Hoyo de Manzanares

Hoyo de Manzanares é un municipio español da provincia e Comunidade de Madrid, situado ao noroeste de devandita Comunidade de Madrid xunto á vertente sur da Serra de Guadarrama.

Hoyo de Manzanares

Hoyo del Manzanares (es)
Localización
40°37′18″N 3°54′33″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Comunidade de Madrid
Capital	Hoyo de Manzanares
Poboación
Poboación	8.973 (2023) (198,61 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Servizos Sociais de Torrelodones, Hoyo de Manzanares, Alpedrete e Moralzarzal (T.H.A.M.) Mancomunidade do Noroeste para a xestión e tratamento dos residuos urbanos
Superficie	45,18 km²
Altitude	1.001 m
Comparte fronteira con	Torrelodones Becerril de la Sierra Colmenar Viejo Moralzarzal Galapagar Madrid
Organización política
• Alcalde	José Ramón Regueiras García (en)
Identificador descritivo
Código postal	28240 e 28248
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	28072
Páxina web	hoyomanzanares.com

Ten unha poboación estable de 7.457 habitantes (INE 2008), cifra que aumenta no verán debido á afluencia de familias con segunda residencia nesta localidade, aínda que esta tendencia é cada vez menor ao instalarse de forma permanente moitas familias.

O municipio atópase dentro do Parque Rexional da Cunca Alta do Manzanares que, cunha extensión de 52.796 hectáreas, foi creado pola Comunidade de Madrid en 1985. Ademais, este espazo é Reserva da Biosfera desde o 15 de febreiro de 1993, e está catalogado como Lugar de Importancia Comunitaria en cumprimento da Directiva de Hábitats.

O municipio está atravesado pola estrada M-618 que o comunica con Torrelodones e Colmenar Viejo e unha segunda estrada que ten consideración de Avenida a pesar de que sae do centro urbano conéctao coa Cidade Residencial La Berzosa, urbanización pertencente ao municipio e separada do centro urbano do mesmo xeito que a Urbanización Los Oteros, situada entre este municipio e Torrelodones.

Historia

Existen probas de ocupación antiga, como unha necrópole probablemente visigoda, pero non é até a Idade Media que a comarca empeza a aparecer en fontes documentais.

Tras a reconquista, a repoboación de Hoyo de Manzanares efectuouse con mouros granadinos e cristiáns palentinos e navarros. Esta reconquista (século XIII) supón probablemente a orixe recente de Hoyo de Manzanares. Cara a 1247 Hoyo de Manzanares estaba poboado por gandeiros segovianos. Debido aos continuos enfrontamentos entre segovianos e madrileños, o rei Afonso X o Sabio incorporou toda a comarca á coroa, co cal deu ao Real de Manzanares un carácter señorial e de reguengo a esta comarca. En canto ao nome do municipio hai que dicir que nas súas orixes coñecíase o municipio como El Oyo de Manzanares. Pasado os anos, ao redor do 1787 a localidade aparecía co nome do Hoyo de Manzanares” incorporando xa a “h”, nestes momentos xa tiña a categoría de Vila. A orixe deste topónimo, como o doutros “hoyos” ou “ollos” pode estar relacionado co termo árabe ‘’aaiun’’ (عيون, plural de عين, ‘’ayn’’) que significa “ollos” e, de modo simbólico, fontes ou mananciais, que tan abundantes son no termo municipal.

No século XV, Hoyo de Manzanares queda integrado nos bosques e montes do Pardo como vedado de caza, feito que supuxo unha redución da actividade gandeira e agrícola, actividades económicas principais da época.

Antiga igrexa parroquial do Rosario.

No período que comprenden os séculos XVI ao XVIII vólvese a producir un baleiro documental, xa que os arquivos existentes son destruídos no seu maior parte, ao invadir Madrid as tropas de Carlos de Austria, ocupando e saqueando os pobos da Serra.

Neste período Hoyo de Manzanares recibe o título de vila, momento no cal se independiza xurisdiccionalmente do Real de Manzanares, do que formaba parte até entón. O escudo municipal lembra esta antiga pertenza xa que conta entre os seus elementos o escudo dos Lasso de la Vega transmitido ao marqués de Santillana (Íñigo López de Mendoza y de la Vega). Outros municipios pertencentes a este antigo señorío conservan a mesma pegada nos seus escudos municipais, como El Boalo, Miraflores de la Sierra, Colmenar Viejo ou o mesmo Manzanares el Real. Xa no século XVIII o catastro do Marqués da Ensenada conserva algúns datos socioeconómicos desta época por exemplo, que no ano 1789 a poboación ascende a 400 veciños, o cal debe considerarse elevado naquel entón. O transporte da leña e o granito producidos en Hoyo de Manzanares con destino a Madrid, constituía a súa actividade económica por excelencia.

Durante este século, prodúcese a desamortización de Madoz, ocasionando en Hoyo de Manzanares un importante impacto social, xa que foi un dos municipios con maior superficie vendida a mans privadas, en forma de grandes leiras destinadas ao esparexemento e ás actividades cinexéticas. Por último, no século XX; a partir de 1947 a poboación experimenta un notable crecemento, debido en parte ao asentamento, no municipio, da Academia Militar de Enxeñeiros do Exército de Terra.

No edificio que hoxe forma parte das escolas municipais estableceuse tamén un hospital destinado a enfermidades respiratorias. A poboación segue aumentando, alimentada en gran medida pola chegada de novos veciños que ocupan as numerosas urbanizacións de nova construción. No que o terreo económico refírese, as tradicionais actividades de cantaría desaparecen, debido á prohibición de extraer pedra imposta polo Parque Rexional e na actualidade depende fundamentalmente do sector servizos.

Valores culturais

O patrimonio de Hoyo de Manzanares é natural e arquitectónico, este último dependente das casas de pedra que, aínda que reducidas debido ao crecemento urbanístico, constitúen a paisaxe urbana da vila. Varios edificios da Praza Cervantes (como a Casa de Cultura e as antigas escolas municipais, actualmente o centro de saúde) e da Praza Maior (o Concello, entre outros) están construídos en granito, como o resto das casas tradicionais do pobo e de moitas vilas construídas na primeira metade do século XX. Algúns edificios da Colonia Vindel, fundada por Marcelo Usera, o mesmo que promoveu a barriada do seu nome en Madrid, teñen un valor urbanístico. Existen unhas tumbas antropomórficas probablemente visigodas, o cemiterio municipal, no que, ademais dos veciños defuntos, xacen numerosos falecidos no antigo hospital e onde foron tamén enterrados os últimos fusilados do réxime franquista e, ademais, un cemiterio hebreo. O tres necrópole atópanse lindeiras o que resulta unha peculiaridade única.

O antigo hospital de tuberculosos é o escenario da novela "Pabellón de reposo" (1943) de Camilo José Cela, que debeu reporse dunha afección pulmonar en Hoyo de Manzanares entre 1931 e 1932.

No termo municipal de Hoyo de Manzanares existiron uns antigos decorados de cine, onde se rodaron, nas décadas do sesenta e setenta, numerosas películas, principalmente spaghetti westerns (entre eles, Por un puñado de dólares, Per qualche dollaro in più, O bo, o feo e o malo, e outras menos coñecidas como Tres homes bos, Antes llega la muerte, ¿Quién grita venganza?, Garringo, A furia dos sete magníficos, Land Raiders, Cando os revólveres mandan, etc.). Tamén se rodaron exteriores de Orgullo e Paixón e en decorados representando Chicago rodáronse Flamingo Bar ou Tempos de Chicago.

Na leira do Pendolero, o director de cine Carlos Saura situou a acción de dúas dos seus filmes máis coñecidos, Ana y los lobos (1972) e a súa continuación Mamá cumple cien años (1979). Algunhas secuencias dos 2 lados da cama tamén teñen como escenario o centro urbano de Hoyo de Manzanares.

Máis recentemente, os exteriores da serie de televisión El Internado, ródanse neste termo municipal, concretamente nas dependencias da Universidade Antonio de Nebrija.

Desde o ano 2003, toda a información política, cultural, municipal e deportiva está recollida nun xornal local: La Voz de Torrelodones e Hoyo de Manzanares, que se edita mensualmente.

Política

Até maio de 2009 o concello estaba constituído por 13 concelleiros de cinco grupos políticos diferentes. Tras as eleccións de 2007 o alcalde foi José Antonio Antolínez Sousa, do Partido Popular, pero tras unha moción de censura e unha serie de vicisitudes xudiciais, a alcaldía exerceuna Ramón Regueiras, do PIPH. Tras celebrarse as Eleccións Municipais do 22 de maio do 2011, a Alcaldía pasou a mans do Partido Popular con 8 concelleiros, sendo nomeado Alcalde José Ramón Regueiras García. Este partido mantívose no poder tamén en 2015, desde este ano a composición do pleno é a seguinte:

Partido	Concelleiros
PP	6
EU	2
PSOE	2
Unión Popular de Hoyo (UPH)	2
Cidadáns	1

Transportes

Hoyo de Manzanares está comunicado con Torrelodones e Madrid por dúas liñas de autobús interurbanas, 611 e 611A que parten do centro urbano e en Madrid do intercambiador de Moncloa con frecuencias de entre 10 min e 1 h. Tamén está conectado con Colmenar Viejo pola liña 610. Todas estas liñas están operadas por Larrea S.A. por concesión do Consorcio Regional de Transportes de Madrid.

Carece de estación de tren, aínda que a uns 10 km atópase a estación de Torrelodones e a algo máis a estación de Mátalas de proximidade Madrid. A segunda está comunicada co pobo grazas á liña 611A de autobús e algunhas expedicións da 611.

Educación

En Hoyo de Manzanares hai 2 gardarías (1 privada que se chama babyplay e unha pública, os tajetes), 1 colexio público de educación infantil e primaria e 1 instituto de educación secundaria.

Existe así mesmo unha institución privada de ensino superior, a Universidade Antonio de Nebrija, e un Centro de Educación Ambiental, a aula Apícola Sierra de Hoyo.

Medio Ambiente

O termo municipal atópase, na súa totalidade, dentro do Parque Rexional da Conca Alta do Manzanares e da Reserva de Biosfera homónima.

Así mesmo, o municipio atópase adscrito á Rede de Municipios pola Aguia Imperial Ibérica.

Existe unha organización ambientalista independente, o Grupo Ecoloxista El Alcornoque, dedicado á defensa do medio ambiente e a sensibilización.

Igualmente, hai un centro municipal de información turística que realiza actividades no medio natural e un centro privado de educación ambiental, o aula Apícola Sierra de Hoyo centrado na interpretación dos usos tradicionais, particularmente a apicultura.

Academia Militar e Campo de Tiro

En Hoyo de Manzanares atópase situada a Academia de Enxeñeiros e a Escola Militar de defensa NBQ así como o campo de tiro 'El Palancar' que ocupa boa parte da Serra de Hoyo.

Dentro do recinto militar levaron a cabo as últimas execucións do franquismo, sendo fusilados os membros do FRAP José Humberto Baena Alonso, Ramón García Sanz e José Luís Sánchez-Bravo Sollas.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial (en castelán)