Rebeca Baceiredo

Rebeca Baceiredo Pérez, nada en Ourense o 19 de decembro de 1979, é unha filósofa, profesora e escritora galega. Gañadora do Premio Ramón Piñeiro de Ensaio no 2005 por O suxeito Posmoderno. Entre a estética e o consumo, e o Premio Extraordinario de doutoramento no 2011 pola súa tese Achegas onto-éticas para a liberación do suxeito. Unha aproximación a partir da filosofía de Gilles Deleuze.

Rebeca Baceiredo

Biografía
Nacemento	(es) Rebeca Baceiredo Pérez 19 de decembro de 1979 (44 anos) Ourense, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade de Santiago de Compostela
Actividade
Ocupación	profesora, filósofa e escritora
Lingua	Lingua galega
Premios (2005)  Premio Ramón Piñeiro de Ensaio
Sinatura

Traxectoria

Primeiros anos

Rebeca Baceiredo naceu o 19 de decembro de 1979 en Ourense. Viviu no barrio obreiro de San Francisco. Estudou EXB no Divino Maestro e continuou estudos de bacharelato no IES Ramón Otero Pedrayo. Nesta época, xa mostraba interese pola lectura, a escritura e o xornalismo.

Formación

Licenciouse en Ciencias da Comunicación pola Universidade de Santiago de Compostela, en 2011 publica a súa tese de doutoramento en Filosofía sobre Deleuze onde desenvolve unha liña ontolóxica que posibilita desfacer o suxeito para propor outro tipo de subxectividades: Achegas onto-éticas para a liberación do suxeito. Unha aproximación a partir da filosofía de Gilles Deleuze, gañando o Premio Extraordinario de Doutoramento.

Simultaneamente, realizou un posgrao en Teoría e Práctica da Interpretación e o mestrado en Arte, museoloxía e crítica contemporáneas pola mesma universidade e en colaboración co Centro Galego de Arte Contemporáneas (CGAC).

Vida laboral

Durante os seus estudos de doutoramento e mestrado, traballou no Auditorio de Galicia. En 2007 iniciou a súa etapa como docente, aínda que non exerceu de forma estable ata 2015, profesión actual que compatibilizou co seu traballo como escritora. Durante uns anos encargouse da comunicación na Semana Galega de Filosofía, organizada pola Aula Castelao.

Influencias

A nivel persoal, a súa nai representa unha grande influencia, especialmente nos seus escritos máis poéticos e obras narrativas, nos cales consegue dar a un feito da vida cotiá unha expresión particular ou a unha rutina, unha lectura máis metafísica.

Ao longo da súa extensa carreira, diversos autores tiveron unha notable influencia, tanto na súa obra como nos seus intereses. No caso da súa tese de doutoramento, cabe citar ao seu director de tese, o filósofo e premiado escritor galego Luís G. Soto. Tamén cómpre destacar a figura de Óscar Horta, filósofo e activista referente no campo da ética animal.

A nivel literario, destaca á escritora e periodista ucranína-brasileira Clarice Lispector. Constitúe unha das súas maiores referentes.

No ámbito filosófico, Gilles Deleuze é a figura máis presente e referenciada na súa obra.

Estilo

Nos escritos de ensaio e artigos para revistas, adopta un enfoque teórico e rigoroso. Preocúpase pola precisión do emprego de conceptos tanto de autores nos que se basea para construír a redacción, como conceptos que xa adopta como propios dentro do seu marco conceptual, por exemplo: ontoloxía, epistemoloxía, códigos etc.

No que respecta ás obras poéticas, é unha disciplina que adopta dotar dun carácter máis subxectivo. Moitas delas parten de experiencias, recordos e inquietudes que trata de materializar cun estilo máis artístico. O mesmo sucede coa fotografía, que adoita acompañar cun breve texto que define, ben o contexto e idea que representa, ben expón a modo de diálogo entre os personaxes o que está a suceder.

Filosofía

A nivel filosófico, parte da filosofía de Gilles Deleuze. Na súa tese de doutoramento, a comprensión dos conceptos que conforman parte da metafísica proposta polo filósofo francés permítelle tratar de aproximarse á investigación da ontoloxía e o poder.

Filosofía da diferenza

O seu interese comeza na inversión da tradicional relación metafísica entre identidade e diferenza. Tradicionalmente, a diferenza considérase derivada da identidade. Pola contra, Deleuze afirma que todas as identidades son efectos da diferenza. A diferenza pura non é espazo-temporal; constitúe, a partir de singularidades, unha idea-diagrama que se desprega ou organiza no plano “virtual”. Mentres que as ideas virtuais de Deleuze se asemellan superficialmente ás formas de Platón e ás ideas de Kant de razón, non son orixinais nin modelos, nin estables, nin transcenden á experiencia posible; en cambio, son as condicións da experiencia real, a realidade transcendental, a diferenza interna en si mesma que dá lugar ao que existe. Polo tanto, unha idea ou concepto delezeano de diferenza non é unha abstracción fantasmagórica dunha cousa experimentada, é un sistema real de relacións diferenciais que crea espazos, tempos e sensacións actuais.

Ética e política

Tamén fai fincapé na súa proposta ética e política. Nun modelo liberal clásico de sociedade, a moralidade parte dos individuos, que teñen dereitos ou deberes naturais abstractos establecidos por eles mesmos ou por Deus. Tras o rexeitamento de calquera metafísica baseada na identidade, Deleuze critica a noción de individuo como unha detención ou detención da diferenciación. Busca comprender aos individuos e as súas moralidades como produtos da organización de desexos e poderes pre-individuais.

En Post-scriptum sur les sociétés de contrôle, o filósofo di que a sociedade está experimentando un cambio na estrutura e o control. As sociedades de disciplina caracterizábanse por recintos físicos discretos (como escolas, fábricas, prisioneiros, edificios de oficinas, etc.) As institucións e tecnoloxías introducidas desde a Segunda guerra mundial foron desarticulando os límites entre estes recintos. Como resultado,a coerción social e a disciplina se trasladaron á vida dos individuos considerados como masas, mostras, datos, mercados ou bancos. Os mecanismos das modernas sociedades de control se describen como seguimento continuo e seguimento de persoas ao longo da súa existencia a través de rexistros de transaccións, seguimento de localización móbil e outra información de identificación persoal. Os estándares de valor son internos ou inmanentes: vivir ben é expresar plenamente a potencia dun, en lugar de xulgar o que existe por estándares non empíricos e transcendentes. A sociedade moderna aínda suprime a diferenza e aliena ás persoas a respecto do que poden facer. Para afirmar a realidade, que é un fluxo de cambio e diferenza, debemos derrocar as identidades establecidas e converternos en todo o que podemos chegar a ser, pasar a formar parte dos acontecementos e saber contra-efectualos, é dicir, permitir que sucedan na súa máxima potencia. En definitiva, lograr outros estados de cousas ou outras actualizacións dos mesmos. O pináculo da práctica deleuzeana, entón, é a creatividade.

Poderíase dicir que a partir das estruturas metafísicas hexemónicas se fundamenta e lexitima a orde política. Esta emprégaas ao seu favor como eixe da súa superestrutura. Afirma que os medios tecnolóxicos da época actual nese sentido formarían parte da infraestrutura en tanto que instrumentos. A partir de aí si que emana unha superestrutura. Trata de atopar aquelas propostas ontolóxicas e éticas que permitan unha modificación dos estados das cousas actuais. En propias palabras, “falar da liberación dunha subxectividade encadeada aos contextos mediante a desestabilización permanente dunha identidade moldeada a partir das pautas externas que, acaban sendo moi interiores.”

Obra filosófica

En A revolución non vai ser televisada (2013), preséntase a idea de que a revolución ten que atinxir ao suxeito como punto de encarnación do poder, para que quede desprovisto de intención. Propón transmutar os valores, non unha inversión, senón instalarse nun novo plano ontolóxico e ético no que se di si á vida, descargándoa do peso dos desexos. Trátase de entender, con Nietzsche, que o mundo non é nin verdadeiro nin real, senón vivente.

En Capitalismo e Fascismo. Psico-ontoloxía da escravitude (2015) trata de facer unha análise do sistema capitalista como medio que perfecciona as técnicas de poder. O seu principal instrumento baséase na produción de subxectividade. Encárgase de moldear a subxectivación dos corpos produtivos por medio dunha aparencia de liberdade que semella respectar o desenvolvemento da diferenza individual. Coñecer ao ser para imitalo é a proposta máis antiga, e tamén sucede este vínculo entre capitalismo e retorno do devir, da deconstrución da substancia. A forma de coñecemento, é dicir, de acceso ao mundo, ou mellor dito a súa construción ou produción débese ter en conta non tanto para resolver problemas como para saber formulalos, que concibe como fundamental. Trata de expoñer un proxecto teórico, pois pensa que é a teoría a que fai o mundo, para ceibarnos a descompensación entre o desenvolvemento onto-ético e o desenvolvemento maquínico e técnico da sociedade capitalista.

A verdade errada e a representación errante (2018), presenta unha exposición directa, non exenta de interrogacións e cuestionamento, da modernidade e da produción de epistemes. Desde a socioloxía, o positivismo e o marxismo ás distintas semióticas e réximes de verdade. A autora analiza as imaxes, a representación e a produción de verdade, pregúntase sobre a oposición entre verdade e ficción e introdúcese na fragmentación ontolóxica da representación para logo analizar a subxectivación dixital, o ego fronte á identidade. A filósofa pregúntase se todo discurso, toda enunciación pon en perigo a interioridade do suxeito, se este realmente nunca chega a posuír o seu discurso. Se emite, reproduce o escoitado e visto, as ficcións arquetípicas, ou se podería falar desde fóra de si, desde fóra de si como suxeito, afastado da forma gramatical coa que se representa. Polo tanto, se a tal fala pode ser articulada a partir da autorreflexión ou se soamente pode ser pensamento do pensamento, palabra da palabra, representación.

“Dese despregamento presentado podemos obter a verdade, o verdadeiro e o verosímil, do mesmo xeito que permitiría propor, con conflito, o real e a realidade, e a verdade e a ficción. A realidade é xa selección, tería a verdade que coincidir co real? Mais o real é inaccesible, así que sobre el se fai unha con-formación interpretativa que funcionaría, en último caso, como ficción. E aí está o quid. Derrúbanse as barreiras entre a verdade e a ficción na posmodernidade, ou é que nunca foron diáfanas e non poden selo, nin ontolóxica nin epistemoloxicamente?”

Por último, en Como não ser tranquilamente, human@s. Técnica e Política da Antiguidade à Era Neoliberal (2021), a autora busca a relación entre a concepción da técnica, o antropocentrismo e o pacto social, que envolve, non só o ámbito deliberativo da constitución da cidadanía, referente ao logos, senón á distribución de funcións, é dicir, o traballo. Se dende a orixe a técnica era concibida como pre-humana, posteriormente pasa a ser entendida como unha capacidade do anthropos, inaugurando o humanismo. Por iso, na actualidade, a tecnoloxía é tecnociencia con capacidade para alterar a propia ontoloxía, tornándose algo autónomo, alleo ao humano. Xa non forma parte do pensamento cósmico antigo (Nous), senón da estrutura produtiva do capitalismo, que naturaliza os procesos do humanismo e permanece atado no nihilismo negativo e reactivo dos últimos humanos.

Obras

Ensaio

• O suxeito posmoderno. Entre a estética e o consumo (2006). Vigo: Galaxia, 148 páxs. ISBN 978-84-8288-932-0.
• (repeat to fade) (2011). Santiago de Compostela: Estaleiro Editora. 60 páxs. ISBN 9788461502219.
• A revolución non vai ser televisada (2013).Vigo: Euseino? Editores. 170 páxs. ISBN 978-84-616-4175-8.
• E meterei a miña Lei no seu peito (2014). Santiago de Compostela: Estaleiro Editora. ISBN 978-84-616-9096-1.
• Capitalismo e fascismo. Psico-ontoloxía da escravitude (2015). Vigo: Euseino? Editores. 198 páxs. ISBN 978-84-608-3263-8.
• Oiko-nomía do xénero. Relato das clausuras (2016). Axóuxere. 214 páxs. ISBN 978-8494476334.
• A verdade errada e a representación errante (2018). Vigo: Euseino? Editores. 102 páxs. ISBN 978-84-945621-7-4.
• Animais de estimação e bestas de companhia (2019). Santiago de Compostela: Através, Ensaio. 99 páxs. ISBN 978-84-16545-26-1.
• Como não ser, tranquilamente, human@s. Técnica e política da Antiguidade à era neoliberal (2021). Santiago de Compostela: Através. 232 páxs. ISBN 978-84-16545-56-8.
• Clarice Lispector: intuicións ontolóxicas (2022). Vigo: Euseino? Editores. 148 páxs. ISBN 978-84-121580-9-0.
• Os corpos inscritos e os textos escritos. Xénero, moda e literatura (2023). Vigo: Edicións Xerais. 152 páxs. ISBN 978-84-1110-157-8. ePub: ISBN 978-84-1110-158-5.

Tese de doutoramento

• Achegas onto-éticas para a liberación do suxeito. Unha aproximación a partir da filosofía de Gilles Deleuze(2011). USC: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico. 474 páxs. ISBN: 978-84-9887-635-2.

Poesía

• O canto da Sibila (2016). Vigo: Galaxia, Dombate. 94 páxs. ISBN 978-84-9865-725-8.
• Libro de horas (2019). Pontevedra: Urutau. ISBN 978-85-7105-055-6.
• Who the fuck is Alice? (2022). Pontevedra: Urutau. ISBN 978-65-5900-359-4

Narrativa

• Éxodo (2020). Madrid: Ápeiron Ediciones. ISBN 978-84-122067-2-2

Obras colectivas

• “A revolución como frecuencia e o comunismo como ontoética” (2016). Bolcheviques. Vigo: Xerais. ISBN 978-84-9121-136-5
• "Obturador e precursor escuro: instalacións que naturalmente se capturan". (2017). En A. Rodríguez, Instalacións e outras deformidades pseudoartísticas no territorio rururbano. SauroBuks.
• “Sempre vou coas folerpas da túa nada”, Manuel María. Libro colectivo de homenaxe (2017). Deputación de Lugo.
• “Un xardín de medio lado. Antoloxía.” (2019). En M. D. Vaz, Un xardín de medio lado.Antoloxía. Pontevedra: Urutau. ISBN 978-85-7105-142-3
• Así fala Penélope. Unha antoloxía de xénero (2022). (ed. Marta Dacosta), Chan de Pólvora: Santiago. ISBN 978-84-125905-1-7
• Entre leiras e labores. Antoloxía verbo-visual de autoras galegas (2022). (ed. Inma Doval Porto), Pontevedra: Urutau. ISBN 978-65-5900-367-9
• Antoloxía Biosbarda para Parche (2022), Ponteareas: Ruín Alteredicións. ISBN 978-84-09-46768-6

Premios

• Premio Ramón Piñeiro de Ensaio no 2006, por O suxeito posmoderno.
• Finalista Premios Asociación Escritores en Lingua Galega en 2007 por O suxeito posmoderno. Entre a estética e o consumo.
• Premio Extraordinario de Doutoramento por Achegas onto-éticas para a liberación do suxeito. Unha aproximación a partir da filosofía de Gilles Deleuze
• Premio da AELG ao mellor ensaio de 2013, por A revolución non vai ser televisada.
• Finalista Premios Asociación de Escritores en Lingua Galega en 2017 por Oiko-nomía do xénero. Relato das clausuras.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• https://proxectoderriba.org/
• https://www.crtvg.es/tvg/a-carta/culturgal-migas-de-pan-maria-y-los-demas-rebeca-baceiredo
• “Das identidades alternas ás alternativas: saír dos corpos programados”
• Rebeca Baceiredo, Beatriz Blanco e Abraham Rubín: As conferencias da Sorbona: “Corpos, propiedade e subxectivación”, abril 2015
• Rebeca Baceiredo - editoraurutau.com
• Rebeca Baceiredo | Através Editora área editorial da AGAL - atraves-editora.com
• Rebeca Baceiredo - euseino.org