteriores continuou do mesmo xeito até finais da Idade Media.

Cada planta das torres de batalla tiña funcións específicas. O primeiro andar era usado como prisión e depósito de subministracións agrícolas. O segundo andar servía de abrigo durante un asedio e accedíase por unha porta fechada dende o interior con persianas de madeira á que só se podía acceder por un burato no segundo piso. O terceiro e cuarto pisos estaban reservados para os defensores e as súas familias, mentres que o quinto andar era usado para os observadores e as súas familias. Os tellados das torres foron construídos con pedras en forma de bóveda de lanceta falsa para aumentar a resistencia aos terremotos e evitar que os invasores queiman a torre. Algunhas torres foron reforzadas cun arco de pedra adicional entre o cuarto e o quinto piso, como o complexo Lyazhgi construído polo mestre Hana Hing. A entrada da torre adoitaba situarse no segundo andar, evitando as agresións por sorpresa.

Na maioría dos casos, outros pisos verticais estaban separados por chan de madeira, a base de bordos especiais de pedra e cornixas. A comunicación entre plantas realizábase mediante caixas de inspección cadradas -caixas de inspección equipadas nas esquinas das torres- mediante escaleiras en forma de troncos irregulares. Estes corredores entre pisos foron dispostas en zigzag . A partir do segundo piso, había xanelas, nichos de batalla e fendas de visualización en cada piso. “O dispositivo dos ocos fíxose de tal xeito que cubrise todas as aproximacións posíbeis á torre”. [16]

No nivel do último (quinto ou sexto) andar, que era o principal punto de observación e ao mesmo tempo plataforma principal de batalla, almacenábanse armas: pedras, arcos, frechas etc. Estaban cubertos con pórticos con matacáns (ингуш). A abertura superior quedaba libre para a observación. O arqueólogo Muzhukhev suxire que a elección de construír un tipo particular de torre defensiva dependía do terreo. Partindo da arquitectura con cuberta piramidal, que se distingue polas defensas máis altas, cre que este tipo de torres foron construídas en lugares de fácil acceso. Tales torres foron construídas tendo en conta que o inimigo podía achegarse aos muros da torre. En lugares de difícil acceso, desde o punto de vista dun posíbel ataque, erixíanse torres de cuberta plana menos fortificadas.[16]

 
Torre de batalla en Hyani

Do total de torres de batalla, 50 torres teñen un teito piramidal, máis de 40 torres teñen un tellado plano, máis de 30 torres están en ruínas, non se conservan nin están sen explorar.[17]

Torres piramidais

editar

A maioría das torres con revestimento piramidal construíronse con cinco pisos e alcanzaban unha altura de 20 a 25 metros. A altura das torres de seis pisos podería variar entre 26 e 30 metros. Son os máis perfectos en canto a arquitectura e, por regra xeral, forman parte dos conxuntos castelos. Torres semellantes existían en vilas como Ezmi superior e inferior, Pamet, Dzheyrakh inferior, Lyazh, Morch, Erzi, Huli superior, Hyani, Doshkhakle, Kart e Kart superior, Ozdig superior e medio e inferior, Kiy, Egikal, Pui, Pyaling, Niy e algúns outros.

A cuberta piramidal da torre, por regra xeral, estaba formada por trece lousas e coroábase cunha gran pedra en forma cónica.

Torres revestidas planas

editar
 
Torre de batalla de cara plana do século XII no asentamento de Bialgan

As torres de pel plana adoitaban construírse con 4 ou 5 pisos. A súa cuberta defensiva reforzábase cun parapeto ou cuberta dentada. A súa altura variou de media de 16 (en Metskhal) a 25 m (en Barkin). As torres de combate de pel plana, rematadas cun alto parapeto (barrera). Os conxuntos castrexos da vila estaban dotados de torres almenadas nas esquinas do tellado.

Un exemplo desta torre é tamén a torre de batalla de Bialgan. Está situado na ladeira do monte Myatli, na aldea de Bialgan (tamén chamada Belkhan). É unha torre de combate de 16 metros con tellado plano. Preto, 4 torres residenciais máis. Trátase de monumentos arquitectónicos dos séculos IX e X.[18] Porén, esta torre particular data do século XII.[19]

Torres das cavernas

editar

Sistema de sinalización

editar
 
Vovnushki

As aldeas inguxas foron construídas preto unhas das outras, cun intervalo de 500 metros a un quilómetro. Dunha aldea sempre era posíbel distinguir as torres de batalla das veciñas: as torres tamén se usaban como torres de sinalización, en cuestión de segundos transmitíase o sinal de alarma durante moitos quilómetros. Case todas as aldeas estaban situadas enriba de outeiros, ladeiras de canóns ou cordilleiras. Na zona montañosa da República dos Inguxos, pódese ver que as aldeas torre estendense continuamente polos vales de Assy, Armha e os seus afluentes.

Un dos complexos de torres de defensa máis famosos de Rusia é o complexo Vovnushki.

Decoración

editar

Na entrada da torre xeralmente hai unha estampa das mans do mestre que erixiu o edificio. Era unha especie de garantía da forza da creación do arquitecto, confirmada polo tempo: as torres sobreviviron aos seus creadores durante moitos séculos.

Moitas delas están esculpidas con petróglifos, como letras, cruces, espirais, esvásticas, círculos solares, imaxes de artigos domésticos e armas.

Galería

editar
  1. Definición de inguxo, -xa no Dicionario de Galego de Ir Indo e a Xunta de Galicia.
  2. Чахкиев Д.Ю. 2003.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 "Ингушетия - страна башен" (en ruso). 
  4. "никальные места России, о которых вы вряд ли слышали: Эгикал" (en ruso). 
  5. Чахкиев Д.Ю. О территории и этнической основе зарождения боевых башен с пирамидальным венчанием на Кавказе //Археология и вопросы этнической истории Северного Кавказа. Грозный, 1979. c. 153.
  6. "Скачать Кодзоев Н.Д., Долгиева М.Б., Матиев Т.Х., Картоев М.М. История Ингушетии [PDF]". www.twirpx.com (en ruso). Consultado o 2023-03-03. 
  7. "Уникальные места России, о которых вы вряд ли слышали: Эгикал" (en ruso). 
  8. Erol YILDIR., Kuzey Kafkasyada Vaynah Kule Mimarisi (Vaynah Kuleleri), Flaş Ajans, Istambul, 1997. ISBN 975-7129-01-1
  9. 9,0 9,1 Крупнов Е.И. 1971.
  10. "Илли о том как построили башню" (en ruso). 
  11. "Ингушские башни". geosystems.ru. Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2023. Consultado o 2023-02-22. 
  12. Хасиев С.-М. А. Из истории развития кустарных промыслов чеченцев и ингушей в дореволюционном прошлом (обработка металла и камня) // Хозяйство и хозяйственный быт народов Чечено-Ингушетии. Грозный, 1983. С. 23.
  13. Муталиев Т. Х.-Б, Чахкиев Д.Ю. Славные сыновья и дочери Ингушетии. С. 47.
  14. Хасиев С.-М. А. Из истории развития кустарных промыслов чеченцев и ингушей в дореволюционном прошлом (обработка металла и камня) // Хозяйство и хозяйственный быт народов Чечено-Ингушетии. Грозный, 1983. С. 25.
  15. Мужухоев М.Б. Средневековая материальная культура Горной Ингушетии. Грозный, 1977. С. 20.
  16. 16,0 16,1 Мужухоев М.Б. Ингуши. Страницы истории, вопросы материальной и духовной культуры. Саратов, 1995. С. 30.
  17. Чахкиев Д.Ю. О территории и этнической основе зарождения боевых башен с пирамидальным венчани- ем на Кавказе //Археология и вопросы этнической истории Северного Кавказа. Грозный, 1979. С. 153.
  18. "Башня Бялган" (en ruso). 
  19. "Радиоуглеродные датировки боевой башни с. Бялган" (en ruso). Arquivado dende o orixinal o 13 de abril de 2017. Consultado o 04 de marzo de 2023. 

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar

Entre parénteses os nome en alfabeto latino e o título traducido (aínda que as obras non estean publicadas en galego),

  • Белоконский И. (Belokonsky I.) На высотах Кавказа. М. ("Nas alturas do Cáucaso"), 1906.
  • Виноградов В. Б., Марковин В. И. (Vinogradov VB, Markovin ) Археологические памятники Чечено-Ингушской АССР. ("Monumentos Arqueolóxicos da República Socialista Soviética Autónoma Checheno-Ingush"). Grozny, Chechenia 1966.
  • Goldstein AF . Башни в горах. — М.: «Советский художник», ("Torres nas montañas") 1977. — 334 с.
  • Goldstein AF Средневековое зодчество Чечено-Ингушетии и Северной Осетии. ("Arquitectura na Idade Media de Chechenia-Ingushetia e Osetia do Norte"). - M.: Nauka, 1975.
  • Долгиева М. Б., Картоев М. М., Кодзоев Н. Д., Матиев Т. Х. (Dolgieva M. Б., Картоев М. М., Kodzoev ND, Matiev T.Kh.) История Ингушетии. — 4-е изд. ("Historia de Ingushetia"). - 3ª ed. - Rostov do Don: Editorial Sur, 2013. ISBN 978-5-98864-056-1
  • Крупнов Е. И. (Krulnov E. I.) Средневековая Ингушетия ("Inguxetia medieval"). M., 1971.
  • Марковин В.И (Markovin В. И.) Некоторые особенности средневековой ингушской архитектуры // Архитектурное наследство ("Algunhas características da arquitectura medieval ingush // Patrimonio arquitectónico"). M., 1975.
  • Чахкиев Д. Ю. Древности Горной Ингушетии ("Antigüidades de montaña Ingushetia") - Nazran, 2003. - T.1
  • Робакидзе Л. И. Жилища и поселения горных ингушей // КЭС ("Vivendas e Asentamentos de Montaña Ingush // IES").. - Vol. II - Tbilisi, 1968.
  • Щеблыкин И. П. Искусство ингушей в памятниках материальной культуры // Известия ИНИИК. ("Arte ingush nos monumentos da cultura material / Anais de INIIK"). - vol. I - Ordzhonikidze, 1928.