Salgueiro

xénero de plantas

Os salgueiros son especies pertencentes ao xénero Salix, son plantas con flor da familia das salicáceas. O xénero componse dunhas 400 especies[1] de árbores e arbustos caducifolios que se distribúen polas zonas frías e temperadas do Hemisferio norte, principalmente en lameiros, brañas, ribeiras e terras húmidas en xeral.

Orixe e distribución

editar

É un xénero orixinario do hemisferio norte que vive en zonas de clima frío ou temperado, con solos máis ben húmidos ou achegados a charcas ou correntes de auga. Algunhas das variedades arbustivas medran na zona subàrtica (tundra). Hai unhas 350 especies de salgueiros. O xénero presenta moitos problemas taxonómicos e de nomenclatura, xa que existe unha gran variedade morfolóxica segundo especies.

Etimoloxía

editar

Tanto o termo galego salgueiro como o xenérico latino Salix virían do celta: sal 'achegado' e lis 'auga', que dá idea do seu hábitat máis común.

Descrición

editar

Son árbores, arbustos ou mesmo matogueiras. As pólas son, polo xeral, flexíbeis. Todos son plantas caducifolias. As follas son en xeral alongadas (similares ás follas da amendoeira, especialmente na especie Salix amygdaloides), normalmente dispostas de maneira alterna ao longo da póla.

Son plantas de sexualidade dioica, é dicir, que desenvolve os caracteres masculinos e femininos en plantas separadas. As flores dispoñense agrupadas en candeas (gatiños) e o froito é unha càpsula con varias sementes (4-8), do tamaño dunha décima de milímetro cada unha, facilmente dispersábeis polo vento.

Os salgueiros hibridan de xeito doado entre eles. A especie máis utilizada en xardinaría é a Salix babylonica, ou salgueiro chorón.

Son plantas que arraigan moi ben dunha estaca ou escallo (reprodución vexetativa), gozando de medra rápida. Por contra, as sementes perden viabilidade en cousa de días.

En Galicia a especie máis común é o salgueiro bravo ou cincento.

A madeira en xeral non é de moi boa de calidade, pois creba con facilidade. Porén, a casca é medicinal, así como as flores e follas dalgunhas especies (lémbrese que dos Salix, extráese o ácido salicílico, a popular aspirina).

O vimieiro ou vimbieiro, Salix viminalis, é cultivado dende antigo para aproveitar os vimes en cestaría e noutros usos agrícolas. Para obter os vimes ou vimbios, córtanse as árbores a rente do chan, dándolles un tratamento especial aos plantóns novos que xorden. Hoxe en día estanse a utilizar, en substitución, outras especies vexetais distintas dos salgueiros.

O salgueiro é coñecido polas súas propiedades terapéuticas e medicinais. Algunhas especies coma o S. pentandra ou o S. praecox , posúen na casca salicina, unha substancia complexa que unha vez dixerida se transforma no intestino en distintas substancias, entre elas o ácido acetilsalicílico. Este subproduto, descuberto por F. Hoffman en 1897, é a base do fármaco máis famoso e vendido no mundo, a Aspirina, comercializada por Bayer desde 1899. Aínda que nos seus comezos foi receitada para procesos febrís e dores de cabeza, co paso do tempo descubríronse novas propiedades. Entre estas últimas salienta a propiedade de impedir a formación de trombos, facéndoa unha ferramenta de primeira orde para previr infartos e isquemias, unha das principais causas de morte nos países civilizados. Todas estas virtudes, e por suposto unha boa mercadotecnia, fai que a aspirina apareza na lista dos 100 inventos máis importantes do século XX.

Refráns

editar
  • Salgueiro prènde de pòla, ameneiro de raís. Amores, que fostes d'outro, para min ja non servís (cantiga popular recollida por Marcial Valladares Núñez: Diccionario gallego-castellano, 1884, Santiago de Compostela, Imp. Seminario Conciliar[2])

Especies de Salgueiros

editar

Especies en Galiza

editar

Listaxe de especies completa

editar
 
Inflorescencia de salgueiro

Nome común

editar

Zalgueiro, selgueiro, sargueiro, salgueiro, salgueira brava, salce e palleira[13].

Galería de imaxes

editar
  1. Mabberley, D.J. 1997. The Plant Book. Cambridge University Press #2: Cambridge.
  2. http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=salgueiro&tipo_busca=lema
  3. 3,0 3,1 Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997; Termos esenciais de botánica Universidade de Santiago de Compostela, 2004
  4. 4,0 4,1 Termos esenciais de botánica Universidade de Santiago de Compostela, 2004; VV. AA. (2012) Vocabulario forestal Santiago de Compostela, Universidade / Deputación de Lugo
  5. 5,0 5,1 Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997; Gran dicionario Xerais da lingua galega Vigo, Xerais, 2009
  6. 6,0 6,1 https://aplicacions.usc.es/buscatermos/publica/buscas/busca.htm?
  7. 7,0 7,1 Nomes vulgares recomendados polo Servizo de Normalización Lingüística da USC
  8. Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997
  9. 9,0 9,1 Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997; VV. AA. (2012) Vocabulario forestal Santiago de Compostela, Universidade / Deputación de Lugo
  10. Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997
  11. Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997
  12. Guía das árbores de Galicia A Coruña, Baía Edicións, 1997
  13. "Salgueiro (Salix sp.)". Atlas Lingüístico Galego. Consultado o 9 de setembro de 2016.