Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais

O Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais é un tratado multilateral xeral que recoñece dereitos de segunda xeración e establece mecanismos para a súa protección e garantía. Foi adoptado pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas mediante a Resolución 2200A (XXI), de 16 de decembro de 1966 e entrou en vigor o 3 de xaneiro de 1976.

A data de 11 de outubro de 2007, 157 Estados son parte no Pacto.[1]

Foi adoptado ao mesmo tempo que o Pacto Internacional de Dereitos Civís e Políticos e faise referencia a ambos co nome de Pactos Internacionais de Dereitos Humanos ou Pactos de Nova York. Á súa vez, estes, xunto coa Declaración Universal dos Dereitos Humanos, comprenden o que algúns chamaron Carta Internacional de Dereitos Humanos.

Estrutura

editar

O Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais comprende un Preámbulo e cinco partes:

  • Parte I (artigo 1), que recoñece o dereito de libre determinación dos pobos.
  • Parte II (artigos 2 a 5), que reúne unha serie de disposicións transversais sobre o alcance dos dereitos humanos e as obrigacións dos Estados.
  • Parte III (artigos 6 a 15), que enuncia os dereitos recoñecidos.
  • Parte IV (artigos 16 a 25), que determina os mecanismos de control e garantía do Pacto e establece determinadas cláusulas interpretativas.
  • Parte V (artigos 26 a 31), que recolle un conxunto de disposicións xerais.

Obrigacións asumidas polos Estados

editar

En relación cos dereitos recoñecidos no Pacto e de acordo co seu artigo 2.1, cada un dos Estados parte obrígase a "adoptar medidas, tanto por separado como mediante la asistencia y la cooperación internacional, especialmente económicas y técnicas, hasta el máximo de los recursos de que disponga, para lograr progresivamente, por todos los medios apropiados, inclusive en particular la adopción de medidas legislativas, la plena efectividad de los derechos aquí reconocidos". A lectura tradicional deste artigo céntrase en tres aspectos: que se contraen obrigacións de comportamento ("adoptar medidas") e que están suxeitas en todo caso aos principios de factibilidade e progresividade, recoñecendo ampla discrecionalidade aos Estados. Fronte a isto, o Comité de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais, na súa Observación Xeral número 3, sostivo unha opinión que restrinxía esta discrecionalidade de xeito considerable.

Carácter das obrigacións

editar

O Comité afirmou que aínda que os Estados obríganse a adoptar medidas para a aplicación paulatina do Pacto, existen determinadas obrigacións cuxo cumprimento debe ser inmediato. Por unha banda, garantir que os dereitos exerceranse sen discriminación; por outro, o compromiso en si mesmo de adoptar medidas non pode diferirse nin condicionarse. Aínda que a realización dos dereitos non deba ser inmediata, debe comezarse a adoptar medidas "dentro de un plazo razonablemente breve tras la entrada en vigor del Pacto". Estas medidas deberán ser "deliberadas, concretas y orientadas lo más claramente posible hacia la satisfacción de las obligaciones reconocidas en el Pacto". Como exemplo de medidas que deberían adoptarse, o Comité destaca as medidas lexislativas, sen prexuízo doutras como as administrativas, financeiras, educativos, sociais ou xudiciais: en relación con isto último, considera o Comité que algúns dereitos poden ser executados inmediatamente e a súa efectividade controlada polos Tribunais:

  • Igualdade entre homes e mulleres (art. 3), tamén no relativo ao salario (art. 7, apartado a, inciso i)
  • Dereito de sindicación e folga (art. 8)
  • Protección de nenos e adolescentes (art. 10.3)
  • Obrigatoriedade e gratuidade da ensino primario (art. 13.2, apartado a)
  • Liberdade dos pais ou titores para escoller para os seus fillos ou pupilos escolas distintas das creadas polas autoridades públicas e de facer que reciban a educación relixiosa ou moral que estea de acordo coas súas propias conviccións (art. 13.3)
  • Liberdade para establecer e dirixir institucións de ensino (art. 13.4)
  • Liberdade para a investigación científica e para a actividade creadora (art. 15.3)

Factibilidade e obrigacións mínimas

editar

A tese tradicional recollía o principio de factibilidade, en virtude do cal as obrigacións dos Estados condiciónanse aos súas posibilidades económicas. O Comité afirma que existe, en todo caso, "una obligación mínima de asegurar la satisfacción de por lo menos niveles esenciales de cada uno de los derechos" e que corresponde aos Estados demostrar que realizaron todos os esforzos posíbeis para utilizar os recursos dispoñíbeis nestes niveis básicos. O Pacto entende por recursos dispoñíbeis tanto os existentes no Estado como os que pon á súa disposición a comunidade internacional mediante a asistencia e cooperación internacionais, polo que afirma o Comité que a cooperación internacional é unha obrigación dos Estados.

Progresividade

editar

Finalmente, o Comité afirma que o feito de que os dereitos económicos, sociais e culturais sexan de carácter progresivo non implica que se "prive a la obligación de todo contenido". Trátase dun "dispositivo de flexibilidad" que atende ao feito de que é imposíbel a realización destes dereitos nun breve período de tempo, pero que debe interpretarse á luz do obxectivo xeral do tratado, que é a plena efectividade dos dereitos que recolle. Polo tanto, os Estados están obrigados a "proceder lo más expedita y eficazmente posible con miras a lograr ese objetivo", baixo control do Comité.

Dereitos recoñecidos

editar

A seguinte táboa recolle os dereitos humanos plasmados en cada artigo do Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais.

Artigo Dereito recoñecido
Art. 6 Dereito a traballar e libre elección de emprego
Art. 7 Dereito a condicións de traballo equitativas e satisfactorias
Art. 8 Liberdade sindical e dereito de folga
Art. 9 Dereito á seguridade social
Art. 10 Protección da familia e os menores
Art. 11 Dereito a un nivel de vida adecuado e á mellora continua das condicións de existencia
Art. 12 Dereito á saúde
Arts. 13 e 14 Dereito á educación
Art. 15 Dereito a participar na vida cultural. Protección, desenvolvemento e difusión da ciencia e a cultura

Comité de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais

editar
 
Sede do Consello Económico e Social da ONU

O Comité de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais (CDESC) é o órgano que supervisa o cumprimento do Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais. Non está previsto no Pacto, senón que foi creado pola resolución 1985/17, de 28 de maio de 1985, do Consello Económico e Social das Nacións Unidas para o desempeño das funcións recollidas na parte IV do Pacto.

O CDESC está formado por 18 expertos independentes elixidos por un período de catro anos. Reúnese en períodos de sesións, normalmente dúas ao ano, que teñen lugar en Xenebra. Estes períodos de sesións comprenden unha sesión plenaria de tres semanas precedida por un grupo de traballo que se reúne durante unha semana.

Os Estados están obrigados a informar periodicamente ao CDESC sobre a aplicación do Pacto. Sobre a base da información achegada, o Comité destaca os aspectos positivos e negativos e formula unha serie de recomendacións: as súas respostas a cada Estado toman a forma de observacións finais. Doutra banda, o Comité emite observacións xerais, que conteñen a súa interpretación sobre cuestións relacionadas co Pacto.

Ao contrario que o Comité de Dereitos Humanos, o CDESC non pode estudar denuncias de particulares, aínda que existe un proxecto de Protocolo Facultativo do Pacto, actualmente en estudo, que outorgaría tal facultade ao Comité.

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar
  • Carrillo Salcedo, J.A. (2001). Soberanía dos Estados e Dereitos Humanos en Dereito internacional contemporáneo. Madrid: Tecnos. 

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar