Tamerlán (adaptación occidental de Timur Lang), nado preto de Kesh (actual Uzbekistán) o 9 de abril de 1336 e finado en Otrar o 18 de febreiro de 1405, foi un emperador. Era parente afastado de Xenxis Kan, do que se consideraba o seu fillo espiritual. O seu nome Timur, significa "ferro" en turco-mongol (cf. mongol tömör e turco demir), e evoca o de Xenxis Kan, Temüdjin. Chamábaselle tamén Amir Timur (Emir de ferro). A segunda parte Lang quere dicir "coxo": «Timur o coxo» e procede do persa langidan [l a ŋ i d a n] - coxear.[1][2]

Modelo:BiografíaTamerlán

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento9 de abril de 1336 Editar o valor en Wikidata
Shahrisabz (Canato de Chagatai) Editar o valor en Wikidata
Morte19 de febreiro de 1405 Editar o valor en Wikidata (68 anos)
Otrar (Dinastia Timúrida) Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaGur-e Amir Editar o valor en Wikidata
Emir Dinastia Timúrida (pt) Traducir
9 de abril de 1370 – 14 de febreiro de 1405 – Khalil Sultan (en) Traducir → Editar o valor en Wikidata
Datos persoais
RelixiónSunnismo Editar o valor en Wikidata
Altura1,72 m Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónguerreiro Editar o valor en Wikidata
Período de tempoDinastia Timúrida (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Carreira militar
LealdadeMirza (en) Traducir e Gran Khan Editar o valor en Wikidata
Rango militarBaig (en) Traducir
Mirza (en) Traducir
Gran Khan Editar o valor en Wikidata
Participou en
Timur's Counter Siege (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Outro
TítuloBey
Mirza (en) Traducir
Emir Editar o valor en Wikidata
FamiliaDinastia Timúrida (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
CónxuxeSarai Mulque Canum
Chelpanov-Mulk Aga
Uljay-Turkan aga
Dilshad aga Editar o valor en Wikidata
FillosJahangir Mirza ibn Timur
 () Uljay-Turkan aga
Umar Shaikh
 ()
Aka Begi
 ()
Miran Shah
 ()
Sha Ruj Mirza
 () Editar o valor en Wikidata
PaisTaragaï Editar o valor en Wikidata  e Tekina Khatun Editar o valor en Wikidata

Descrito pola fonteObálky knih,
Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron
Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Editar o valor en Wikidata
BNE: XX1289010 Find a Grave: 4440 Editar o valor en Wikidata

Foi emir de Transoxiana. Revelouse como un temíbel xefe guerreiro, que construíu un inmenso Imperio, que alicerzaba na forza e no terror. Tamén se mostrou, porén, como un protector das letras e das artes que farían a grandeza da súa capital Samarcanda. O seu Imperio no momento de máximo apoxeo comprendía desde o Sueste de Turquía ata cerca de Kashgar, na China, incluíndo países actuais como Siria, Iraq, Kuwait, Irán, ata Asia Central, abranguendo Casaquistán, Afganistán, Rusia, Turkmenistán, Uzbekistán, Kirguizistán, Paquistán, e a India.

Logo da súa morte o seu Imperio, gobernado polos seus descendentes (os Timúridas), foi tragado polas potencias veciñas ata o asalto final dos uzbekos da dinastía dos Chaybanides.[3]

Traxectoria

editar
 
Tamerlán.

Naceu preto de Kesh, ao sur de Samarcande (actual Shahr-e Sabz, 'a cidade verde'). Seu pai Taraghay era xefe da tribo de Barlas, nómades turco falantes de orixe mongol, que remontaba a súa liña ata o xefe mongol Qarachar Barlas. Taraghay era neto de Qarachar Noyon, distinguido entre os seus homes como o primeiro que se convertera ao islam, Taraghay puido asumir o rango militar que ostentaba por herdanza. Taraghay retirouse a un mosteiro islámico, dicíndolle a seu fillo: "o mundo é un lindo vaso cheo de escorpións".

So a vixilancia paternal, a educación do mozo Timur foi tal que non só se convertera en hábil en toda clase de exercicios a aire libre, senón que gozou reputación de estar versado en literatura e ser un atento lector do Corán. Como o pai, Timur era musulmán e puido estar influído polo sufismo. Nesa época, segundo as Memorias (Malfu'at), mostraba unha natureza tenra e simpática, pero tales flores tense actualmente por espurias.

Cara a 1358 converteuse en xefe militar. Tamerlán tomou parte en campañas na Transoxiana por conta do khan chagatai, un descendente de Xenxis Kan. A súa carreira, na decena de anos que seguiron, está resumida nas Memorias. Aliándose con Kurgan, o destrutor de Kazán, con quen tiña parentesco, invadiu o Khorasán á cabeza dun exército de millares de xinetes. Era a segunda expedición na que se erixía en actor principal. O seu éxito levouno a novas operacións, entre as que destaca a submisión de Khwarizm e Urganj.

Logo do asasinato de Kurgan, as controversias que xurdiran entre os numerosos pretendentes foron cortadas pola invasión de Tugluk Timur, un descendente de Xenxis Kan. Tamerlán foi enviado en misión ao campamento dos invasores, que tivo como resultado que fose encargado do goberno de Transoxiana, en árabe Mawaranahr ("alén do río"). Á morte do seu pai, herdou o cargo de xefe dos Barlas. Mawaranahr foi confiada a un fillo de Tughluk.

Subida ao poder

editar

A morte de Tughluk facilitou a reconquista, na que lle bastaran algúns anos de perseveranza e de enerxía, con que agregou un vasto territorio. Durante este período, Tamerlán e seu cuñado Husayn, nun primeiro momento camaradas como fuxitivos e vagabundos, tornáronse rivais. A fins de 1369. Husayn foi asasinado e Tamerlán, que fora proclamado, de xeito oficial, soberano en Balkh, subiu ao trono en Samarcanda, a capital das súas posesións.

É curioso que Tamerlán non ostentou xamais o título de Khan, autodenominándose «amir» ("príncipe" en árabe) e actuando en nome do khan de chagatai, amo da Transoxiana. Tería dezaoito esposas e numerosas concubinas.

Período de expansión

editar

Os trinta anos seguintes transcorreron con numerosas guerras e expedicións. Non só, Tamerlán consolidou o seu poder no territorio propio, sometendo os inimigos, senón que buscou amplialo, usurpando as terras de potentados veciños. As súas conquistas no sur e suroeste incluíron case todas as provincias de Persia, atinxindo mesmo Bagdad, Kerbala e o Kurdistán.[4]

Un dos seus rivais máis temíbeis foi Tokhtamysh, que despois de estar refuxiado na corte de Tamerlán, foi o dirixente de Kiptchak e da Horda de Ouro, disputándolle a Timur a pose de Khwarizm. Tamerlán apoiou a Tokhtamysh contra os rusos. Tohktamysh, véndose apoiado, invadiu Rusia e tomou Moscova en 1382. Máis tarde Tohktamysh revolveuse contra Tamerlán e invadiu o Azerbaidjan en 1385. Mais en 1395, na batalla do Kur, o poder de Tohktamysh foi por fin desfeito.[5]

En 1383 Tamerlán colleu Herat, en Persia (no actual Afganistán), que logo da morte de Abu Said (1335), cabeza da dinastía Ilkhanide, estaba baleira de poder que controlase o territorio.

Na India

editar
 
O Imperio de Tamerlán

En 1398, aínda que Tamerlán tiña xa sesenta anos, Farishta dinos que « informado de disturbios e guerras civís na India, iniciou unha expedición a ese país ». O 12 de setembro de 1398, « alcanzou as beiras do Indo». Fixo 100.000 cativos, logo executados; os seus soldados facían pirámides con cabezas de inimigos.

O seu paso do río, a súa marcha ao longo da beira esquerda, os reforzos que subministrou a seu neto Pir Muhammad, que foi investido en Multan, a toma de cidades e aldeas, posibelmente acompañada de destrución de casas e o masacre dos habitantes, a batalla ante Delhi, as vitorias doadas, a entrada triunfal na cidade maldita, co seu cortexo de horrores... Todas esas circunstancias pertencen aos anais da India. Tense dito que devastar Delhi non entraba nas intencións de Tamerlán, mais que os seus homes non podían ser controlados tan facilmente nas portas da urbe. As vítimas foran numerosas e os sobreviventes reducidos á escravitude.

Últimas campañas

editar

En abril de 1399, uns tres meses logo de deixar a capital de Mahmud Toghluk, Tamerlán retornou na súa capital alén o río Oxus (Amu-Daria). A corrupción diminuíu drasticamente. Segundo Ruy Gonzáles de Clavijo, o embaixador de Castela chegado a corte de Tamerlán en 1404, noventa elefantes foran empregados tan só para transportar pedras desde canteiras, para poder erguer unha mesquita en Samarcanda.

A guerra contra os turcos e os exipcios, que sobreveu á súa volta da India, acadou sona pola toma de Alepo e de Damasco. Cercou Bagdad en xuño de 1401. Logo da toma da cidade, 20.000 habitantes foran masacrados.

Tamerlán mandou que cada soldado debía vir mostrarlle, polo menos, dúas cabezas humanas. En 1402, Tamerlan invadiu Anatolia, desafiando o sultán otomán Baiaceto I na Batalla de Ancara; Baiaceto foi capturado, morrendo logo no cativerio. Esta vitoria salvou temporalmente (por uns cincuenta anos) o Imperio bizantino case moribundo, ao abater as forzas turcas coas que se proxectaba tomar Constantinopla. Tamerlán tomou tamén Esmirna aos Cabaleiros de Rodas.

En decembro de 1404, Tamerlán emprendeu unha expedición militar contra a China, pero o vello guerreiro foi atacado por febres e pestes cando acampou xunto o río (Syr-Daria), morrendo en Atrar (Otrar) a mediados de febreiro de 1405. Foi sepultado en Samarcanda.

Sucesión

editar

Tamerlán nomeou a seu neto Pir Muhammad como sucesor, pero non foi recoñecido. Por uns meses, Shah Rukh, fillo de Timur, logrou ser aceptado. Pero en pouco tempo, numerosos xefes lograrían independizarse, despezando o Imperio timúrida. Aquel inmenso imperio apenas o sobreviviu, pois non se preocupou da eficacia política nos territorios que conquistaba, nin creou nunca unha administración.

  1. "Timur". Chicago: Encyclopædia Britannica Online Edition. 2011. 
  2. Josef W. Meri (2005). Medieval Islamic Civilization. Routledge. p. 812. 
  3. "Timur" (6 ed.). Columbia Encyclopedia. 2001. Archived from the original on 30 de xuño de 2008. Consultado o 10 de maio de 2013. 
  4. Marozzi, Justin (2004). Tamerlane: Sword of Islam, Conqueror of the World. Hammersmith, London: HarperCollins. p. 40. 
  5. Marozzi, Justin (2004). Tamerlane: Sword of Islam, Conqueror of the World. Hammersmith, London: HarperCollins. pp. 43–45. 

Véxase tamén

editar

Ligazóns externas

editar