Wikipedia

Entrimo

concello da comarca da Baixa Limia, na provincia de Ourense

Coordenadas: 41°56′N 8°7′O / 41.933, -8.117

Entrimo é un concello da provincia de Ourense, pertence á comarca da Baixa Limia. En 2014 tiña 1323 habitantes, segundo o padrón municipal (1386 en 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «entrimés»[8].

Entrimo
Escudo de Entrimo
Iglesia de entrimo.JPG
Situacion Entrimo.PNG
Situación
Xentilicio[1]entrimés/entrimesa
Xeografía
ProvinciaProvincia de Ourense
ComarcaComarca da Baixa Limia
Poboación1.118 hab. (2022)[2][3]
Área85,4 km²[3]
Densidade13,09 hab./km²
Entidades de poboación5 parroquias[4]
Capital do concelloA Terrachá
Política (2019[5])
AlcaldeRamón Alonso López (PSdeG[6])
Concelleiros
PPdeG: 2
PSdeG-PSOE: 7
Eleccións municipais en Entrimo
Uso do galego[7] (2011)
Galegofalantes79,57%
Na rede
http://www.concelloentrimo.es/
[ editar datos en Wikidata ]

XeografíaEditar

O concello, de 85,43 km², abrangue 5 parroquias e 18 lugares. Limita ao norte con Melgaço (Portugal), ao nordeste con Lobeira, ao sueste con de Lobios a través do río Limia (encoro de Lindoso no sur), e ao oeste con Arcos de Valdevez a través do río Barcia e con Castro Laboreiro (Melgaço).

É un concello de orografía montañosa, cunha altitude media de 511,4 m sobre o nivel do mar. Ao oeste do concello están as serras do Quinxo, e ao leste a serra de Queguas (extremo Oriental).

HistoriaEditar

Na zona hai restos de asentamentos humanos desde a época do megalitismo, como as mámoas de San Fiz. Da época castrexa son os castros do Monte do Quinxo, a Pía da Moura e o Penedo das Serpes. Antes da romanización de Galicia, a zona estaba habitada polos quarquernos.

A toponimia dos montes Lumiares e Penedo da Facha parece indicar lugares onde se facían fogueiras de sinais.

O topónimo Entrimo aparece como Interimi nun documento de concordia do 6 de xaneiro de 1149, entre o bispo Martiño de Ourense e o abade Paio de Celanova. O mosteiro de Celanova exerceu dominio xurisdicional sobre varias aldeas durante bastante tempo. O abade era copartícipe do Rei, e nomeaba xuíces ordinarios e cobraba as rendas.

O 15 de xaneiro de 1368 a zona a zona foi doada xunto coas de Lobeira, Araúxo e Abelenda por Henrique II a Xoán Rodríguez de Biedma, principal secuaz dos Trastámara. A doazón foi feita antes de que Henrique tivese a coroa nin dominio de Galicia. Posteriormente, a herdanza dos Biedma pasou a mans do Condado de Monterrei. Con todo os Trastámara cederon a xurisdición de Entrimo a Diego Pérez Sarmiento, conde de Santa Marta, pasando despois ao condado de Ribadavia.

En marzo de 1608 o rei Filipe III eximiu a Entrimo de cargas militares polo estado constante de alarma debido á situación na fronteira con Portugal. A zona sufriu incursións, requisas de gando e colleitas e queima de arquivos. Esta exención foi confirmada o 30 de xullo de 1643 por Filipe IV.

En 1909 apareceu en Entrimo o periódico Picaraño, subtitulado Periódico Republicano Radical Revolucionario.

DemografíaEditar

Censo total 1323 (2014)
Menores de 15 anos 70 (5,29 %)
Entre 15 e 64 anos 719 (54,35 %)
Maiores de 65 anos 534 (40,36 %)
Evolución da poboación de Entrimo   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
3389 3602 3257 2777 1370 1367 1398 1391 {{{13}}} {{{14}}} {{{15}}} {{{16}}} {{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

PatrimonioEditar

Entre o seu patrimonio destaca a igrexa de Santa María a Real.

Entrimo na literatura popularEditar

  • Á nosa Virxe de Olelas/ quérena mudar arriba;/ non han de ver o que coidan/ os baraceiros de Illa [9]
  • A Terrachán ten orgullo/ de que ten no medio a igrexa,/ mais tamén é polo úneco/ que os outros pobos a envexan [10]
  • Adios, igrexa de Entrimo,/ de espaldas te vou mirando;/ a saída será hoxe/ i a entrada non sei cando [11].
  • Adios, igrexa de Entrimo,/ tronco de tódalas flores;/ adios, pobo de Galez,/ onde quedan meus amores [12].
  • Anque che son pequeniña,/ anque che son entrimeña,/ téñoche moito diñeiro/ ia bulsa non é pequena [13].
  • As mociñas do Casal/ cantan e poden cantar:/ teñen un mozo con cornos/ á entrada do lugar [14].
  • As mociñas, as de Entrimo,/ todas gastan polisón/ que llo figo un carneireiro/ da pelica dun leirón [15].
  • Desde o Outeiro a Guxinde/ hai unha boa tirada;/ cantas pasadas eu dou/ por ir ver á miña amada [16].
  • En Queguas canta o cuco,/ en Vilar a cabra vella,/ en Véncias cantan os anxos/ que é a flor da nosa terra [17].
  • En Véncias cantan os galos/ i as pitas na ferreiría;/ esgarreai e botai,/ que eiquí non hai porquería [18].
  • Eu non falo castellano,/ galego nin portugués,/ falo entremesellano/ que participa dos tres [19].
  • María, miña María,/ miña repimpinadeira,/ como te vai a levar/ ise tolo da Pereira! [20].
  • Miña Virxe da Subreira/ é amiga da goteira;/ póñenlle o carballo á porta,/ heille planta-la videira [21].
  • Niste lugar de Guxinde,/ ao revolver das ladeiras,/ pasade coa faldra fóra/ pola mor das costureiras [22].
  • Niste lugar de Guxinde,/ no pasar polas ladeiras,/ pasade coa faldra fóra/ pola mor das feiticeiras [23].
  • No lugarciño de Queguas/ levouno todo a xiada;/ só quedou un caravel/ por baixo dunha arribada [24].
  • O lugarciño de Queguas/ hémolo fundir a tiiros:/ as balas han de ser ouro/ as municiós de sospiros [25].
  • O río da Feira Nova/ pasa por baixo da ponte;/ as mozas de Paradela/ deixan o gado no monte [26].
  • Outeiro, tu estás no alto,/ non te ve a Terrachán;/ tu es máis frío ca ela,/ pero dás ben millor pan [27].
  • Río abaixo, río arriba,/ río de Porta pequeno;/ lévalle moitas mamorias/ ás pendangas de Aceredo [28].
  • Río arriba, río abaixo,/ río de Porta pequeno;/ lévalle moitas mamorias/ ás mociñas de Aceredo [29].
  • Santa María a Real/ orgullo de Entrimo todo,/ cantos te ven visitare/ de placer vólvense tolos [30].
  • Santa María de Entrimo,/ Santa Marta de Lubeira,/ a muller que come a nata/ non pode te-la manteiga [31].
  • Santa María de Entrimo/ tan alta se foi a pór/ para toca-las campanas/ o domingo do Señor [32].
  • Santa Marta de Lubeira,/ Santa María de Entrimo,/ a muller que come a nata/ten a marca no fuciño [30].
  • Se vas a San Benitiño/ non vaias a Lantemil,/ que hai outro máis milagreiro,/ á subida do Pacín [33].
  • Señora e reina de Entrimo/ é Santa María a Real,/ que lle gaña en femosura/ á máis boa catedral [34].
  • Teño unha flor de silveira/ que me deu o meu amor/ cando viñamos da festa,/ da festa da Conceición [35].
  • Un veciño do lugar/ ten unha vaca marela/ que mercou na Feira Nova/ por seis pesetas e media [36].

Galería de imaxesEditar

Artigo principal: Galería de imaxes de Entrimo.

  • Tear no lugar de Asperelo na parroquia de Galez.

  • Casa do concello.

  • Placa altimétrica do concello.

  • Entrimo visto desde a raia con Portugal

ParroquiasEditar

Galicia | Provincia de Ourense | Parroquias de Entrimo

Entrimo (Santa María a Real) | Galez (San Fiz) | A Illa (San Lourenzo) | A Pereira (San Facundo) | Venceáns (San Tomé)

Lugares de EntrimoEditar

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Entrimo vexa: Lugares de Entrimo.

NotasEditar

  1. ↑ Véxase no Galizionario.
  2. ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2022) "Entrimo".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. ↑ Ministerio do Interior, Goberno de España (ed.). "Resultado eleccións 2019". Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2019. Consultado o 9 de xuño 2019. 
  6. ↑ Federación Galega de Municipios e Provincias (ed.). "Entrimo". www.fegamp.gal. Consultado o 15 de setembro de 2019. 
  7. ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 
  8. ↑ Lado Lago, X. A. (2007): Libro de estilo do Concello de Santiago, páx. 166. Concellaría de Política Lingüística. Departamento de Lingua. C 1644-2007
  9. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 39. Olelas e A Illa son lugares da parroquia da Illa, concello de Entrimo.
  10. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 50. No orixinal: orgulo. A Terrachá é lugar da parroquia e concello de Entrimo.
  11. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 30.
  12. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 30. San Fiz de Galez é unha parroquia do concello de Entrimo.
  13. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 40.
  14. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 49). Hai moitísimos lugares co nome de Casal e O Casal, pero o único situado na Limia Baixa é lugar da parroquia e concello de Entrimo. O autor sitúa O Casal como lugar da “parroquia da Terrachán” aínda que o Nomenclátor identifica A Terrachá como outro dos lugares da mesma parroquia de Entrimo. Engade que ese "mozo con cornos" non é outro que a figura do demo ós pés de San Miguel, nunha imaxe dunha capela existente no Casal.
  15. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 48. Os leiróns son pequenos roedores, comúns nas zonas boscosas.
  16. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 69. No orixinal: Gaxinde. Resulta imposible identificar este Outeiro; Guxinde é lugar da parroquia da Pereira, concello de Entrimo.
  17. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 74. No orixinal: Rueguas. Xaquín Lorenzo di que a forma oficial é Venceás, aínda que os veciños digan Véncias, pero no Nomenclátor atopamos Venceáns (San Tomé), parroquia de Entrimo. Na parroquia só hai os tres lugares ós que fai mención a cantiga: Queguas, Vilar e Venceáns.
  18. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 75. Venceáns é parroquia de Entrimo; esa "ferreiría" pode ser erro por Ferreiros, outro lugar da parroquia e concello de Entrimo.
  19. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 82.
  20. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 93). San Facundo da Pereira é unha parroquia do concello de Entrimo.
  21. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 103. No orixinal: plantala. Nosa Señora da Sobreira é padroeira de Ferreiros, lugar da parroquia e concello de Entrimo.
  22. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 108. No orixinal: fora.
  23. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 108. No orixinal: fora. Crese que andar coa faldra fóra escorrenta as bruxas, quizais por semellanza coa alba dos sacerdotes. Guxinde é lugar da parroquia de San Facundo da Pereira, no concello de Entrimo.
  24. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 109. No orixinal: Quenguas, levóuno, quedóu, de unha. Queguas é lugar da parroquia de San Tomé de Venceáns, Entrimo.
  25. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 119.
  26. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 124. Xaquín Lorenzo localiza esta Feira Nova na parroquia de San Fiz de Galez, no concello de Entrimo, pero o Nomenclátor non recolle tal lugar senón A Feira Vella; en todo caso, lémbrese que A Ponte Liñares, lugar da parroquia de Santiago de Güín, no concello de Bande, tamén se coñece como A Feira Nova. Finalmente, San Xoán de Paradela de Abeleda é parroquia do concello de Porqueira, tamén na comarca da Limia.
  27. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 127. No orixinal: tú, és. A Terrachá é lugar da parroquia de Entrimo, concello de Entrimo
  28. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 139. O río de Porta é un regato que desauga no río de Pacín, en Entrimo; Aceredo é un lugar da parroquia de San Salvador de Manín, no concello de Lobios.
  29. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 139).
  30. ↑ 30,0 30,1 Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 141.
  31. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 141. No orixinal: tela.
  32. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 141. No orixinal: tocalas. Xaquín Lorenzo fai notar que a igrexa de Santa María de Entrimo está no val, polo que supón que se trata dunha cantiga importada doutro sitio.
  33. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 148. Lantemil é un lugar da parroquia de San Lorenzo da Illa no concello de Entrimo. O río Pacín fórmase ó unirse os ríos Illa e Montaña, e desauga no Limia. A ermida de San Bieito está no monte do Grou, no Leboreiro. Grou, sen advocación, enténdese que é San Mamede de Grou, parroquia do concello de Lobios.
  34. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 145.
  35. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 152. Festa de Santa María a Real de Entrimo, o 15 de agosto.
  36. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández: Cantigueiro popular da Limia Baixa 1973, 160. Xaquín Lorenzo localiza esta Feira Nova na parroquia de San Fiz de Galez, no concello de Entrimo, pero o Nomenclátor non recolle tal lugar senón A Feira Vella; en todo caso, lémbrese que A Ponte Liñares, lugar da parroquia de Santiago de Güín, no concello de Bande, tamén se coñece como A Feira Nova.

Véxase taménEditar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Entrimo&oldid=5670461»