Baralla de cartas
Unha baralla[1] é un conxunto de naipes ou cartas. Os naipes son tarxetas de cartón, que teñen unha cara frontal con debuxos, números e/ou letras que permite diferencialas. Ao dorso habitualmente teñen un deseño uniforme que impide identificalas. Adoitan empregarse para os xogos de cartas, aínda que tamén se empregan en ilusionismo, xogos de mans,[2][3] lanzamento de cartas,[4] e construción de castelos de cartas, ademais de seren obxectos de colección. Algunhas barallas de tarot tamén se empregan para a adiviñación.
Existen diferentes tipos de barallas, as tradicionais, xeralmente asociadas a algunha cultura, por exemplo a baralla española, a inglesa, a francesa ou a de tarot. Entre as modernas, destacan as barallas para os xogos de cartas coleccionables.
Historia editar
Os xogos de cartes xa se practicaban na antigüidade. Hai diferentes opinicións sobre se se orixinaron na India, ou se se empregaron primeiro na China e o Exipto, aínda que a opinión maioritaria é que foran creadas no séculoo XII, na China.[5][6]
Probablemente os xogos de cartas que se practicaban na antigüidade empregábanse primeiro con símbolos máxicos e despois simbolizando batallas.
Na China xogábase cun tipo de naipe que derivou do papel moeda e das fichas do dominó. En Persia orixinouse o Ganjifa o Gânjaphâ, un tipo de xogo de cartas que se fixo popular na India durante o Imperio Mongol no século XVI. Na India xogábse ao "Dasavatara Ganjifa", que está formado por unha baralla con dez paus baseados nos dez avatares ou reencarnacións de Vishnu: peixe, sapoconcho, porco bravo, león, anano, machado, arco e frecha, raio, pota e cabalo. A maioría dos naipes indios son redondos, de diferentes tamaños e están feitos con cartón lacado, cartón pedra e en ocasiones marfil. Igualmente, no Xapón xógase aos xogos de cartas Karuta (derivado do portugués 'carta') e as súas dúas barallas máis populares son a Hanafuda e a Uta-garuta.
O máis probable é que os naipes chegasen a Europa dende Oriente, introducidos polos árabes a través dos reinos cristiáns da Península Ibérica, aínda que tamén se di que foron levados polos cruzados. A primeira versión pode apoiarse no feito de que a baralla europea máis antiga sexa a chamada española, xa que os paus da baralla árabe eran moedas, copas, cimitarras e bastos, que despois evolucionaron a ouros, copas, espadas e bastos.
No Principado de Cataluña, o Consell de Cent, prohibiu os xogos de cartas en 1310 en Barcelona,[7] sendo esta a mención máis antiga dos xogos de naipes en Europa, e proba que levaba anos existindo. Tamén se coñecían noutras partes da Península Ibérica, xa que os estatutos da orde de cabalería da Banda fundada por Afonso XI de Castela en 1331, prohibían aos cabaleiros xogar aos naipes. Igual prohibición ditou Xoán I de Castela en 1387. Da Coroa de Aragón puideron pasar a Italia, a partir da conquista de Sicilia por Pedro III de Aragón (1282).
En Francia, en 1337, nas constitucións da abadía de San Vítor, en Marsella, menciónase (para prohibirllo aos frades) un xogo que chaman «páxinas» que podería referirse aos naipes:[8]
quod nulla persona audeat nec praesumat ludere ad taxillos nec ad paginas
En ocasións usáronse para distraer os nenos, en papeis realizados a man. En 1397 un decreto ditado en París prohibiu xogar aos naipes ás clases traballadoras en días de labor. Por outra banda, algúns investigadores estiman que as cartas, na súa versión francesa, se fabricaron por primeira vez en España en 1392 para que o rei Carlos VI se entretivese; así o contou o xesuíta Menéstrier (1631-1705), quen nun artigo publicado en 1702 no Journal de Trévoux expuxo que o xogo simbolizaba a estrutura feudal.
Un decreto do Senado de Venecia de 1441 que prohibía a introdución de naipes na Señoría indica que a súa fabricación despois de ser floreciente achábase en decadencia polas importacións de barallas estranxeiras. Os naipes do século XV que se conservan en Venecia e noutras cidades son máis grandes ca os actuais e dun cartón groso semellante ao papel de algodón. As figuras resáltanse sobre campo de ouro e son tres reis, dúas mulleres e dúas sotas, unha delas a cabalo. Cada figura leva un basto, unha espada ou unha moeda. As cores parecen aplicadas por medio duns contramoldes.
Naipes editar
| Francesa | Corazóns |
Diamantes |
Trevos |
Picas |
| Alemá | Corazóns |
Campás |
Landras |
Follas |
| Italiana | Copas |
Moedas |
Bastos |
Espadas |
| Española | Copas |
Moedas |
Bastos |
Espadas |
| Suíza-alemá | Rosas |
Campás |
Landras |
Escudos |
Unha baralla está composta de varias decenas de naipes. Un naipe, ou carta, é unha tarxeta, tradicionalmente feita de cartón (e actualmente tamén de plástico), xeralmente rectangular en que ambas as caras están claramente diferenciadas. Pola fronte conteñen números, letras e/ou debuxos que permiten identificalas e diferencialas unhas das outras dentro de cada baralla. Polo dorso, teñen todas un mesmo deseño co obxecto de que non sexa posible identificalas.[9] Se algunha tivese un elemento no dorso que permitise recoñecela, chámase carta marcada e implica a nulidade de toda a partida.
Nas barallas tradicionais cada naipe pertence a un dos paus da baralla e o debuxo da carta correspóndese con devandito pau. Ademais, pode haber cartas especiais, como o comodín ou os arcanos maiores do tarot que non pertencen a ningún pau.
Á súa vez, cada carta está numerada, nunha serie por cada pau. Chámanse cartas numéricas aquelas en que o debuxo de cada pau se repite a cantidade de veces que indica o número. Para os números máis altos, omítese isto e no seu lugar aparecen figuras,[10] que é a representación dunha persoa. Nestes casos, o número pode substituírse pola inicial do nome da figura. Por exemplo a letra R se é o rei. Isto tamén pode facerse na primeira carta, chamada ás. Neste caso, pode empregarse a letra A.
Dinámica dos xogos editar
Na maioría dos xogos de naipes, a baralla, ou unha parte dela, debe mesturarse de xeito que as cartas queden dispostas de forma aleatoria, é dicir, constituíndo unha sucesión que non poida ser obtida mediante un algoritmo máis curto que a sucesión mesma. Á acción de mesturar as cartas chámalla barallar. O carácter aleatorio das cartas implica que en todo xogo de cartas hai un compoñente de azar.
Tipos de barallas editar
Barallas para xogos de cartas editar
- Barallas europeas clásicas
- Baralla española, composta por cartas de catro paus: ouros, copas, espadas e bastos. Cada pau ten 12 cartas: as numéricas do 1 ao 9. As últimas tres son figuras: o 10 é a sota (un paxe); o 11, un cabaleiro chamado coloquialmente cabalo; e o 12, o rei. Complétase así unha baralla 48 naipes. Ás veces agréganse 2 comodíns conformando unha baralla de 50 cartas. Algúns xogos requiren 10 cartas por pau, para o que se quitan os 8 e os 9 quedando unha baralla de 40 cartas.
- Baralla napolitana: ten os paus da española. As cartas numéricas van do 1 ao 7 e a sota está numerada como 8, o cabalo como 9 e o rei como 10. Probablemente a baralla española foi adoptada en Nápoles durante o dominio de Aragón e evolucionou posteriormente máis en España que en Italia, polo que a napolitana é parecida á antiga baralla española.
- Baralla alemá, composta por cartas de catro paus: Schellen (campás), Gras, Grün ou Laub (pasto, verde ou follaxe), Herz ou Rot (corazón ou vermello) e Eichel (landra). Cada pau ten 9 cartas, o que fai unha baralla de 36 cartas. As cartas numéricas van do 6 ao 10, e están seguidas polas figuras Unter ou Bauer (inferior ou campesiño), Ober ou Dame (superior ou dama), König (rei) e Daus ou Ass (dous ou ás). Esta baralla deu orixe a outras, entre as que destaca a francesa.
- Baralla francesa, composta por cartas de catro paus: corazóns, diamantes, picas e trevos. Tanto os corazóns como os diamantes represéntanse en vermello mentres que as picas e os trevos en cor negra. Cada pau ten 13 cartas, dando unha baralla de 52. Están numeradas do 1 ao 10 e seguidas por tres figuras: o Valet (paxe), a Dame (señora) e o Roi (rei) en que o número se substitúe polas iniciais V, D e R.
- Baralla inglesa, semellante á baralla francesa pero coa tradución ao inglés dos nomes das figuras: o paxe é Jack, a dama é Queen (raíña) e o rei é King. Da mesma maneira cambian as iniciais que identifican cada unha: J, Q e K. Ademais no as substitúese o número 1 pola letra A, inicial de Ace.
- Barajas que toman o modelo clásico engadindo cartas
- Baralla de tarot, cos mesmos paus que a española. Cada pau ten 14 cartas. As numéricas van do 1 ao 10. Ademais hai 4 figuras ou «honras»: Sota, Raíña, Rei e Cabaleiro. A continuación agréganse 22 naipes especiais sen pau coñecidos como arcanos maiores. Todo isto suma unha baralla de 78 cartas.
- Baralla Minchiate. Semellante á do Tarot, pero con 40 arcanos.
- Barallas asiáticas
_LACMA_M.2001.210.4.1-.10.jpg)
- Barallas Karuta: barallas xaponesas clásicas, sendo as máis populares a Hanafuda e a Uta-garuta.
- Barallas Ganjifa ou Gânjaphâ: barallas orixinarias de Persia; unha variación deste tipo de xogo de cartas, chamada Dasavatara ganjifa, fíxose popular na India. Algunhas barallas teñen as súas cartas circulares.
Outros tipos de barallas editar
- Barallas de cartomaxia, usadas para o ilusionismo
- Barallas de cartas coleccionables
- Barallas para xogos específicos
Notas editar
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para baralla.
- ↑ Pang, Kevin (21 de abril de 2015). "72 Hours Inside the Eye-Popping World of Cardistry". Vanity Fair. Consultado o 29 de xullo de 2019.
- ↑ Cepeda, Esther (26 de xullo de 2019). "Cardistry transforms deck of cards into performance art". Post Independent. Consultado o 28 de xullo de 2019.
- ↑ Klimek, Chris (30 de novembro de 2018). "Ricky Jay Remembered, From The Wings: An Assistant's Thoughts On The Late Magician". NPR. Consultado o 29 de xullo de 2019.
The second act climaxed with him throwing cards into watermelon, first the squishy interior, then the "pachydermatic outer melon layer."
- ↑ Needham 2004, p. 328 "it is also now rather well-established that dominoes and playing-cards were originally Chinese developments from dice."
- ↑ Needham 2004, p. 334 "Numbered dice, anciently widespread, were on a related line of development which gave rise to dominoes and playing-cards (+9th-century China)."
- ↑ J. Amades y J. Colomines, "Els Soldats i altres Papers de Rengles" (Barcelona, 1933-1936) vol. II p. 7.
- ↑ D'Allemagne, Henri-René. Les cartes à jouer du XIVe au XXe siècle. París, Hachette, 1906. 2 vol, I pp. 16-17.
- ↑ Real Ademia Española (2014). "carta". Diccionario de la lengua española (23º ed.).
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para baralla.
Véxase tamén editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Baralla de cartas  |
Bibliografía editar
- Bonello, Giovanni (Xaneiro de 2005). Michael Cooper, ed. "The Playing-card" (PDF). Journal of the International Playing-Card Society 32 (3): 191–197. ISSN 0305-2133. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 29 de abril de 2005.
- Griffiths, Antony. Prints and Printmaking British Museum Press, 2ª edición, 1996 ISBN 0-7141-2608-X
- Hind, Arthur M. An Introduction to a History of Woodcut. Houghton Mifflin Co. 1935, reimpreso por Dover Publications, 1963 ISBN 0-486-20952-0
- Roman du Roy Meliadus de Leonnoys (British Library, Add MS 12228, fol. 313v), c. 1352
- Singer, Samuel Weller (1816). Researches into the History of Playing Cards. R. Triphook.