Irixoa

concello da comarca de Betanzos, na provincia da Coruña

Coordenadas: 43°14′2.38″N 8°0′57.66″O / 43.2339944, -8.0160167

Irixoa é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Betanzos. Segundo o IGE en 2014 tiña 1.421 habitantes. O seu xentilicio (non oficial) é irixoés.

Irixoa
Bandeira de Irixoa
Escudo de Irixoa
Casa do concello de Irixoa.JPG
Casa do concello.
Situacion Irixoa.PNG
Situación
Xentilicio[1]irixoés (non oficial)
Xeografía
ProvinciaProvincia da Coruña
ComarcaComarca de Betanzos
Poboación1.318 hab. (2022)[2][3]
Área68,6 km²[3]
Densidade19,21 hab./km²
Entidades de poboación7 parroquias[4]
Capital do concelloIrixoa
Política (2019[5])
AlcaldeAntonio Deibe Sanmartín (PPdeG[6])
ConcelleirosBNG: 1
PPdeG: 7
PSdeG-PSOE: 1
Eleccións municipais en Irixoa
Uso do galego[7] (2011)
Galegofalantes84,84%
Na rede
www.irixoa.es
editar datos en Wikidata ]

XeografíaEditar

 
Paisaxe en Irixoa.

SituaciónEditar

O concello, de 68,6 km², limita ao norte cos municipios de Miño, Vilarmaior e Monfero, ao sur con Aranga e Coirós, ao leste con Monfero e Aranga, e ao oeste con Paderne.

Orografía e hidrografíaEditar

Está nunha zona de transición entre a chaira da Terra Chá e as comarcas costeiras das Mariñas e Ferrolterra. Cara ao leste na prolongación da Serra da Loba están o Pico de Vales (702 m) e Monte Vila (684 m), entre os cales nace o río Zarzo, afluente do Mandeo. Cara ao oeste hai un perfil máis suave, polo que discorre o río Lambre, que desemboca na Ponte do Porco.

DemografíaEditar

Censo total 2014 1.421 habitantes
Menores de 15 anos 82 (5.77 %)
Entre 15 e 64 anos 809 (56.93 %)
Maiores de 65 anos 530 (37.3 %)
Evolución da poboación de Irixoa   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
3.561 3.819 3.548 2.138 1.619 1.526 1.502 1.492 1.442 {{{13}}} {{{14}}} {{{15}}} {{{16}}} {{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

HistoriaEditar

Durante a Idade Media a zona pertenceu ao arciprestado de Pruzos, incluíndo tamén as parroquias de Paderne e Adragonte (concello de Paderne), dependente da arquidiocese de Santiago de Compostela, e pertencente ao condado de Lemos. O Conde nomeaba un xuíz, que exercía no Pazo de Irixoa.

Durante o Antigo Réxime e até o final do Reino de Galiza a zona pertenceu á provincia de Betanzos. Trala División territorial de España en 1833 pasou a formar parte da provincia da Coruña.

CulturaEditar

SímbolosEditar

O escudo do concello ten a seguinte descrición: de ouro e sobre ondas de azur e prata, un monte de sinople cargado de sete estrelas de prata e acompañado de dúas cruces ensanchadas de goles. Ao timbre, coroa real pechada. O cumio a que se refire é o monte de San Antón. As sete estrelas, aluden ás actuais sete parroquias, e as cruces ensanchadas refírense ás igrexas parroquiais de San Antón e Churío.

EconomíaEditar

Infraestruturas de transporteEditar

O municipio está atravesado de oeste a leste pola estrada comarcal AC-640 (Betanzos - Viveiro) e a autonómica AC-151 (Montesalgueiro - Pontedeume).

Medios de comunicaciónEditar

Neste concello realizouse a gravación do programa de tele-realidade A Casa de 1906, o primeiro programa de tele-realidade feito en Galicia.

Galería de imaxesEditar

Artigo principal: Galería de imaxes de Irixoa.

NotasEditar

  1. Véxase no Galizionario.
  2. Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2022) "Irixoa".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. Resultados eleccións 2019
  6. Concello de Irixoa na FEGAMP
  7. Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 
  8. Decreto 81/1996, do 29 de febreiro DOG núm. 50 (11 de marzo de 1996)

Véxase taménEditar

BibliografíaEditar

Outros artigosEditar

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Irixoa

Ambroa (San Tirso) | Churío (San Martiño) | Coruxou (San Salvador) | Irixoa (San Lourenzo) | Mántaras (Santa María) | Verís (Santa María) | A Viña (Santaia)


 
 Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.