Carlos XII de Suecia

Carlos XII, nado en Estocolmo o 17 de xuño de 1682 e finado en Fredrikshald (Noruega) o 30 de novembro de 1718, chamado Carolus Rex e o Alexandre do Norte, foi un Rei de Suecia (1697-1718), Duque de Bremen e Príncipe de Verden (1697-1718) e conde do Palatinado-Zweibrücken (1697-1718) como Carlos II. Fillo de Carlos XI de Suecia e Ulrica Leonor de Dinamarca. Está considerado o último rei guerreiro de Suecia, e probablemente fose un dos mellores tácticos de guerra da historia.

Carlos XII de Suecia

Nome orixinal	(sv) Karl XII
Biografía
Nacemento	27 de xuño de 1682 The Royal Court Parish, Suecia (en)
Morte	11 de decembro de 1718 (36 anos) Halden
Causa da morte	morte en combate, morto en combate
Lugar de sepultura	Q28379916
Rei de Suecia
5 de abril de 1697 (Xuliano) – 29 de novembro de 1718 (Xuliano) ← Carlos XI de Suecia – Ulrica Leonor de Suecia →
Datos persoais
País de nacionalidade	Suecia
Relixión	Luteranismo
Educación	Universidade de Uppsala
Altura	176 cm
Actividade
Ocupación	líder militar , monarca
Profesores	Andreas Nordenhielm (pt) e Erik Lindschöld (pt)
Lingua	Lingua sueca
Outro
Título	Conde palatino (pt)
Familia	Casa de Palatinado-Zweibrücken (pt)
Cónxuxe	sen valor
Pais	Carlos XI de Suecia   e Ulrica Leonor da Dinamarca (pt)
Irmáns	Ulrica Leonor de Suecia e Hedvig Sofia da Suécia (pt)
Cronoloxía
14 de decembro de 1697	coroación (Catedral de São Nicolau de Estocolmo (pt) )
Sinatura

Participou durante case todo o seu reinado na Gran Guerra do Norte, combatendo as forzas unidas de Dinamarca, Saxonia, Polonia e o Imperio Ruso. A súa vitoria máis coñecida foi a batalla de Narva, en 1700, cando venceu un exército ruso varias veces maior.

Historicamente, foi desculpado da derrota da batalla de Poltava por atoparse ferido nun pé, e non atoparse en condicións de dirixir as súas tropas en persoa. Sobre a súa vida privada sábese moi pouco, só que era unha persoa reservada. A súa vida política reflectiuse, a grandes liñas, nas súas campañas e nas súas decisións durante a Gran Guerra do Norte.

Traxectoria

Infancia

Naceu no castelo Tre Kronor en Estocolmo. O segundo dos sete fillos de Carlos XI, dos cales só sobreviviron tres: Eduvixes Sofía, Carlos e Ulrica Leonor. A primeira infancia pasouna en compaña da súa nai e das súas irmás. Cumpridos o seis anos, o seu pai decidiu que xa era hora de iniciar unha vida independente, e asignoulle unha sección do palacio como vivenda, coa súa propia corte e serventes.

Carlos XI de Suecia, obra de David Klöcker Ehrenstrahl

A súa educación foi esmerada, demostrando o seu talento sobre todo en matemáticas e nos temas militares, aprendeu tamén historia, filosofía, tecnoloxía militar, xeografía e literatura, ademais de francés, alemán, inglés, latín e grego. A medida que creceu demostrou un carácter autoritario mesturado con certa tozudez e un enorme orgullo non sen mostras de humildade e autosacrificio. Carlos XI decidiu que había que preparar o futuro rei, así que comezou a introducilo nos seus deberes reais acompañando o seu pai en visitas polo reino, cacerías e paradas militares. Carlos XII destacou nos seus dotes militares, demostrando ser un bo espadachín, tirador e un consumado xinete, tanto así que aos nove anos matou o seu primeiro cervo e aos 13 matou un xabaril con máis nada que un coitelo.

Carlos XII de Suecia e a súa irmá Eduvixes Sofía na súa nenez.

En 1690 enfermou a súa nai e a súa saúde foi empeorando. O 26 de xullo de 1693 morrería u a nova raíña aos 36 anos, deixando orfo a Carlos cumpridos os 11 anos. A súa morte afectou profundamente o rei Carlos XI, afectando tamén á súa saúde.

En 1696 o rei comezou a sufrir de dor no ventre que foi empeorando a pesar de todos os coidados. O 2 de abril de 1697 xacendo o rei no seu leito de morte, despediuse dos membros do Consello do reino e da súa corte. Ao día seguinte fixo chamar os seus fillos para despedirse deles.

Carlos despediuse do seu pai a soas, nunha reunión que durou dúas horas. Transcendeu que Carlos XI aconsellou o seu fillo a non deixarse arrastrar a guerra ningunha, mais se non tiña opción, debería asumila con todo vigor e resolución. Tamén lle aconsellou non casar con alguén doutra relixión, e coidar e velar polas súas irmás. O 5 de abril faleceu o rei Carlos XI aos 41 anos de idade.

Carlos perdera aos 14 anos de idade, o seu pai e a súa nai.

Rexencia e coroación

Carlos XI estableceu no seu testamento que un goberno de rexencia debería asumir o poder real ata a maioría de idade do príncipe Carlos. O consello de rexencia quedou conformado pola raíña nai Ulrica Leonor e cinco conselleiros reais. Á morte do seu pai, Carlos contaba con 14 anos, e segundo o costume, a maioría de idade alcanzábase aos 18 anos. Con todo, os seus antecesores máis próximos, mesmo o seu pai, asumiran a coroa antes desa idade.

O consello de rexencia estimou que o príncipe mostraba xa a madurez necesaria para asumir o poder real e comezou a sondar a opinión entre os representantes dos súbditos do reino, para declaralo maior de idade, e desta forma ser coroado rei.

A nobreza aceptou a posibilidade e o pobo tamén. Só entre o clero houbo algunha resistencia, xa que o consideraban demasiado novo aínda. Decidiuse convocar o Parlamento para o 3 de novembro de 1697. A aceptación da nobreza e a plebe tiña motivos políticos, xa que a nobreza mediante o apoio á petición da coroa, aspiraba a unha posibilidade de restitución de terras, terras requisadas por Carlos XI para afianzar economicamente o seu reinado; e para a plebe, a coroación de Carlos significaba o establecemento dun poder neutralizador das aspiracións da nobreza.

O príncipe comezou a asistir ás reunións do consello de rexencia, mantendo unha actitude atenta, pero distante. Cando se lle consultaba o seu parecer e el estaba de acordo, expresábao terminantemente e en caso contrario prefería gardar un pechado silencio, neutralizando desta maneira a consulta, xa que ao non saber o seu parecer, o resto dos membros de consello non se atrevían a decidir.

Incendio do Castelo de Tre Kronor Obra de Johan Fredrik Höckert

O núcleo familiar mantíñase unido e Ulrica Leonor ocupábase do benestar do fogar. Con todo, un grave incidente turbou a paza cando o 7 de maio de 1697, por un descoido do persoal do palacio, se declarou un incendio no castelo Tre Kronor, e a familia tivo que abandonar o palacio apresuradamente e refuxiarse na residencia do conselleiro Bengt Oxenstierna. O pobo de Estocolmo pronto se agrupou para socorrer, ou simplemente observar a catástrofe. Uns meses despois a familia trasladouse a unha nova e moderna residencia, o palacio Wrangel, que cambiou o seu nome a Kunghuset.

Para resolver a situación política, a nobreza tomou a iniciativa, e o 8 de novembro enviou un par de representantes a palacio, a solicitarlle ao príncipe que aceptase a coroa de Suecia. Informados de antemán, alí esperábanos a raíña nai, Carlos e os cinco conselleiros. Unha vez expresada a solicitude, o príncipe respondeu que agradecía a confianza posta na súa persoa e aceptaba. O seguinte paso foi reunirse con representantes dos outros tres estamentos político-sociais de Suecia: clero, cidadán e agrario, xa que se consideraba importante entregarlle ao novo soberano un amplo apoio político. Os respectivos representantes fixeron acto de presenza no palacio e reiteráronlle á súa vez a petición. Carlos aceptou novamente e logo retirouse a rezar. Todo o procedemento tomara só doce horas.

O extinto rei Carlos XI foi enterrado o 24 de novembro e tres días máis tarde o Consello de rexencia rematou oficialmente as súas funcións, asumindo o novo príncipe o trono de Suecia. O 29 de novembro o novo soberano disolveu o Parlamento. A coroación realizouse o 14 de decembro de 1697 na catedral de San Nicolao de Estocolmo.

Carlos rompeu dúas importantes tradicións ese día. A primeira foi obviar o xuramento de fidelidade mutua entre o rei e os seus vasalos (konungaförsäkran), e a segunda foi coroarse a si mesmo, sen a intervención doutros. Estas dúas manifestacións deixaron claro ante todos, que el se consideraba un monarca absoluto, pasando a ser o único rei de Suecia que reinou como tal.

O adolescente rei Carlos XII manifestou tamén que non habería lugar para conselleiros ao seu lado, e que non restituiría terras á nobreza. A oposición do clero resolveuna arrestando o pastor da cidade de Mora, Jacob Boëthius, que enviara cartas a algunhas autoridades, nas quemanifestaba a súa desconformidade coa monarquía absoluta do rei, para logo xulgalo por traizón e condenalo á morte. A pena foi conmutada posteriormente e o relixioso pasou os seguintes dez anos en arresto, na fortaleza de Nöteberg, en Carelia. Non houbo máis críticas ao rei de ningunha parte.

Catedral de San Nicolao de Estocolmo

O seu reino

Na súa coroación, Carlos XII asumiu como Rei dos Suecos, os Godos e os Vendos. Gran Duque de Finlandia. Duque de Escania, Estonia, Livonia, Carelia, Bremen, Stettin, Pomerania, Kassuben e Verden. Príncipe de Roxen. Señor de Ingria e Wismar. Conde de Zweibrucken, Conde Palatino do Rin en Baviera, Duque de Jülich, Kleve e Berg. Conde de Wälden, Sponheim e Ravensberg, e Señor de Ravenstein.

Todos estes títulos reflectían o enorme imperio que herdara do seu pai. Imperio construído principalmente a través de conquistas militares iniciadas por Gustavo II Adolfo na Guerra dos Trinta Anos e confirmadas no Tratado de paz de Westfalia; seguidas das logradas polo seu avó Carlos X Gustavo, no tratado de Roskilde e polo seu pai Carlos XI na Guerra Escanesa.

No mar Báltico, só Polonia, o ducado de Curlandia, o ducado de Lituania (ambos dominados por Polonia) e o ducado de Prusia tiñan acceso ás vías marítimas.

Poder militar

Os Carolinos

Despois da batalla de Lund, o 4 de decembro de 1676, unha das máis sanguentas da época, o rei Carlos XI, pai de Carlos XII, comprendeu a importancia de contar cun exército ben organizado, e puxo moito empeño en desenvolvelo, pasando gran parte do seu tempo organizándoo, e participando en revistas e manobras.

A reorganización comezou coa aplicación dun novo sistema chamado de alistamento (indelning), que a diferenza do sistema de recrutamento, permitía contar con rexementos permanentes, adestrados regularmente, moi disciplinados, organizados para responder rapidamente ante un ataque ou emerxencia, e moi homoxéneos en canto ao idioma e á orixe local –a diferenza do resto de Europa. Cada rexemento contaba con batallóns de cabalaría e artillaría.

Batalla de Lund. Obra de Johan Philip Lemke

A construción da base naval de Karlskrona en 1680, dotou o reino dun recurso moi importante para manter o control do mar Báltico. Con todo, os poderes navais de Dinamarca, Holanda e Gran Bretaña superábano amplamente, tanto pola tonelaxe das súas naves de guerra, como pola súa cantidade.

A oficialidade estaba composta por militares profesionais que estudaran ou perfeccionaran a súa carreira militar noutros países, principalmente Francia. Outros oficiais proviñan das posesións suecas en Alemaña.

Tamén existía unha cantidade de oficiais de distintas nacionalidades (franceses, británicos e outros) que serviran en exércitos doutros países, e participaran en distintas guerras europeas, que actuaban baixo contrato. Suecia contaba tamén con destacados enxeñeiros militares, especializados en fortificacións.

Por ser creados por Carlos XI e participar na Gran Guerra do Norte baixo o mando de Carlos XII, os alistados recibiron o nome de carolinos.

A guerra

A Gran Guerra do Norte comezou en febreiro de 1700, cando un exército composto por tropas polacas e saxoas tentaron apoderarse da cidade de Riga en Livonia, sen logralo a pesar da súa superioridade numérica. O 20 de marzo do mesmo ano, Frederico IV de Dinamarca ordenou a invasión por tropas do reino de Dinamarca-Noruega, do ducado de Holstein-Gottorp, gobernado por Frederico IV de Holstein-Gottorp, cuñado do rei Carlos XII, casado coa súa irmá Eduvixes Sofía. O principado, situado na fronteira sur de Dinamarca, era un aliado de Suecia e considerado como unha ameaza polos daneses.

Bautizo de lume

Carlos XII decidiu entón reaccionar militarmente e planificou un ataque contra Dinamarca. Concentrou tropas suecas na fronteira sur de Dinamarca, en Escania e na fronteira con Noruega. Embarcándose persoalmente en Landskrona con catro batallóns de infantaría, cruzou o Öresund nun convoi e logo de facer unha manobra táctica evasiva, virou cara ao norte onde ancorou fronte á localidade de Humlebaeck, situado a uns 40 km ao norte de Copenhague, ás seis da tarde do 25 de xullo. Inmediatamente realizouse un desembarco anfibio.

Tropas suecas realizando un desembarco. Obra de Johan Philip Lemke

O desembarco non estivo exento de dramatismo, xa que o impaciente rei sueco saltou á auga espada en man antes de chegar á praia, na primeira vaga xunto aos seus oficiais; facéndoo no medio dunha escaramuza proveniente duns 700 soldados e campesiños armados que os esperaban, caendo ferido o comandante en xefe Carl Magnus Stuart, o seu ex-profesor e nese momento xeneral de loxística militar, que ía ao seu lado; caendo ademais ferido un oficial que ía ao seu outro costado.

Prontamente os seus soldados reduciron as débiles defensas, retirándose os daneses en dirección a Copenhague. As baixas suecas foron un morto e varios feridos, as danesas alcanzaron a cincuentena. Máis tarde o mesmo día, desembarcou unha nova vaga de tropas suecas, quedando a forza expedicionaria conformada por uns 4900 soldados. Posteriormente desembarcaron rexementos de cabalaría, e para dúas semanas máis tarde, o exército sueco en chan danés chegaba aos 10 000 soldados.

Frederico IV, xa decatado da invasión sueca con anterioridade e do seu posible ataque a Copenhague, decidiu detela entrando en rápidas negociacións, logrando un tratado de paz o 8 de agosto, coñecido como o tratado de Traventhal, recoñecendo a Holstein-Gottorp e compensándoo economicamente ademais. Carlos XII, aínda que un tanto frustrado, xa que nos seus plans estaba a destrución da frota danesa ancorada en Copenhague, aceptou a nova situación e regresou a Suecia.

O 20 de agosto, Pedro I invadiu Ingria, declarando a guerra a Suecia, tendo como obxectivo o lograr establecer un porto no mar Báltico, pondo pouco despois sitio á fortaleza sueca en Narva.

Últimos anos

Traslado do cadáver de Carlos XII de Suecia. Obra de Gustaf Cederström

Trala derrota na batalla de Poltava, refuxiouse no Imperio Otomán baixo a protección do sultán Ahmed III e viviu na cidade de Bender (actual Tighina, en Moldavia) ata 1714. A súa intromisión na política exterior do Imperio Otomán logrou facer estalar un conflito militar contra o Imperio ruso. A pesar da súa vitoria, a campaña militar provocou descontento entre os otománs, o que fixo a Carlos decidirse a abandonar a zona. O 11 de novembro do mesmo ano, tras cruzar Europa durante 14 días, chegou a Pomerania, posesión territorial sueca nese entón. Alí foi recibido polo barón Georg Heinrich von Görtz, a quen Carlos XII converteu en primeiro ministro de Suecia en 1716, mentres continuaba coa súa política militar. O rei reorganizou o seu exército e iniciou unha campaña militar contra Frederico IV de Dinamarca, rei de Dinamarca e Noruega.

En outubro de 1718, Carlos XII invadiu Noruega e comezou o asedio da fortaleza de Fredriksten, en Halden, Noruega.

Alí atopou a morte, ao recibir o 30 de novembro de 1718, un disparo na cabeza durante unha inspección nocturna das trincheiras. Non se sabe con claridade a orixe do disparo, o que orixinou moitas investigacións e teorías.

Coa morte do rei, o exército sueco regresou ao seu país, e o 25 de decembro de 1718 a súa irmá Ulrica Leonor foi proclamada raíña de Suecia.

Aparencia en 1716

O historiador Bengt Liljegren no seu libro Karl XII i Lund ("Carlos XII en Lund"), descríbeo da seguinte forma durante a permanencia do rei en Lund:

Tiña 34 anos, a súa cabeleira comezaba a ralear sobre a súa fronte e non tiña a axilidade de antes. Coxeaba levemente debido á súa antiga fractura do fémur, pero aínda se mantiña erguido como na súa mocidade. Era delgado, de ombreiros anchos, e alto para a súa época, 1,75 de altura. O seu rostro estaba marcado polo xarampón que sufriu na súa nenez, o nariz afiado e grande, o seu característico beizo inferior saínte. Os seus ollos eran azuis, co dereito un pouco máis aberto que o esquerdo, o que lle daba á súa mirada un ton inquisitivo persistente. O seu cabelo era castaño escuro e levábao curto, peiteado cara a arriba. As súas tempas comezaban a encanecer.
As súas roupas eran simples, en relación á súa posición social. Unha casaca militar azul con botóns de bronce dourado, chaleco e pantalóns de coiro amarelo, bufanda negra, tricornio negro cun botón dourado, luvas de esgrima feitas de coiro de cervo, coa parte superior de coiro de alce, e sólidas botas negras altas de cabalaría, con esporas de ferro. Unha tira de coiro de cervo á cintura, cunha espada longa de empuñadura de bronce dourado.

Carlos XII de Suecia. Obra de Acel Sparre

O historiador noruegués Alf E. Bjerke no seu libro Karl XII i Norge 1716 – Det glömda fältåget ("Carlos XII en Noruega 1716: A campaña militar esquecida"), cita o pastor parroquial noruegués, Søren Hagerup, en cuxa casa durmiu o rei, que describiu así as súas impresións:

É realmente a mesma persoa que vin no ano 1700 en Halland, aínda que moi cambiado, a súa cara é máis grosa e as súas mans completamente morenas. O cabelo é máis escaso que entón. No curucho desapareceu, e á beira das orellas comeza a ser gris. É indulxente cando fala con todos, pero difícil de entender, aínda que a súa fala é común. Sorrí sempre, sexa quen sexa o que se fale. A súa devoción e espírito demostrounos cando, axeonllado, cumpre coas súas oracións na mañá e na noite. Polo demais compórtase como un soberano. As súas roupas non se poden diferenciar das do seu máis simple xinete, xa que os seus pantalóns, casaca e capa, os primeiros de coiro e a última de tea azul ordinaria, están furados. Ten unha rotura na súa casaca, a cal segundo o mesmo contou, recibíraa de Kruse, do que eloxiou grandemente a súa valentía. A súa servidume componse de dous cociñeiros e un camareiro, chamado Mandelstjerna. O seu comportamento é sinxelo e sen afectación. É inquieto e parece voar máis que camiñar, e non se quita nunca a capa e ten unha ferida molesta no fémur. O nariz moquéalle permanentemente, e non se lle pode dirixir a palabra cando come, porque se lanza sobre a comida máis como un exasperado que como un rei. Exactamente ás once da noite comeu co xeneral maior Delwick e o coronel Löwen, ambos os seus favoritos. Exactamente á unha da madrugada deitouse, con botas e esporas, espada e capa, sobre unha chea de feo. Así cóntase que sempre o fai, e Delwick con el. A súa bebida na miña casa non foi outra cousa que auga fría e sen ferver, pero non houbo problema coa comida. Exactamente ás catro da mañá estaba en pé novamente. Isto conforme á verdade, asegura Søren Hagerup.

Política

Sobre a súa política, que case na súa totalidade era exterior, sábese pouco. Como rei absolutista a política do seu reino dependía directamente del, e a súa personalidade. Os seus biógrafos adóitanlle atribuír un carácter testudo, nacionalista, reservado, ousado, valente, relixioso e de costumes sinxelos (habitualmente vestía uniforme).

Crese que vía o futuro de Suecia na conquista do leste. Para iso requiríase manter o gran rival, Dinamarca, en xaque cos reinos alemáns e facer de Polonia un vasalo. O soberano menosprezaba o máis perigoso dos seus inimigos, o Imperio Ruso, e é por iso que o deixou para o final da súa campaña militar expansionista.

Era visto por algúns como o salvador do Imperio Sueco; dise que tiña unha gran capacidade para convencer os seus súbditos para facer sacrificios. Pero, para outros, foi o que levou a Suecia aos límites das súas capacidades a unha guerra imposible de gañar. Isto era obvio, xa que polos seus recursos, o Imperio Ruso chegaría finalmente a ocupar o lugar de potencia que Suecia posuía. A fin do conflito asinouse no Tratado de Nystad en 1721, tres anos despois da súa morte.

Legado

Estatua de Carlos XII na Praza de Carlos XII, Estocolmo.

• Coa súa morte rematou o período imperial de Suecia, e comezou o Imperio Ruso a elevarse como potencia en Europa. Suecia cedeu a este último, as provincias de: Carelia, Livonia, Estonia e Ingria (Ingermanland), onde os rusos fundaran San Petersburgo en 1703.
• Carlos XII, deixou as arcas de Suecia baleiras e o país desgastado despois de 18 anos de guerra. Así mesmo abriu paso á chamada "época da liberdade" en Suecia, que reducía o poder do monarca e desenvolvía o parlamentarismo. Nesta época, que durou ata 1772, Suecia foi considerada por Voltaire como o Estado máis libre do mundo.
• Deu inicio aos anhelos de anexión sobre Noruega, que se concretaron en 1814 e terminarían en 1905.
• Converteuse en obxecto de admiración de varios reis posteriores, entre eles Gustavo III. Durante a época do nacionalismo pasou a ser un símbolo da forza da nación. Hoxe en día é visto con nostalxia e admiración por grupos nacionalistas.

Contribucións científicas

Ademais do goberno, os intereses do rei incluían as matemáticas e calquera outra cousa que puidese beneficiar os seus propósitos na guerra. Está acreditado como o inventor dun sistema de numeración octal que consideraba máis adecuado na guerra, xa que as caixas que se empregaban para os materiais como a pólvora eran cúbicas. Segundo un informe do científico Emanuel Swedenborg, contemporáneo seu, o rei deseñara un modelo nunha folla de papel e entregárallo nunha encontro en Lund en 1716. Ata cen anos despois aínda se conservaba o papel, mais finalmente perdeuse.

Literatura

Carlos XII fascinou a moitos no seu tempo. En 1731, Voltaire escribiu unha biografía del na que o retrata cunha imaxe positiva, contraria á natureza brutal de Pedro o Grande.

Devanceiros

Devanceiros de Carlos XII de Suecia

16. Conde Palatino Xoán I de Zweibrücken

8. Conde Palatino Xoán Casimiro de Zweibrücken-Kleeburg

17. Madalena de Jülich-Cléveris-Berg

4. Carlos X Gustavo de Suecia

18. Carlos IX de Suecia

9. Catarina de Suecia

19. Ana María do Palatinado-Simmern

2. Carlos XI de Suecia

20. Duque Xoán Adolfo de Holstein-Gottorp

10. Duque Frederico III de Holstein-Gottorp

21. Augusta de Dinamarca

5. Eduvixes Leonor de Holstein-Gottorp

22. Elector Xoán Xurxo I de Saxonia

11. María Isabel de Saxonia

23. Madalena Sibila de Prusia

1. Carlos XII de Suecia

24. Frederico II de Dinamarca

12. Cristián IV de Dinamarca

25. Sofía de Mecklemburgo-Güstrow

6. Frederico III de Dinamarca

26. Elector Xoaquín Frederico de Brandeburgo

13. Ana Catarina de Brandeburgo

27. Catarina de Brandeburgo-Küstrin

3. Ulrica Leonor de Dinamarca

28. Duque Guillerme de Brunswick-Luneburgo

14. Duque Xurxo de Brunswick-Luneburgo

29. Dorotea de Dinamarca

7. Sofía Amalia de Brunswick-Luneburgo

30. Landgrave Luís V de Hesse-Darmstadt

15. Ana Leonor de Hesse-Darmstadt

31. Madalena de Brandeburgo

Véxase tamén

Bibliografía

• Liljegren, Bengt. Karl XII. En Biografi. 2000 Historiska Media, Lund. ISBN 01-88930-99-8.
• Liljegren, Bengt. Karl XII i Lund. ISBN 918 8930 513
• Nordisk familjebok. Uggleupplagan (1910), band 13. sid.967-986.
• Åberg, Alf e Göransson, Göte. Karoliner. 1976, Bokförlaget Trevi. ISBN 19-7160-208-9.
• Bjerke , Alf E. . Karl XII i Norge 1716 – Det glömda fältåget. Alf E. Bjerke & Carlsson Bokförlag 2003. ISBN 91-7203-553-6

Ligazóns externas

• The Swedish Meteor: the blazing career and mysterious death of Charles XII Smithsonian summary of assassination theories.
• Charles XII: on the centenary of his death 1818 Arquivado 14 de setembro de 2014 en Wayback Machine. O texto orixinal en sueco por Esaias Tegner, así como traducións paralelas por J.E.D.Bethune (1848) e Charles Harrison-Wallace (1998) and a comment by the latter.
• The Great Northern War and Charles XII
• Charles XII and his Life and Death (en sueco)
• BBC News item: Who killed Sweden's Warrior King?
• Timeline of 1700–1720 in Sweden

Rei de Suecia
Segue a: Carlos XI	Carlos XII de Suecia (1697-1718)	Precede a: Ulrica Leonora
	Pfalz-Zweibrücken