A blástula é un dos primeiros estadios do desenvolvemento embrionario dos animais.

Formación dunha blástula (blastulación).
1. Mórula; 2. Blástula.

A blástula segue á mórula e precede á gástrula na secuencia de desenvolvemento normal de calquera animal; considérase que o organismo está en dito estado cando presenta máis de 64 células.

A blástula temperá presenta todas as células sen aumentar o volume inicial do cigoto, e neste punto debe estar formado o blastocele ou cavidade central.[1]

A formación da blástula é o final do proceso chamado segmentación, no que o cigoto se divide por mitose en numerosas células unidas chamadas blastómeros. Dita división dase grazas á acción de factores de transcrición que regulan a intervención do factor promotor da mitose (FPM), encargado de iniciar a fase M deste proceso do ciclo celular.

A falta de crecemento no volume do cigoto responde a procesos metabólicos da mitose, o máis importante dos cales é a ausencia no ciclo das fases G1 e G2 (gap), nas que se produce aumento no volume das células ou crecemento celular. Ao apareceren estas dúas fases, ao igual que outros factores de transcrición, dise que a blástula entra na transición de blástula media; por exemplo, en Xenopus incorpóranse as dúas fases pouco despois da segmentación 12.[2]

Tipos de blástulas

editar

As blástulas clasificárronse en diferentes tipos, en base ao contido e á distribución do vitelo do cigoto, que á súa vez se relaciona co tipo de segmentación.[3]

Celoblástula

editar

Cando o ovo contén pouco vitelo (isolecítico), a segmentación total igual ou desigual conduce a unha blástula co blastocele rodeado por unha capa regular de células, coñecida como celoblástula que, en principio, ten todos os blastómeros iguais. Pero nos ovos heterolecíticos o blastocele desprázase cara ao polo animal, porque os blastómeros do polo vexetativo, máis ricos en vitelo, son máis grandes e, por iso, a celobástula é irregular.

Estereoblástula

editar

Ás veces o blastocele é virtual, xa que está ocupado por voluminosos blastómeros do polo vexetativo; fálase entón de estereoblástula. Este tipo de blástula presenta un casquete de micrómeros dispostos sobre a masa dos macrómeros.

Discoblástula

editar

É o resultado da segmentación parcial discoidal dos ovos telolecíticos de peixes e réptiles. No polo animal do ovo fórmase un casquete de blastómeros que cobre o vitelo non segmentado.

Periblástula

editar

Os ovos centrolecíticos dos artrópodos, coa súa segmentación parcial superficial, orixinan unha blástula cun blastocele virtual e os blastómeros rodeando a masa de vitelo non segmentado, coñecida como periblástula.

Formación da blástula en mamíferos (blastocisto)

editar
 
Diagrama dun blastocisto, coa súa membrana (trofoblasto), a súa cavidade (blastocele), a masa celular interna (embrioblasto), en relación co endometrio.

Ao redor de catro días despois da fecundación, os embrións entran nunha fase de compactación, durante a cal os blastómeros externos comprímense entre si dando orixe a unha capa superficial chamada trofoblasto, mentres que, polo proceso de cavitación, entre os blastómeros internos se acumula auga e sodio até formar unha cavidade denominada blastocele (xa antes mencionada), e un pequeno grupo de células acumúlase nun extremo constituíndo a masa celular interna ou embrioblasto.

No momento da blastulación, a zona pelúcida permanece íntegra e mantén unidas as células, pero cando a blástula aumenta de volume, pouco a pouco rompe e, aproximadamente contra o quinto día, desaparece.

O blastocisto é unha estrutura embrionaria presente nas etapas temperás do desenvolvemento durante a xestación dos mamíferos, que ocorre uns 4 ou 6 días despois da fecundación e antes da implantación no endometrio. Está composta por unha prominente cavidade, e entre 70-100 células, chamadas blastocitos.[4] As células do blastocisto son pluripotentes, é dicir, as células da masa celular interna poden converterse en calquera tipo de tecido.

Desenvolvemento

editar

Despois das divisións mitóticas polas que pasa o cigoto e que orixinan un incremento celular, fórmase unha estrutura arredondada compacta chamada mórula. Ao pouco tempo da formación da mórula, as células que a constitúen —máis de 12 células chamadas blastómeros— desprázanse debido á aparición dun líquido que forma a cavidade do blastocisto. Desde o momento en que aparece este espazo comézase a falar de blastocisto e non de mórula. Coa división celular adicional, a mórula convértese nunha estrutura externa de células en forma de cuncha cun grupo interno de células, etapa no desenvolvemento do embrión que se denomina blastocisto. O grupo externo de células convértese nas membranas que alimentan e protexen o grupo interno, qjue mía tarsde se trtansformarán en feto. Para entón, uns 4 ou 5 días despois da fecundación e aínda na tuberosidade do oviduto, o blastocisto ten unha capa de células externas, moi delgada, chamada trofoblasto, que nutre ao blastocisto e formará a parte embrionaria da placenta.[5]

Un grupo de blastómeros concéntrase no centro dun dos polos do blastocisto formando unha masa de células internas que orixinarán ao embrión e é chamado embrioblasto. Esta masa de células internas remata proxectándose cara ao centro da cavidade do blastocisto, mentres que este chega ao útero e flota nas súas secrecións ao redor de 2 días. Gradualmente a zona pelúcida —sobre o día quinto— vai dexenerando até desaparecer, preparando a implantación,[6] por medio dunha serie de ciclos de expansión e contracción. Este proceso é apoiado por un grupo de enzimas que disolven a zona pelúcida do lado do polo non-embrionario.[7] A partir deste momento comézase a falar dun embrión.

Implantación

editar

Aproximadamente dous días despois de chegar o blastocisto ao útero —entre 6 e 7 días despois da fecundación— o blastocisto adhíerese ao epitelio endometrial do útero, polo xeral no polo máis achegado á masa celular interna. Tan pronto como se fixa ao útero, o trofoblasto comeza rapidamente a proliferar formando, gradualmente, dúas capas: o citotrofoblasto cara a dentro e o sincitiotrofoblasto do lado externo.[6]

  1. Hickman, C. P.; Ober, W. C. & Garrison, C. W. (2006): Principios integrales de zoología, 13ª edición. Madrid: McGraw-Hill-Interamericana ISBN 84-481-4528-3.
  2. Gilbert, Scott (2005): Biologia del desarrollo. 7ª edición. Buenos Aires: Editorial Médica Panamericana. ISBN 950-06-0869-3.
  3. Altaba, C. R. et al. (1991): Invertebrats no artròpodes. Història Natural dels Països Catalans, 8. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, S. A. ISBN 84-7739-177-7.
  4. UNSW Embryology - Week 1 Arquivado 05 de xaneiro de 2008 en Wayback Machine. (en inglés) Consultada o 19/11/2012.
  5. Instituto Químico Biológico (2008): "Desarrollo embrionario precoz y placentación", Ginecología y Obstetricia (en castelán) Consultada o 19/11/2012.
  6. 6,0 6,1 Instituto Químico Biológico, Op. cit.
  7. Universités de Fribourg, Lausanne et Berne (Suisse). "The emergence of the blastocyst (hatching)". Arquivado 27 de maio de 2020 en Wayback Machine. (en inglés) Consultada o 19/11/2012.

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar