Lipofuscina

composto químico

A lipofuscina é o nome que reciben certos gránulos celulares dun pigmento de cor amarela-castaña finamente granular, que están compostos de residuos principalmente de contido lipídico resultantes da dixestión lisosómica. Considérase que é un dos pigmentos que se orixinan coa idade, que se encontra no fígado, riles, músculo cardíaco, retina, glándulas adrenais, neuronas, e células ganglionares. Coa idade orixina manchas na pel chamadas lentigo solar ou senil[1] Acumúlase arredor do núcleo das células, e é un tipo de lipocromo. Presenta fluorescencia en bandas próximas aos 400 nm.[2][3]

Micrografía na que se mostra a lipofuscina, de cor castaño/amarelo, nunha biopsia de fígado con GGH; tinguidura de hematoxilina-eosina.

Formación e reciclaxe editar

A lipofuscina considérase que é principalmente o produto da oxidación/polimerización de ácidos graxos insaturados e proteínas[4], e pode ser sintomática de danos na membrana, ou danos nas mitocondrias ou nos lisosomas. Ademais do seu grande contido lipídico, a lipofuscina contén tamén azucres, e metais, como aluminio, ferro, cobre cinc e mercurio.[5]

A acumulación de materiais de tipo lipofuscina pode ser o resultado dun desequilibrio entre os seus mecanismos de formación e eliminación: Esta acumulación poode ser inducida en ratas administrando un inhibidor da protease, como a leupeptina; despois dun período de tres meses, os niveis de materiais similares á lipofuscina volven ao normal, o que indica que actuou un mecanismo de eliminación significativo.[6] Porén, este resultado é controvertido, xa que é cuestionable que o material inducido pola leupeptina sexa verdadeira lipofuscina.[7][8] Hai probas de que a "verdadeira lipofuscina" non é degradable in vitro;[9][10][11] e non está claro se estes resultados se producen tamén in vivo en longos períodos de tempo.

Relación con doenzas editar

 
Micrografía de músculo cardíaco con pigmento lipofuscínico, con tinguidura de hematoxilina-eosina.

Aínda que a lipofuscina se acumula de forma natural coa idade, pode interferir co proceso autofáxico, e favorecer a acumulación de compoñentes celulares degradados, sensibilizar aos lisosomas e células á oxidación, e interferir coa actividade fagocítica das células do epitelio pigmentado da retina, polo que pode influír en diversas doenzas.[4]

A acumulación de lipofuscina é un importante factor de risco implicado na dexeneración macular da retina,[12] e na enfermidade de Stargardt, unha forma xuvenil herdada de dexeneración macular.

A acumulación anormal de lipofuscina está asociada cun grupo de doenzas neurodexenerativas chamadas lipofuscinoses, por exemplo, a lipofuscinose ceroide neuronal, tamén chamada enfermidade de Batten entre outros nomes.

A acumulación patolóxica de lipofuscina está implicada na enfermidade de Alzheimer, enfermidade de Parkinson, esclerose lateral amiotrófica, certas enfermidades lisosómicas, acromegalia, atrofia por denervación, miopatía lipidica, enfermidade pulmonar obstrutiva crónica,[13] e miopatía centronuclear. A acumulación de lipofuscina no colon é a causa da condición chamada melanose do colon.

Posibles terapias editar

A restrición de calorías,[5] a vitamina E,[5] e o incremento do glutatión parecen reducir ou deter a produción de lipofuscina.

A droga nootrópica piracetam reduce significativamente a acumulación de lipofuscina no tecido cerebral das ratas.[14]

Outros posibles tratamentos:

A dexeneración macular húmida pode ser tratada usando fototermólise selectiva[18], na cal un pulso láser non enfocado quenta predominantemente e elimina as células ricas en pigmento (é dicir, en lipofuscina), deixando intactas as células sas, que se multiplican e enchen os ocos. A técnica tamén se usa no tratamento da pel para eliminar tatuaxes, lentigo solar (manchas na pel), e en xeral para facer que a pel pareza máis nova. Esta capacidade de actuar selectivamente contra a lipofuscina abriu novas oportunidades de investigación no eido da medicina antienvellecemento.

Recentemente descubriuse un novo fármaco que pode eliminar a lipofuscina nas células epiteliais pigmentadas da retina.[19] Isto é unha nova terapia que se pode aplicar para o tratamento da dexeneración macular relacionada coa idade seca e a enfermidade de Stargardt, para as cales actualmente non hai tratamento específico. O fármaco ten a designación de medicamento orfo para o tratamento da enfermidade de Stargardt na Axencia Europea de Medicinas.

Outros usos editar

A cuantificación da lipofuscina utilízase para a determinación da idade en varios crustáceos como os lumbrigantes e as lagostas.[20][21] Nestes animais, carentes de otólitos, non se pode determinar a idade do mesmo modo que o utilizado cos peixes óseos, nos cales o animal incrementa o número de capas nos seus otolitos, que se poden contar. Varios estudos indican que a cantidade de lipofuscina dos pedúnculos oculares destes crustáceos pode servir para coñecer a súa idade. Este método aínda non foi aplicado amplamente nas pesquerías principalmente debido a diferenzas nas curvas de acumulación de lipofuscina entre os animais salvaxes e os de acuario.

Notas editar

  1. Manchas por la edad (lentigo senil o lentigo solar): definición. Onmeda.es [1] Arquivado 01 de novembro de 2014 en Wayback Machine.
  2. The free dictionary
  3. Nature.com definition
  4. 4,0 4,1 Terman A, Brunk U (2004). "Lipofuscin". Int J Biochem Cell Biol 36 (8): 1400–4. PMID 15147719. doi:10.1016/j.biocel.2003.08.009. 
  5. 5,0 5,1 5,2 Chris Gaugler, "Lipofuscin Arquivado 15 de xullo de 2007 en Wayback Machine.", Stanislaus Journal of Biochemical Reviews May 1997
  6. ML Katz, LM Rice and CL Gao, "Reversible accumulation of lipofuscin-like inclusions in the retinal pigment epithelium", Investigative Ophthalmology & Visual Science, Vol 40,(1999) pp.175-181.
  7. Alexei Terman and Ulf T. Brunk, "Is Lipofuscin Eliminated from Cells?", Investigative Ophthalmology and Visual Science, (1999) vol. 40 pp.2463-2464.
  8. Sallyanne Davies and Steven Ellis, "Lipofuscin Turnover", Investigative Ophthalmology and Visual Science. (1999)40 pp.1887-1888
  9. Terman, A, Brunk, UT (1998). "On the degradability and exocytosis of ceroid/lipofuscin in cultured rat cardiac myocytes". Mech Ageing Dev 100 (2): 145–156. PMID 9541135. doi:10.1016/S0047-6374(97)00129-2. 
  10. Terman, A, Brunk, UT (1998) "Ceroid/lipofuscin formation in cultured human fibroblasts: the role of oxidative stress and lysosomal proteolysis", Mech Ageing Dev 104, pp.277-291, PMID 9818731
  11. Elleder, M, Drahota, Z, Lisá V, Mares V, Mandys V, Müller J, Palmer DN.(1995) "Tissue culture loading test with storage granules from animal models of neuronal ceroid-lipofuscinosis (Batten disease): testing their lysosomal degradability by normal and Batten cells" Am J Med Genet 57, pp.213-221, PMID 7668332
  12. John Lacey, "Harvard Medical signs agreement with Merck to develop potential therapy for macular degeneration", 23-May-2006
  13. Joakim Allaire, François Maltais, Pierre LeBlanc, Pierre-Michel Simard, François Whittom, Jean-François Doyon, Clermont Simard & Jean Jobin (2002). "Lipofuscin accumulation in the vastus lateralis muscle in patients with chronic obstructive pulmonary disease". Muscle and Nerve 25 (3): 383–389. doi:10.1002/mus.10039. 
  14. Paula-Barbosa, M. M.; Brandao, F.; Pinho, M. C.; Andrade, J. P.; Madeira, M. D.; Cadete-Leite, A. (1991-10). "The Effects of Piracetam on Lipofuscin of the Rat Cerebellar and Hippocampal Neurons after Long-Term Alcohol Treatment and Withdrawal: A Quantitative Study". Alcoholism: Clinical and Experimental Research (en inglés) 15 (5): 834–838. ISSN 0145-6008. doi:10.1111/j.1530-0277.1991.tb00610.x. (require subscrición (?)). 
  15. Roy D, Pathak DN, Singh R., "Effect of centrophenoxine on the antioxidative enzymes in various regions of the aging rat brain.", Exp Gerontol. 1983;18(3):185-97.
  16. Amenta F, Ferrante F, et al., "Reduced lipofuscin accumulation in senescent rat brain by long-term acetyl-L-carnitine treatment.", Arch Gerontol Geriatr. 1989 Sep-Oct;9(2):147-53.
  17. Huang SZ, Luo YJ, Wang L, Cai KY., "Effect of ginkgo biloba extract on livers in aged rats. ", World J Gastroenterol. 2005 Jan 7;11(1):132-5.
  18. R. Rox Anderson and John A. Parrish. Selective Photothermolysis: Precise Microsurgery by Selective Absorption of Pulsed Radiation. Science, New Series, Vol. 220, No. 4596 (Apr. 29, 1983), pp. 524-527. [2] Arquivado 23 de setembro de 2015 en Wayback Machine.
  19. Lipofuscin can be removed from the retinal pigment epithelium of monkeys. Julien S, Schraermeyer U. Neurobiol Aging. 2012 Oct;33(10):2390-7. doi: 10.1016/j.neurobiolaging.2011.12.009. Epub 2012 Jan 12.
  20. Ingebrigt Uglem, Mark Belchier & Terje Svåsand (2005). "Age determination of European lobsters (Homarus gammarus L.) by histological quantification of lipofuscin". Journal of Crustacean Biology 25 (1): 95–99. JSTOR 1549930. doi:10.1651/c-2448. 
  21. Kerry E. Maxwell, Thomas R. Matthews, Matt R. J. Sheehy, Rodney D. Bertelsen & Charles D. Derby (2007). "Neurolipofuscin is a measure of age in Panulirus argus, the Caribbean spiny lobster, in Florida". The Biological Bulletin 213 (1): 55–66. JSTOR 25066618. Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2015. Consultado o 01 de novembro de 2014. 

Véxase tamén editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar