Jinotega

Jinotega, tamén coñecida como Las Brumas, é unha cidade e a cabeceira do municipio e do departamento homónimo en Nicaragua. A distancia a Managua é de 142 km (aproximadamente 2 horas e media, polas autoestradas NIC 1,3: Panamericana Norte e NN74: Guayacán). Segundo o INIDE (Instituto Nicaraguano de estatísticas), a poboación total, estimada ao 30 de xuño do ano 2012 no departamento de Jinotega: 417 372 (case medio millón) e no municipio: 123 548. No ano 2014 o número de habitantes na área urbana de Jinotega foi de 51 073. O 11 de febreiro de 1883 ao val outorgóuselle o título de cidade. - O val de clima fresco limita ao leste coa cordilleira Isabelia (Nebliselva de altura, cultivo de flores, Reserva Natural Datanlí, A Bastilla Ecolodge), ao oeste coa La Peña Da Cruz (Altura: 800 metros, situada na cima da serranía, accesible por bancadas), ao norte co Lago Apanás (a 5 km) e saída cara aos municipios de: O Cuá, A Concordia, San José de Bocay, San Rafael do Norte, San Sebastián de Yalí, Santa María de Pantasma, Wiwilí e Estelí, ao sur as Antenas de telecomunicacións (Situadas na cima da serranía o Forno, con vista á cidade, Volcán Momotombo de León (Nicaragua) ) e saída a Managua.

Jinotega

Nomeado en referencia a	Jinotega (en)
Localización
13°05′28″N 86°00′09″O
Estado	Nicaragua
Departamento da Nicarágua (pt)	Departamento de Jinotega
Capital de	Departamento de Jinotega
Poboación
Poboación	99.382 (2005) (112,9 hab./km²)
Xeografía
Superficie	880,3 km²
Altitude	1.004 m
Creación	5 de abril de 1851 (Xuliano)
Identificador descritivo
Código postal	65000
Fuso horario	UTC−06:00
Outro
Irmandado con	Solingen Zoetermeer Cornellà de Llobregat Ulm (1986–)
Páxina web	alcaldiajinotega.gob.ni

Toponimia

O nome Jinotega foi de gran discusión para os estudosos da lingüística, xa que podería provir dun nome indíxena jinotencátl que podería significar:

• ‘localidade dos homes eternos‘.
• ‘lugar de homes que viven nos lindeiros‘ (podería referirse aos náhuatls que vivían en Nicaragua);
• ‘veciños das árbores jiñocuabos‘, en lingua náhuatl. Posiblemente esta sexa a máis acertada das traducións, porque na rexión haxa abundancia de jiñocuabos (Bursera simaruba (L) Sarg.), unha planta con propiedades medicinais. En idioma nahua jiñocuabo significa "árbore sarnoso".

A orixe do nome Jinotega, segundo os lingüistas derívase das voces "xiocahuilt" que significa "Jiñocuabo" e "tecatl " que significa "habitante ou veciño" é dicir, "Cidade dos homes eternos ou da cidade eterna".

Segundo o historiador Eddy Kuhl, o nome Jinotega non provén do lingua náhuatl, xa que os indíxenas desta zona (Jinotega, Matagalpa, Sébaco e Moi Moi) falaban idioma misumalpa, é dicir, que non eran de orixe mesoamericano como os mangues (chorotegas) e os nahuas (nicaraguas) que habitaban a zona do Pacífico da actual Nicaragua.

• Segundo o lingüista alemán Walter Lehmann, o idioma dos indíxenas de Jinotega e Matagalpa era da familia macrochibcha.

O historiador Julián Guerreiro, no seu Monografía de Jinotega afirma que o vocábulo Jinotega é chorotegano.

Os cronistas chamaban aos primeiros habitantes da zona central e norte do país como: chontales (segundo Oviedo), ulúas (segundo Alonso Ponce), popolucas (segundo Frei Blas de Furtado) e matagalpas (segundo Brinton, Lehmann e Noguera). A mediados do século XVI, os intérpretes que acompañaban aos militares e misioneiros españois quixeron nahualizar algúns nomes. Pero o 80 % das toponimias permaneceron en idioma matagalpa, como son os nomes terminados en lí (‘río’), güina (‘xente’), cayán (‘cerro’), apa (‘cerro’), etc, moi correntes na rexión central e norte do país.

Historia

O primeiro descubridor en chegar ás súas proximidades foi o misioneiro mercedario español Frei Lázaro de Guido cara a 1530, que convidaba os indios a baixar ao val de Sébaco onde lles evangelizaba. Cara a 1606 chegou a esta rexión outro mercedario, o frade Juan de Albuquerque, aquí posiblemente débese a dedicación da súa igrexa a San Juan Bautista. A partir de 1690, os primeiros colonos españois asentáronse ao carón deste pobo. En 1851 a aldea foi elevada a vila, e en 1883 a cidade.

O presente amorno católico construíuse a principios do século XVIII, pasando por varias alteracións até a súa reconstrución en 1882. En 1952 o sacerdote Alberto Valencia empezou a construción dun novo edificio de carácter catedralicio e de estilo neoclásico, que se terminou en 1958 baixo a dirección do sacerdote Rubén Baltodano Alfaro que, ao seu regreso dunha viaxe a Roma, trouxo a inspiración para os detalles arquitectónicos finais. Segundo información brindada polo historiador e avogado jinotegano Dr. Sergio Zeledón Blandón, os planos deseñounos o arquitecto jinotegano Don Raúl Castelló Rivera que, pouco tempo despois de inaugurado o magnífico edificio, morreu nun accidente automobilístico na igualmente recentemente inaugurada estrada JM 15 ó Matagalpa-Jinotega.

A actual catedral conta cunha valiosa colección de arte relixiosa traído de España e Italia. O altar maior é unha estrutura tallada en madeira de ébano, caoba, nogueira, talla do ebanista jinotegano Luís Lezama. En 1954 ese altar substituíuse con outro de estilo barroco, importado de Alemaña. Unha característica interesante da catedral é o seu singular acústica, que podería realzar a sonoridad de calquera concerto de orquestra ou coro. Igualmente de Alemaña importouse a mediados de 1960 o reloxo mecánico que se atopa na torre dereita de Catedral, fabricado pola empresa Friedrich E. Korfhage, de Buer, Distrito de Osnabrück.

O primeiro automóbil na localidade pertenceu ao alemán Enrique (Heinrich) Gülke. Segundo os historiadores, a primeira bicicleta de muller chegou á cidade en 1933, como obsequio do cidadán alemán Luís (Ludwig) Frenzel para o quince anos da súa filla Hulda.

O poboado de Jinotega, foi elevado á categoría de Val o 5 de abril de 1851 e o 11 de febreiro de 1883 outorgóuselle o título de cidade. O 15 de outubro de 1891 a rica zona Jinotega foi declarada Departamento con catro Municipios: Jinotega, San Rafael do Norte, A Concordia e San Sebastián de Yalí.

Cinco anos duraron as xestións do Municipio da cidade de Jinotega e das súas máis destacados veciños para obter das autoridades supremas da República, a elección ou creación do Departamento de Jinotega (1887- 1891). O 15 de outubro de 1891, foi sancionada a respectiva Lei Creadora do departamento durante o mandato presidencial do Dr. Roberto Sacasa, sendo Ministro de Gobernación o Dr. Agustín Duarte.

Historicamente o Departamento de Jinotega tiña catro Municipios: Jinotega, San Rafael do Norte, A Concordia e San Sebastián de Yalí. O Municipio de Jinotega (de maior extensión territorial) abarcaba o val de Santa María de Pantasma; Jinoteguita parte de Wiwili; as comarcas do Cua e San José de Bocay.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial de Jinotega (en castelán)