Afonso III de Portugal
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde decembro de 2018.) |
Afonso III de Portugal, nado en Coímbra o 5 de maio de 1210 e finado en Lisboa o 16 de febreiro de 1279, alcumado O Boloñés por casar coa condesa Matilde II de Boloña e vivir naquela rexión, foi o quinto rei de Portugal. Afonso III era o segundo fillo do rei Afonso II e da súa muller Urraca de Castela, e sucedeu o seu irmán Sancho II en 1248.
Traxectoria
editarComo segundo fillo, Afonso non debería herdar o trono destinado a Sancho e por iso viviu en Francia, onde casou con Matilde II de Boloña en 1235, tornándose así conde iure uxoris de Boloña. Porén, en 1246, os conflitos entre Sancho II e a Igrexa tornáronse insostibles e o Papa Inocencio IV ordenou a substitución do rei polo conde de Boloña. Afonso non ignorou a orde papal e dirixiu-se a Portugal, onde se fixo coroar rei en 1248 tras o exilio e morte de Sancho II, en Toledo.
Ata a morte de D. Sancho e a súa consecuente coroación, D. Afonso só usou os títulos de Visitador, Curador e Defensor do Reino.
Reinado
editarPara acceder ao trono, Afonso abdicou de Boloña e repudiou Matilde para casar coa Beatriz de Castela. Decidido a non cometer os mesmos erros do irmán, o novo rei prestou especial atención á clase media de comerciantes e pequenos propietarios, escoitando as súas queixas.
En 1254, na cidade de Leiria convocou a primeira reunión das Cortes, a asemblea xeral do reino, con representantes de todos os espectros da sociedade. Afonso preparou unha lexislación que restrinxia a posibilidade de que ás clases altas cometan abusos sobre a poboación menos favorecida e concedeu numerosos privilexios á Igrexa. Recordado como excelente administrador, Afonso III organizou a administración pública, fundou varias vilas e concedeu o privilexio de cidade a través do edicto de varias cartas de foral.
Foron pola súa orde feitas as Inquirições Xerais, iniciadas en 1258, como forma do rei controlar, non só o gran poder da Nobreza, pero tamén para saber se lle estaban a ser usurpador bens que, por dereito, pertencían á Coroa.
Guerras con Al-Ándalus
editarCo trono seguro e a situación interna pacificada, Afonso volveu a súa atención ás guerras cos reinos de Al-Ándalus, das comunidades musulmás no sur da Península Ibérica. Durante o seu reinado, Faro foi tomada con éxito en 1249 e o Algarve incorporado no reino de Portugal.
Tras esta campaña de éxito, Afonso tivo que afrontar un conflito diplomático con Castela, que consideraba que o Algarve lle pertencía. Seguiu un período de guerra entre os dous países, ata que, en 1267, foi asinado un tratado en Badaxoz que determina a fronteira no río Guadiana desde a confluencia do Caia ata a desembocadura a fronteira luso-castelá.
Casamentos
editarEn 1253, o rei desposou D. Beatriz, coñecida por D. Brites por distorsión do pobo, filla de D. Afonso X de Castela, O Sabio. Dende logo isto constituíu polémica pois D. Afonso era xa casado con Matilde II de Boloña.
O papa Alexandre IV respondeu a unha queixa de D. Matilde, ordenou ao rei Afonso que abandone D. Beatriz con respecto ao seu matrimonio con D. Matilde. O rei non obedeceu, pero buscou gañar tempo neste tema delicado, e o problema quedou resolto coa morte de D. Matilde en 1258. O infante, D. Dinís, nacido durante a situación irregular dos pais, foi entón lexitimado en 1263.
O matrimonio funciona como unha alianza que puxo termo á loita entre Portugal e Castela o Reino do Algarve. Tamén resultou en máis riqueza a Portugal cando D. Beatriz, despois da morte do rei, recibe do seu pai, Afonso X, unha fermosa rexión a leste do río Guadiana, onde se incluían as vilas de Moura, Serpa, Noudar, Mourão e Niebla. Tamaña dádiva debeuse ao apoio que D. Brites prestoulle durante o seu exilio na cidade de Sevilla.
Excomuñón
editarNo final da súa vida, viuse envolto en conflito coa Igrexa e foi excomungado en 1268 polo arcebispo de Braga, os bispos de Coímbra e Porto e o propio papa Clemente IV, a semellanza dos reis que o precederon. O clero aprobara un libelo que contiña corenta e tres queixas contra o monarca, entre as que se achaban o impedimento aos bispos de cobraren os décimos, utilización dos fondos destinados á construción de templos, obriga dos cregos a traballaren nas obras das murallas das vilas, prisión e execución de cregos sen autorización dos bispos, ameazas de morte ao arcebispo e aos bispos e, aínda, o nomeamento de xudeus para cargos de grande importancia.
O rei, que era moi querido polos portugueses por decisións como a da abolición da anúduva (imposto do traballo manual gratuíto, que obrigaba ás xentes a traballar na construción e reparación de castelos e pazos, muros, foxos e outras obras militares), recibiu apoio dos tribunais de Santarém en xaneiro de 1274, onde foi nomeada unha comisión para facer unha enquisa ás acusacións que os bispos facían ao rei. A comisión, composta maioritariamente por adeptos do rei, absólveo. O papa Gregorio X, porén, non aceptou a resolución tomada nas cortes de Santarém e mandou que se excomungase o rei e fose lanzado un interdito sobre o reino en 1277.
Á súa morte, en 1279, don Afonso III xurou obediencia á Igrexa e a restitución de todo o que lle tiña tirado. Fronte a esta actitude do rei, o abade de Alcobaça levantoulle a excomuñón e o rei foi enterrado no Mosteiro de Alcobaça.
Véxase tamén
editarLigazóns externas
editar| Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Afonso III de Portugal |
- (en portugués) Chronica do muito alto e muito esclarecido principe D. Afonso III, quinto rey de Portugal, Rui de Pina (1440-1522), Lisboa Occidental, 1728, na Biblioteca Nacional Digital
- (en portugués) Chronica d'El-Rei D. Affonso III, Rui de Pina (1440-1522), Lisboa: Escriptorio, 1907, na Biblioteca Nacional Digital
| Rei de Portugal | ||
|---|---|---|
Segue a: Sancho II de Portugal |
Afonso III de Portugal | Precede a: Dinis de Portugal |
| Dinastía de Borgoña | ||