Tecido adiposo marrón

O tecido adiposo marrón, tamén chamado graxa marrón ou parda[1], é un dos dous tipos de tecido adiposo; o outro é o tecido adiposo branco (ou graxa branca), que é máis abundante.[2] O tecido adiposo marrón atópase en case todos os mamíferos.

Brown adipose tissue
Tecido adiposo marrón dunha muller mostrado nun exame de FDG PET/CT
Latín textus adiposus fuscus

A clasificación da graxa marrón comprende dúas poboacións celulares distintas con funcións similares. A primeira ten unha orixe embriolóxica común coas células musculares, e atópase nos depósitos corporais "clásicos" máis grandes. A segunda desenvólvese a partir de adipocitos brancos que son estimulados polo sistema nervioso simpático. Estes adipocitos encóntranse intercalados entre o tecido adiposo branco e tamén se chaman 'beixes' e, na literatura inglesa, tamén brite (do inglés brown in white, marrón en branco[3]).[4][5][6]

O tecido adiposo marrón é especialmente abundante nos neonatos e en mamíferos que hibernan.[7] Tamén está presente e é metabolicamente activo en persoas adultas,[8][9] pero a súa presenza en humanos decrece coa idade.[10] A súa función primaria é a termorregulación. Ademais da calor producida polos músculos ao tremer co frío, o tecido adiposo marrón produce calor por termoxénese sen tremer. A utilización como diana terapéutica da graxa marrón para tratar a obesidade humana é un campo de investigación moi activo.[11][12]

A diferenza dos adipocitos brancos, que conteñen unha soa pinga de lípidos, os adipocitos marróns conteñen numerosas pingas pequenas e un número moito maior de mitocondrias (as cales conteñen ferro), que lle dan ao tecido a súa cor marrón ou parda.[4] A graxa marrón tamén contén máis capilares que a branca. Estes fornecen o oxíxeno e nutrientes que precisa o tecido e distribúen a calor producida polo corpo.

Localización e clasificación editar

A presenza de tecido adiposo marrón en humanos adultos descubriuse en 2003 durante os escaneos de tomografía de emisión de positróns (FDG-PET) para detectar cancros metastáticos.[13][14] Usando estes escaneos e datos de autopsias humanas, identificáronse varios depósitos de tecido adiposo marrón. En nenos pequenos, os depósitos deste tecido inclúen, entre outros, os seguintes: interescapular, supraclavicular, suprarrenal, pericárdico, paraaórtico e depósitos arredor do páncreas, riles e traquea.[15] Estes depósitos fanse gradualmente máis similares á graxa branca durante a vida adulta. En adultos, os depósitos que se detectan máis frecuentemente nos escaneos de FDG-PET son o supraclavicular, o paravertebral, o mediastinal, o paraaórtico e o suprarenal.[16][8] Queda por determinar se estes depósitos son de tecido adiposo marrón 'clásico' ou de graxa beixe.[17][18]

A graxa marrón en humanos na literatura científica e popular refírese a dúas posibles poboacións de células definidas tanto pola súa localización anatómica coma pola súa morfoloxía celular. Ambas as dúas teñen en común que presentan pequenas pingas de lípidos e numerosas mitocondrias ricas en ferro, o que lle dá a súa aparencia marrón ou parda.

  • A graxa marrón "clásica" atópase en depósitos moi vascularizados en localizacións anatómicas bastante consistentes, como entre as omoplatas, arredor dos riles, o pescozo, na área supraclavicular e ao longo da columna. Este ten as células máis pequenas dos dous tipos e con numerosas pequenas pingas lipídicas.
  • A graxa beixe consta de células inducibles adrenerxicamente, que están dispersas polo tecido adiposo. Ten unha maior variabilidade en canto ao tamaño das pingas lipídicas e unha maior proporción de pingas lipídicas en relación ao número de mitocondrias que os adipocitos da graxa branca, o que lle dá unha aparencia marrón máis clara.[19]

Desenvolvemento editar

As células da graxa marrón proceden da capa embrionaria media, o mesoderma, que tamén é a orixe dos miocitos (células musculares), adipocitos e condrocitos (células da cartilaxe).

A poboación clásica de células da graxa marrón e a de células musculares parecen derivar da mesma poboación de células nais do mesoderma, o mesoderma paraxial. Ambas as dúas teñen a capacidade intrínseca de activar o promotor do factor mioxénico 5 (Myf5), un carácter só asociado con miocitos e esta poboación de células da graxa marrón. Os proxenitores das células da graxa branca tradicionais e os da graxa marrón inducida adrenerxicamente non teñen a capacidade de activar o promotor de Myf5. Tanto os adipocitos brancos coma os marróns poden derivar de pericitos, as células que rodean os vasos sanguíneos que percorren o tecido adiposo branco.[4][20] Porén, non ocorre o mesmo en canto á presenza da proteína Myf5, que está implicada na presenza de moitos tecidos.

Adicionalmente, as células musculares que eran cultivadas co factor de transcrición PRDM16 convertíanse en células da graxa marrón, e as células da graxa marrón sen PRDM16 convertíanse en células musculares.[4]

Función editar

As mitocondrias das células eucariotas utilizan combustibles metabólicos para producir adenosín trifosfato (ATP), molécula na que se almacena enerxía. Este proceso implica almacenar primeiro a enerxía como un gradiente de protóns (H+), tamén chamado forza protón-motriz, a través da membrana mitocondrial interna. Esta enerxía utilízase para a síntese de ATP cando os protóns flúen a través da membrana (a favor do seu gradiente de concentración) a través do complexo da ATP sintase; isto coñécese como quimiosmose.

En animais endotermos, a calor corporal mantense sinalándolle á mitocondria que permita que os protóns regresen seguindo o seu grandiente sen produciren ATP (fuga de protóns). Isto pode ocorrer porque existe unha ruta alternativa para os protóns a través dunha proteína desacoplante da membrana mitocondrial interna. Esta proteína é a proteína desacoplante 1, tamén chamada termoxenina ou UCP1, que facilita o retorno dos protóns despois de que foron bombeados activamente fóra da matriz mitocondrial ao espazo intermembrana pola cadea de transporte de electróns. Esta ruta alternativa para os protóns desacopla a fosforilación oxidativa (non hai produción de ATP) e a enerxía da forza protón-motriz libérase en forma de calor.

En certa medida, todas as células dos animais endotermos liberan calor, especialmente cando a temperatura corporal está por debaixo dun limiar regulatorio. Porén, o tecido adiposo marrón está altamente especializado en realizar esta termoxénese sen que se teña á vez que tremer polo frío. Primeiro, cada unha destas células ten un alto número de mitocondrias en comparación coas células máis típicas. En segundo lugar, estas mitocondrias teñen unha concentración maior da normal de termoxenina na membrana interna.

Nenos pequenos editar

En neonatos a graxa marrón constitúe un 5% da masa corporal e está localizada nas costas, ao longo da metade superior da columna e na zona dos ombreiros. Ten grande importancia para evitar a hipotermia, xa que o frío letal é unha causa importante de risco de morte para os neonatos prematuros. Numerosos factores fan que os neonatos sexan máis susceptibles ao frío que os adultos:

  • Unha maior proporción de área superficial corporal (proporcional á perda de calor) respecto do volume corporal (proporcional á produción de calor).
  • Unha maior área superficial corporal da cabeza.
  • Unha baixa cantidade de musculatura e da capacidade de tremer polo frío.
  • Unha falta de illamento térmico, por exemplo, de graxa subcutánea e pelo corporal moi delgado (especialmente en nenos nacidos prematuramente).
  • Unha incapacidade de moverse para irse dos lugares fríos ou con correntes de aire ou materiais que absorben a calor.
  • Unha incapacidade de usar modos adicionais de manterse quente (por exemplo, secar a pel, poñerse roupa, buscar lugares máis cálidos ou realizar exercicio físico)
  • Un sistema nervioso que non está completamente desenvolvido e non responde rapidamente e de forma axeitada ao frío (por exemplo, contraendo os vasos sanguíneos da pel e de debaixo da pel: vasoconstrición).

A produción de calor na graxa marrón proporciona ao meniño un medio alternativo de regulación térmica.

Adultos editar

 
Micrografía dun hibernoma, un tumor benigno que se pensa que se orixina a partir da graxa marrón (tinguidura de hematoxilina-eosina)

Pensábase que unha vez que os meniños crecen, a maioría das mitocondrias deste tecido (que son as responsables de que teña cor marrón) deaparecen, e o tecido faise similar en función e aparencia á graxa branca. En raros casos, a graxa marrón continúa crecendo en vez de involucionar; isto causa un tumor coñecido como hibernoma. Sábese que a graxa marón non está relacionada coa graxa branca, senón co músculo esquelético.[21][22][23]

Os estudos feitos usando escaneos por tomografía de emisión de positróns de humanos adultos mostrou que o tecido adiposo marón aínda está presente na maioría dos adltos na parte superior do peito e pescozo (especialmente paravertebralmente). Os depósitos restantes fanse máis visibles (incrementando a captación de trazadores, o que significa máis actividade metabólica) coa exposición ao frío, e menos visibles se se administra un beta bloqueante adrenérxico antes do escaneo. Estes descubrimentos poderían levar a atopar novos métodos de perda de peso, xa que a graxa marrón toma moléculas calóricas da graxa normal e quéimaas. Os científicos conseguiron estimular o crecemento da graxa marrón en ratos.[24][25][26][27] Un estudo con ratos knockout APOE mostrou que a exposición ao frío promociona o crecemento e inestabilidade de placas ateroscleróticas.[28] O estudo cos ratos realizouse con temperaturas baixas sostidas de 4 °C durante 8 semanas que puideron causar unha condición de estrés, debido ao cambio forzado rápido en vez de ter realizado unha aclimatización máis segura, que podería usarse para comprender o efecto sobre adultos humanos de reducións modestas da temperatura ambiente de só 5 a 10 °C. Ademais, varios estudos máis recentes documentaron os beneficios substanciais da exposición ao frío en múltiples especies inclíndo os humanos, por exemplo os investigadores concluíron que "a activación do tecido adiposo marrón é unha posibilidade terapéutica poderosa para mellorar a hiperlipidemia e protexer da aterosclerose"[29] e que a activación da graxa marrón reduce os niveis plasmáticos de triglicéridos e colesterol e atenúa o desenvolvemento da aterosclerose inducida pola dieta.[30]

Cómpre facer estudos a longo prazo en adultos humanos para establecer un balance de beneficios e riscos, en combinación coa investigación histórica das condicións da vida das recentes xeracións humanas antes do actual incremento do empeoramento da saúde relacionado coa acumulación excesiva de graxa branca. Os estudos farmacolóxicos utilizando agonistas dos β3-adrenoceptores mostraron que se aumentaba a actividade metabólica da glicosa do tecido adiposo marrón en roedores.[31][32][33]

Investigacións adicionais atoparon o seguinte:

  • A activación de tecido adiposo marrón mellora a homeostase da glicosa[34] e a sensibilidade á insulina en humanos,[35] suxerindo que as persoas cun funcionamento da insulina alterado poderían beneficiarse da activación do tecido adiposo marrón; porén, hai unha aplicación máis ampla dado que hai investigacións que mostran que mesmo as elevacións moderadas da glicosa sanguínea en individuos sans están asociadas con danos que co tempo sofren moitos órganos como os ollos, tendóns, sistema endotelial/cardiovascular e cerebro,[36][37][38] e ten como resultado niveis máis altos de produtos finais da glicación avanzada prexudiciais.
  • A activación do tecido adiposo pode xogar un importante papel na saúde e densidade ósea.[39][40]
  • A activación do tecido adiposo marrón pola exposición ao frío incremena os niveis de adiponectina, e só dúas horas de exposición ao frío o resultado é un incremento do 70% da adiponectina circulante en persoas do sexo masculino adultas.[41] As persoas centenarias (tanto homes coma mulleres) e a súa descendencia teñen unhas características xenéticas que aumentan a adiponectina, e teñen un maior nivel de adiponectina circulante, o que indica unha ligazón entre a lonxevidade e a podución de adiponectina.[42] Ademais, as altas concentracións no plasma de adiponectina en persoas centenarias foron asociadas con indicadores metabólicos favorables, e cuns baixos niveis de proteína C-reactiva e E-selectina.[43]
  • O incremento da exposición ao frío aumenta a circulación de irisina.[44] A irisina mellora a sensibilidade á inslina, incrementa a calidade dos ósos, está implicada na construción de masa muscular magra, e axuda a reducir a obesidade ao converter a graxa branca en graxa marrón,[45] proporcionando moitos dos beneficios do exercicio.[46] Os centenarios sans caracterízanse por un incremento dos niveis séricos de irisina, mentres que os niveis desta hormona eran significativamenre máis baixos en pacientes xoves con infarto de miocardio. Estes descubrimentos poden incentivar máis investigacións sobre o papel prestado pola irisina non só nos trastornos vasculares senón tamén na modulación da duración da vida.[47]
  • A produción do factor de crecemento de fibroblastos 21 (FGF-21) foi documentada como un camiño cara á lonxevidade.[48] A activación do tecido adiposo marrón por exposición ao frío regula á alza o factor de crecemento de fibrobalstos 21 circulante en humanos nun 37%.[44] O FGF21 mellora a sensibilidade á insulina e o metabolismo da glicosa,[49] o que pode explicar parcialmente os seus beneficios promotores da lonxevidade.
  • A temperaturas ambientais basais, o HDAC3 facilita a expresión de UCP1 e o programa da graxa marrón termoxénica para asegurar a supervivencia ao frío aguda por medio da desacetilación e activación do PGC-1alfa.[50]
  • A exposición ao frío incrementa a fosforilación/actividade da SIRT1 tanto no músculo esquelético coma no tecido adiposo marón, incrementando a termoxénese e a sensibilidade á insulina por desacetilación da PGC-1alfa e outras proteínas diana.[51] Os niveis elevados de SIRT1 en persoas están asociados cun incremento da lonxevidade humana.[52] A SIRT1 (e outras sirtuínas) teñen moitos efectos metabólicos, pero un moi importante para mellorar a saúde e lonxevidade é que o SIRT1 incrementa a sensibilidade á insulina e o control da glicosa no múculo esquelético,[53]desencadea a conversión da graxa branca en marrón[54] e incrementa a actividade do tecido adiposo marrón.[55]

Outros animais editar

O tecido adiposo marrón interescapular dos roedores denomínase con frecuencia e de forma inapropiada glándula da hibernación.[56] Isto fai que pareza que é un tipo de glándula, cando en realidade é unha porción de tecido adiposo que está entre as escápulas dos animais roedores.[57] Esta acumulación de tecido adiposo marrón está dividida en dous lobos, lembra unha primitiva glándula que regule a liberación de diversas hormonas.[58][59][60] A función deste tecido parece que é o almacenamento de lípidos de cadea media ou pequena para o seu consumo metabólico durante a hibernación; a estrutrua pequena dos lípidos permite usar unha vía máis rápida de produción de enerxía que a glicólise.

En estudos nos que estaba lesionado o tecido adiposo marrón interescapular de ratas, demostrouse que as ratas tiñan dificultade en regular o seu peso corporal normal.[60]

Os mamíferos de vidas máis longas, como morcegos (30 anos) e ratas toupa espidas (32 anos), teñen todos unha gran cantidade de tecido adiposo marrón cunha alta actividade.[61][62][63][64][65] Porén, é improbable que a graxa marrón exerza un papel na regulación da temperatura corporal de moitos mamíferos de corpo grande, xa que o xene UCP1, que codifica a proteína termoxénica clave dese tecido, foi inactivado durante a evolución de varias liñaxes (por exemplo, cabalos, elefantes, sirénidos, baleas e hiracoideos). Unha proporción reducida área superficial/volume entre as especies de corpo grande fai decrecer a perda de calor, diminuíndo as demandas termoxénicas necesarias para manter a temperatura corporal. A perda da UCP1 noutras especies (por exemplo, pangolíns, armadillos, preguiceiros e osos formigueiros) pode estar ligada a presións selectivas que favorecen as baixas taxas metabólicas.[66]

Notas editar

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para pardo.
  2. Cinti S (2005). "The adipose organ". Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 73 (1): 9–15. PMID 15936182. doi:10.1016/j.plefa.2005.04.010. 
  3. Carrière, Audrey; Jeanson, Yannick; Cousin, Béatrice; Arnaud, Emmanuelle; Casteilla, Louis (2013). "Le recrutement et l'activation d'adipocytes bruns et/ou BRITE". Médecine/Sciences (en francés) 29 (8–9): 729–735. ISSN 0767-0974. PMID 24005627. doi:10.1051/medsci/2013298011. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Enerbäck S (2009). "The origins of brown adipose tissue". New England Journal of Medicine 360 (19): 2021–2023. PMID 19420373. doi:10.1056/NEJMcibr0809610. 
  5. Petrovic N, Walden TB, Shabalina IG, Timmons JA, Cannon B, Nedergaard J (2010). "Chronic peroxisome proliferator-activated receptor gamma (PPARgamma) activation of epididymally derived white adipocyte cultures reveals a population of thermogenically competent, UCP1-containing adipocytes molecularly distinct from classic brown adipocytes.". J Biol Chem 285 (10): 7153–64. PMC 2844165. PMID 20028987. doi:10.1074/jbc.M109.053942. 
  6. Wu J, Boström P, Sparks LM, Ye L, Choi JH, Giang AH, Khandekar M, Virtanen KA, Nuutila P, Schaart G, Huang K, Tu H, van Marken Lichtenbelt WD, Hoeks J, Enerbäck S, Schrauwen P, Spiegelman BM (2012). "Beige adipocytes are a distinct type of thermogenic fat cell in mouse and human.". Cell 150 (2): 366–76. PMC 3402601. PMID 22796012. doi:10.1016/j.cell.2012.05.016. 
  7. Gesta S, Tseng YH, Kahn CR (outubro de 2007). "Developmental origin of fat: tracking obesity to its source". Cell 131 (2): 242–56. PMID 17956727. doi:10.1016/j.cell.2007.10.004. 
  8. 8,0 8,1 Nedergaard J, Bengtsson T, Cannon B (2007). "Unexpected evidence for active brown adipose tissue in adult humans.". Am J Physiol Endocrinol Metab 293 (2): E444–52. PMID 17473055. doi:10.1152/ajpendo.00691.2006. 
  9. Saito M, Okamatsu-Ogura Y, Matsushita M, Watanabe K, Yoneshiro T, Nio-Kobayashi J, Iwanaga T, Miyagawa M, Kameya T, Nakada K, Kawai Y, Tsujisaki M (2009). "High incidence of metabolically active brown adipose tissue in healthy adult humans: effects of cold exposure and adiposity.". Diabetes 58 (7): 1526–31. PMC 2699872. PMID 19401428. doi:10.2337/db09-0530. 
  10. Graja A, Schulz TJ (2015). "Mechanisms of aging-related impairment of brown adipocyte development and function.". Gerontology 61 (3): 211–7. PMID 25531079. doi:10.1159/000366557. 
  11. Samuelson, Isabella; Vidal-Puig, Antonio (2020). "Studying Brown Adipose Tissue in a Human in vitro Context". Frontiers in Endocrinology 11: 629. ISSN 1664-2392. PMC 7523498. PMID 33042008. doi:10.3389/fendo.2020.00629. 
  12. Osuna-Prieto, F. J.; Martinez-Tellez, B.; Sanchez-Delgado, G.; Aguilera, C. M.; Lozano-Sánchez, J.; Arráez-Román, D.; Segura-Carretero, A.; Ruiz, J. R. (2019). "Activation of Human Brown Adipose Tissue by Capsinoids, Catechins, Ephedrine, and Other Dietary Components: A Systematic Review". Advances in Nutrition 10 (2): 291–302. PMC 6416040. PMID 30624591. doi:10.1093/advances/nmy067. 
  13. Cohade C, Osman M, Pannu HK, Wahl RL (2003). "Uptake in supraclavicular area fat ("USA-Fat"): description on 18F-FDG PET/CT.". J Nucl Med 44 (2): 170–6. PMID 12571205. 
  14. Yeung HW, Grewal RK, Gonen M, Schöder H, Larson SM (2003). "Patterns of (18)F-FDG uptake in adipose tissue and muscle: a potential source of false-positives for PET.". J Nucl Med 44 (11): 1789–96. PMID 14602861. 
  15. Heaton JM (1972). "The distribution of brown adipose tissue in the human.". J Anat 112 (Pt 1): 35–9. PMC 1271341. PMID 5086212. 
  16. van Marken Lichtenbelt WD, Vanhommerig JW, Smulders NM, Drossaerts JM, Kemerink GJ, Bouvy ND, Schrauwen P, Teule GJ (2009). "Cold-activated brown adipose tissue in healthy men.". N Engl J Med 360 (15): 1500–8. PMID 19357405. doi:10.1056/NEJMoa0808718. 
  17. Shinoda K, Luijten IH, Hasegawa Y, Hong H, Sonne SB, Kim M, Xue R, Chondronikola M, Cypess AM, Tseng YH, Nedergaard J, Sidossis LS, Kajimura S (2015). "Genetic and functional characterization of clonally derived adult human brown adipocytes.". Nat. Med. 21 (4): 389–94. PMC 4427356. PMID 25774848. doi:10.1038/nm.3819. 
  18. Lidell ME, Betz MJ, Enerbäck S (2014). "Two types of brown adipose tissue in humans.". Adipocyte 3 (1): 63–6. PMC 3917936. PMID 24575372. doi:10.4161/adip.26896. 
  19. Cedikova, Miroslava; Kripnerová, Michaela; Dvorakova, Jana; Pitule, Pavel; Grundmanova, Martina; Babuska, Vaclav; Mullerova, Dana; Kuncova, Jitka (2016-03-17). "Mitochondria in White, Brown, and Beige Adipocytes". Stem Cells International 2016: 6067349. PMC 4814709. PMID 27073398. doi:10.1155/2016/6067349. 
  20. Haldar, Malay; Karan, Goutam; Tvrdik, Petr; Capecchi, Mario R. (2008-03-11). "Two Cell Lineages, myf5 and myf5-Independent, Participate in Mouse Skeletal Myogenesis". Developmental Cell 14 (3): 437–445. ISSN 1534-5807. PMC 2917991. PMID 18331721. doi:10.1016/j.devcel.2008.01.002. 
  21. Nedergaard J, Bengtsson T, Cannon B (agosto de 2007). "Unexpected evidence for active brown adipose tissue in adult humans". American Journal of Physiology. Endocrinology and Metabolism 293 (2): E444–52. PMID 17473055. doi:10.1152/ajpendo.00691.2006. 
  22. Francesco S. Celi (9 de abril de 2009). "Brown adipose tissue—when it pays to be inefficient". New England Journal of Medicine 360 (15): 1553–6. PMC 2753374. PMID 19357412. doi:10.1056/NEJMe0900466. 
  23. Kolata, Gina (8 de abril de 2009). "Calorie-burning fat? Studies say you have it". The New York Times. p. A1. 
  24. Shingo Kajimura (27 de agosto de 2009). "Initiation of myoblast/brown fat switch through a PRDM16-C/EBP-β transcriptional complex". Nature 460 (7259): 1154–1158. PMC 2754867. PMID 19641492. doi:10.1038/nature08262. 
  25. Kajimura S; Seale, Patrick; Kubota, Kazuishi; Lunsford, Elaine; Frangioni, John V.; Gygi, Steven P.; Spiegelman, Bruce M.; et al. (agosto de 2009). "Initiation of myoblast/brown fat switch through a PRDM16-C/EBP-β transcriptional complex". Nature 460 (7259): 1154–8. PMC 2754867. PMID 19641492. doi:10.1038/nature08262. 
  26. Scientists Create Energy-burning Brown Fat In Mice Science Daily, 30 de xullo de 2009
  27. "'Good fat' could help manage type 2 diabetes". monash.edu. Monash University. Consultado o 24 de novembro de 2014. 
  28. Dong, Mei; Yang, Xiaoyan; Lim, Sharon; Cao, Ziquan; Honek, Jennifer; Lu, Huixia; Zhang, Cheng; et al. (2 de xullo de 2013). "Cold exposure promotes atherosclerotic plaque growth and instability via UCP1-dependent lipolysis" (Short article). Cell Metabolism 18 (1): 118–129. PMC 3701322. PMID 23823482. doi:10.1016/j.cmet.2013.06.003. 
  29. Berbée, Jimmy F. P.; Boon, Mariëtte R.; Khedoe, P. Padmini S. J.; Bartelt, Alexander; Schlein, Christian; Worthmann, Anna; Kooijman, Sander; Hoeke, Geerte; Mol, Isabel M. (2015-01-01). "Brown fat activation reduces hypercholesterolaemia and protects from atherosclerosis development". Nature Communications 6: 6356. Bibcode:2015NatCo...6.6356B. ISSN 2041-1723. PMC 4366535. PMID 25754609. doi:10.1038/ncomms7356. 
  30. Hoeke G, Kooijman S, Boon MR, Rensen PC, Berbée JF (8 de xaneiro de 2016). "Role of Brown Fat in Lipoprotein Metabolism and Atherosclerosis.". Circ. Res. 118 (1): 173–82. PMID 26837747. doi:10.1161/CIRCRESAHA.115.306647. 
  31. Mirbolooki, M. R.; Constantinescu, C. C.; Pan, M. L.; Mukherjee, J (2011). "Quantitative assessment of brown adipose tissue metabolic activity and volume using 18F-FDG PET/CT and β3-adrenergic receptor activation". EJNMMI Research 1 (1): 30. PMC 3250993. PMID 22214183. doi:10.1186/2191-219X-1-30. 
  32. Mirbolooki, M. R.; Schade, K. N.; Constantinescu, C. C.; Pan, M. L.; Mukherjee, J (2015). "Enhancement of (18) F-fluorodeoxyglucose metabolism in rat brain frontal cortex using a β3 adrenoceptor agonist". Synapse 69 (2): 96–8. PMC 4275345. PMID 25347981. doi:10.1002/syn.21789. 
  33. Mirbolooki, M. R.; Upadhyay, S. K.; Constantinescu, C. C.; Pan, M. L.; Mukherjee, J (2014). "Adrenergic pathway activation enhances brown adipose tissue metabolism: A 18FFDG PET/CT study in mice". Nuclear Medicine and Biology 41 (1): 10–6. PMC 3840120. PMID 24090673. doi:10.1016/j.nucmedbio.2013.08.009. 
  34. Stanford, Kristin I.; Middelbeek, Roeland J.W.; Townsend, Kristy L.; An, Ding; Nygaard, Eva B.; Hitchcox, Kristen M.; Markan, Kathleen R.; Nakano, Kazuhiro; Hirshman, Michael F. (2013-01-02). "Brown adipose tissue regulates glucose homeostasis and insulin sensitivity". The Journal of Clinical Investigation 123 (1): 215–223. ISSN 0021-9738. PMC 3533266. PMID 23221344. doi:10.1172/JCI62308. 
  35. Chondronikola, Maria; Volpi, Elena; Børsheim, Elisabet; Porter, Craig; Annamalai, Palam; Enerbäck, Sven; Lidell, Martin E.; Saraf, Manish K.; Labbe, Sebastien M. (2014-07-23). "Brown Adipose Tissue Improves Whole Body Glucose Homeostasis and Insulin Sensitivity in Humans". Diabetes (en inglés) 63 (12): 4089–99. ISSN 0012-1797. PMC 4238005. PMID 25056438. doi:10.2337/db14-0746. 
  36. Bjørnholt, J. V.; Erikssen, G.; Aaser, E.; Sandvik, L.; Nitter-Hauge, S.; Jervell, J.; Erikssen, J.; Thaulow, E. (1999-01-01). "Fasting blood glucose: an underestimated risk factor for cardiovascular death. Results from a 22-year follow-up of healthy nondiabetic men". Diabetes Care 22 (1): 45–49. ISSN 0149-5992. PMID 10333902. doi:10.2337/diacare.22.1.45. 
  37. Snedeker, Jess G. (2016-01-01). "How High Glucose Levels Affect Tendon Homeostasis". Metabolic Influences on Risk for Tendon Disorders. Advances in Experimental Medicine and Biology 920. pp. 191–198. ISBN 978-3-319-33941-2. ISSN 0065-2598. PMID 27535261. doi:10.1007/978-3-319-33943-6_18. 
  38. Cherbuin, Nicolas; Sachdev, Perminder; Anstey, Kaarin J. (2012-09-04). "Higher normal fasting plasma glucose is associated with hippocampal atrophy The PATH Study". Neurology (en inglés) 79 (10): 1019–1026. ISSN 0028-3878. PMID 22946113. doi:10.1212/WNL.0b013e31826846de. 
  39. Devlin, Maureen J. (2015-02-01). "The "Skinny" on brown fat, obesity, and bone" (PDF). American Journal of Physical Anthropology (en inglés) 156: 98–115. ISSN 1096-8644. PMID 25388370. doi:10.1002/ajpa.22661. hdl:2027.42/110636. 
  40. Lee, P.; Brychta, R.J.; Collins, M.T.; Linderman, J.; Smith, S.; Herscovitch, P.; Millo, C.; Chen, K.Y.; Celi, F.S. (2013-04-01). "Cold-activated brown adipose tissue is an independent predictor of higher bone mineral density in women". Osteoporosis International (en inglés) 24 (4): 1513–1518. ISSN 0937-941X. PMC 5572572. PMID 22890364. doi:10.1007/s00198-012-2110-y. 
  41. Imbeault, Pascal; Dépault, Isabelle; Haman, François (2009-04-01). "Cold exposure increases adiponectin levels in men". Metabolism: Clinical and Experimental 58 (4): 552–559. ISSN 1532-8600. PMID 19303978. doi:10.1016/j.metabol.2008.11.017. 
  42. Atzmon, Gil; Pollin, Toni I.; Crandall, Jill; Tanner, Keith; Schechter, Clyde B.; Scherer, Philipp E.; Rincon, Marielisa; Siegel, Glenn; Katz, Micol (2008-05-01). "Adiponectin levels and genotype: a potential regulator of life span in humans". The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences 63 (5): 447–453. ISSN 1079-5006. PMC 4507412. PMID 18511746. doi:10.1093/gerona/63.5.447. 
  43. Arai, Yasumichi; Nakazawa, Susumu; Kojima, Toshio; Takayama, Michiyo; Ebihara, Yoshinori; Shimizu, Ken-ichirou; Yamamura, Ken; Homma, Satoki; Osono, Yasunori (2006-02-27). "High adiponectin concentration and its role for longevity in female centenarians". Geriatrics and Gerontology International 6 (1): 32–39. ISSN 1447-0594. doi:10.1111/j.1447-0594.2006.00304.x. 
  44. 44,0 44,1 Lee, Paul; Linderman, Joyce D.; Smith, Sheila; Brychta, Robert J.; Wang, Juan; Idelson, Christopher; Perron, Rachel M.; Werner, Charlotte D.; Phan, Giao Q. (2014-02-04). "Irisin and FGF21 are cold-induced endocrine activators of brown fat function in humans". Cell Metabolism 19 (2): 302–309. ISSN 1932-7420. PMC 7647184. PMID 24506871. doi:10.1016/j.cmet.2013.12.017. 
  45. Colaianni, Graziana; Cuscito, Concetta; Mongelli, Teresa; Pignataro, Paolo; Buccoliero, Cinzia; Liu, Peng; Lu, Ping; Sartini, Loris; Di Comite, Mariasevera (2015-09-29). "The myokine irisin increases cortical bone mass". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 112 (39): 12157–12162. Bibcode:2015PNAS..11212157C. ISSN 1091-6490. PMC 4593131. PMID 26374841. doi:10.1073/pnas.1516622112. 
  46. Harmon, Katherine. "Newly Discovered Hormone Boosts Effects of Exercise, Could Help Fend Off Diabetes". Consultado o 2016-09-02. 
  47. Emanuele, Enzo; Minoretti, Piercarlo; Pareja-Galeano, Helios; Sanchis-Gomar, Fabian; Garatachea, Nuria; Lucia, Alejandro (2014-09-01). "Serum irisin levels, precocious myocardial infarction, and healthy exceptional longevity". The American Journal of Medicine 127 (9): 888–890. ISSN 1555-7162. PMID 24813865. doi:10.1016/j.amjmed.2014.04.025. 
  48. Zhang, Yuan; Xie, Yang; Berglund, Eric D.; Coate, Katie Colbert; He, Tian Teng; Katafuchi, Takeshi; Xiao, Guanghua; Potthoff, Matthew J.; Wei, Wei (2012-01-01). "The starvation hormone, fibroblast growth factor-21, extends lifespan in mice". eLife 1: e00065. ISSN 2050-084X. PMC 3466591. PMID 23066506. doi:10.7554/eLife.00065. 
  49. Camporez, João Paulo G.; Jornayvaz, François R.; Petersen, Max C.; Pesta, Dominik; Guigni, Blas A.; Serr, Julie; Zhang, Dongyan; Kahn, Mario; Samuel, Varman T. (2013-09-01). "Cellular mechanisms by which FGF21 improves insulin sensitivity in male mice". Endocrinology 154 (9): 3099–3109. ISSN 1945-7170. PMC 3749479. PMID 23766126. doi:10.1210/en.2013-1191. 
  50. Emmett, Matthew J.; Lim, Hee-Woong; Jager, Jennifer; Richter, Hannah J.; Adlanmerini, Marine; Peed, Lindsey C.; Briggs, Erika R.; Steger, David J.; Ma, Tao (xuño de 2017). "Histone deacetylase 3 prepares brown adipose tissue for acute thermogenic challenge". Nature 546 (7659): 544–548. Bibcode:2017Natur.546..544E. ISSN 1476-4687. PMC 5826652. PMID 28614293. doi:10.1038/nature22819. 
  51. Gerhart-Hines, Zachary; Dominy, John E.; Blättler, Sharon M.; Jedrychowski, Mark P.; Banks, Alexander S.; Lim, Ji-Hong; Chim, Helen; Gygi, Steven P.; Puigserver, Pere (2011-12-23). "The cAMP/PKA pathway rapidly activates SIRT1 to promote fatty acid oxidation independently of changes in NAD+". Molecular Cell 44 (6): 851–863. ISSN 1097-2765. PMC 3331675. PMID 22195961. doi:10.1016/j.molcel.2011.12.005. 
  52. Kilic, Ulkan; Gok, Ozlem; Erenberk, Ufuk; Dundaroz, Mehmet Rusen; Torun, Emel; Kucukardali, Yasar; Elibol-Can, Birsen; Uysal, Omer; Dundar, Tolga (2015-01-01). "A remarkable age-related increase in SIRT1 protein expression against oxidative stress in elderly: SIRT1 gene variants and longevity in human". PLOS ONE 10 (3): e0117954. Bibcode:2015PLoSO..1017954K. ISSN 1932-6203. PMC 4365019. PMID 25785999. doi:10.1371/journal.pone.0117954. 
  53. Schenk, Simon; McCurdy, Carrie E.; Philp, Andrew; Chen, Mark Z.; Holliday, Michael J.; Bandyopadhyay, Gautum K.; Osborn, Olivia; Baar, Keith; Olefsky, Jerrold M. (2011-11-01). "Sirt1 enhances skeletal muscle insulin sensitivity in mice during caloric restriction". The Journal of Clinical Investigation 121 (11): 4281–4288. ISSN 1558-8238. PMC 3204844. PMID 21985785. doi:10.1172/JCI58554. 
  54. Qiang, Li; Wang, Liheng; Kon, Ning; Zhao, Wenhui; Lee, Sangkyu; Zhang, Yiying; Rosenbaum, Michael; Zhao, Yingming; Gu, Wei (2012-08-03). "Brown remodeling of white adipose tissue by SirT1-dependent deacetylation of Pparγ". Cell 150 (3): 620–632. ISSN 1097-4172. PMC 3413172. PMID 22863012. doi:10.1016/j.cell.2012.06.027. 
  55. Boutant, Marie; Joffraud, Magali; Kulkarni, Sameer S.; García-Casarrubios, Ester; García-Roves, Pablo M.; Ratajczak, Joanna; Fernández-Marcos, Pablo J.; Valverde, Angela M.; Serrano, Manuel (2015-02-01). "SIRT1 enhances glucose tolerance by potentiating brown adipose tissue function". Molecular Metabolism 4 (2): 118–131. ISSN 2212-8778. PMC 4314542. PMID 25685699. doi:10.1016/j.molmet.2014.12.008. 
  56. Elroy F. Sheldon (1924). "The so-called hibernating gland in mammals: A form of adipose tissue". The Anatomical Record 28 (5): 331–347. doi:10.1002/ar.1090280502. 
  57. Laura Austgen (2002-08-08). "Brown adipose tissue". Arquivado dende o orixinal o 2010-06-24. Consultado o 2009-02-04. 
  58. Nnodim, J. O.; Lever, J. D. (1985-12-01). "The pre- and postnatal development and ageing of interscapular brown adipose tissue in the rat". Anatomy and Embryology 173 (2): 215–223. PMID 4083523. doi:10.1007/BF00316302. 
  59. Wassermann, F. (1965). "5: Adipose Tissue". En Renold, A. E.; Cahill, G. F. Jr. Handbook of Physiology. Washington: American Physiological Society. pp. 87–100. 
  60. 60,0 60,1 E. Connolly; R. D. Morriseyt; J. A. Carnie (1982). "The effect of interscapular brown adipose tissue removal on body-weight and cold response in the mouse". The British Journal of Nutrition 47 (3): 653–658. PMID 6282304. doi:10.1079/BJN19820077. 
  61. Keil, Gerald; Cummings, Elizabeth; de Magalhães, João Pedro (2015-08-01). "Being cool: how body temperature influences ageing and longevity". Biogerontology 16 (4): 383–397. ISSN 1573-6768. PMC 4486781. PMID 25832892. doi:10.1007/s10522-015-9571-2. 
  62. Woodley, Ryan; Buffenstein, Rochelle (2002-11-01). "Thermogenic changes with chronic cold exposure in the naked mole-rat (Heterocephalus glaber)". Comparative Biochemistry and Physiology. Part A, Molecular & Integrative Physiology 133 (3): 827–834. ISSN 1095-6433. PMID 12443938. doi:10.1016/s1095-6433(02)00199-x. 
  63. DALY, T. JOSEPH M.; WILLIAMS, LAURA A.; BUFFENSTEIN, ROCHELLE (1997-04-01). "Catecholaminergic innervation of interscapular brown adipose tissue in the naked mole-rat (Heterocephalus glaber)". Journal of Anatomy 190 (Pt 3): 321–326. ISSN 0021-8782. PMC 1467613. PMID 9147219. doi:10.1046/j.1469-7580.1997.19030321.x. 
  64. Kim, Eun Bae; Fang, Xiaodong; Fushan, Alexey A.; Huang, Zhiyong; Lobanov, Alexei V.; Han, Lijuan; Marino, Stefano M.; Sun, Xiaoqing; Turanov, Anton A. (2011-10-12). "Genome sequencing reveals insights into physiology and longevity of the naked mole rat". Nature 479 (7372): 223–227. Bibcode:2011Natur.479..223K. ISSN 0028-0836. PMC 3319411. PMID 21993625. doi:10.1038/nature10533. 
  65. KUNZ, Thomas H.; WRAZEN, John A.; BURNETT, Christopher D. (1998-01-01). "Changes in body mass and fat reserves in prehibernating little brown bats (Myotis lucifugus)". Écoscience 5 (1): 8–17. JSTOR 42900766. doi:10.1080/11956860.1998.11682443. 
  66. Gaudry, Michael J.; Jastroch, Martin; Treberg, Jason R.; Hofreiter, Michael; Paijmans, Johanna L.A.; Starrett, James; Wales, Nathan; Signore, Anthony V.; Springer, Mark S.; Campbell, Kevin L. (2017-07-12). "Inactivation of thermogenic UCP1 as a historical contingency in multiple placental mammal clades". Science Advances 3 (7): e1602878. Bibcode:2017SciA....3E2878G. PMC 5507634. PMID 28706989. doi:10.1126/sciadv.1602878. 

Véxase tamén editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar