Jöns Jacob Berzelius

Jöns Jacob Berzelius (|jœns ˌjɑːkɔb bæɹˈseːliɵs|), nado en Östergötland o 20 de agosto de 1779 e finado en Estocolmo o 17 de agosto de 1848, foi un químico sueco. Ideou o moderno sistema de notación química, e xunto con John Dalton, Antoine Lavoisier, e Robert Boyle, está considerado o pai da química moderna.

Jöns Jacob Berzelius

Biografía
Nacemento	20 de agosto de 1779 Väfversunda, Suecia (pt)
Morte	7 de agosto de 1848 (68 anos) Adolf Fredriks parish, Suecia (en)
Lugar de sepultura	Solna cemetery (en) , SO 02 30 59°21′11″N 18°01′31″L
5º Seat 5 of the Swedish Academy (en)
20 de decembro de 1837 – 7 de agosto de 1848 ← Carl von Rosenstein (pt) – Johan Erik Rydqvist (pt)  →
Datos persoais
Educación	Universidade de Uppsala Katedralskolan (en)
Director de tese	Johan Afzelius (pt)
Actividade
Campo de traballo	Química
Lugar de traballo	Estocolmo
Ocupación	químico, médico, profesor universitario, escritor de non ficción, farmacéutico
Empregador	Instituto Karolinska (pt) Universidade de Uppsala
Membro de	Accademia delle Scienze di Torino (1833–) Real Academia de Artes e Ciencias dos Países Baixos Academia Prusiana das Ciencias Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities (en) Academia de Ciencias de Baviera Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL Royal Academy of Medicine of Belgium (en) Academia das Artes e das Ciencias dos Estados Unidos Academia das Ciencias de San Petersburgo Academy of Science for Public Utility (en) Academia Sueca Leopoldina Academia francesa das ciencias Real Academia das Ciencias de Suecia Royal Society
Alumnos	Lars Svanberg (pt) e James Finlay Weir Johnston (pt)
Obra
Obras destacables (1818) Undersökning af några i trakten kring Fahlun funna fossilier, och af deras lagerställen (en)
Doutorando	Friedrich Wöhler, Nils Johan Berlin, Heinrich Rose, James Finlay Weir Johnston (pt) , Lars Svanberg (pt) e Carl Gustaf Mosander (pt)
Arquivos en	Arquivos da Escola Politécnica Federal de Zúric [ CH-001807-7:Hs 584]
Familia
Cónxuxe	Elisabeth Berzelius (1835–1848)
Premios
(1836)  Medalla Copley (28 de xaneiro de 1821)  Comendador da Ordem de Vasa (pt) (28 de xaneiro de 1815)  Cabaleiro da Orde da Estrela Polar (29 de abril de 1813)  Membro estranxeiro da Royal Society  Orde de santo Estanislau de 1a clase  membro de honra da Real Sociedade de Edimburgo  Orde do Mérito das Ciencias e as Artes  Membro da Academia Estadounidense das Artes e as Ciencias
Descrito pola fonte	Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron Encyclopædia Britannica

Descubriu o torio, o cerio e o selenio e foi o primeiro en illar o circonio, o silicio e o titanio. Tamén perfeccionou a táboa dos pesos atómicos dos elementos publicada por Dalton, corrixindo os seus erros.

Traxectoria

Berzelius naceu en Östergötland, en Suecia. Perdeu os seus pais a unha idade temperá. Estaba a cargo dos seus familiares en Linköping, onde asistiu á escola que hoxe se coñece como Katedralskolan. Posteriormente matriculouse na Universidade de Uppsala, onde aprendeu a profesión de médico dende

1796 ata 1801. Ensinoulle química Anders Gustaf Ekeberg, o descubridor do tántalo. Traballou como aprendiz nunha farmacia e cun médico no balneario Medevi. Durante este tempo analizou a auga do manancial. Para os seus estudos de medicina, examinou a influencia da corrente galvánica en varias enfermidades e graduouse como médico en 1802. Exerceu a medicina preto de Estocolmo, ata que o propietario dunha mina, Wilhelm Hisinger, descubriu a súa capacidade analítica e dotouno dun laboratorio.

En 1807 Berzelius foi nomeado profesor de química e farmacia no Instituto Karolinska.

En 1808 foi elixido membro da Real Academia Sueca de Ciencias, que por entón se estancara durante varios anos debido ao menor interese polas ciencias en Suecia dende a época do romanticismo. En 1818 foi elixido secretario da mesma, e ocupou o cargo ata 1848. A Berzelius atribúeselle a revitalización da Academia que viviu unha segunda época dourada, sendo a primeira a que estivo baixo a secretaría do astrónomo Pehr Wilhelm Wargentin (1749 a 1783). En 1837, foi elixido tamén membro da Academia Sueca, coa cadeira número 5.

Polos seus enormes logros no campo da química, Berzelius é considerado como o "pai da química en Suecia".

Estatua de Berzelius no centro do Parque Berzelii, Estocolmo.

Tumba de Berzelius

En 1835, á idade de 56 anos, casou con Elisabeth Poppius, de 24 anos de idade, filla dun ministro do goberno sueco, e no mesmo ano foi elevado a freiherr.

Faleceu o 7 de agosto de 1848 na súa casa en Estocolmo, onde vivira dende 1806.

Obra

Foi o primeiro analista do século XIX: ademais de levar a cabo coa maior precisión un número enorme de análise, hai que atribuírlle o descubrimento de varios corpos simples: Hisinger e Berzelius descubriron o elemento cerio en 1807, en 1817 identificou xunto a Johan Gottlieb Gahn o selenio, e como terceiro e último descubrimento o torio en 1829. Os seus alumnos descubriron outros dous elementos: en 1817 Johann Arfvedson descubriu o litio, e en 1830 Nils Gabriel Sefström redescubriu o vanadio. Berzelius foi quen propuxo os nomes de litio e vanadio, así como o de sodio. Foi o primeiro químico que illou o silicio (en 1823), o circonio (en 1824), o torio (en 1828) e o titanio.

Estudou as combinacións de xofre con fósforo, o flúor e os fluoruros, determinou un gran número de equivalentes químicos. Foi practicamente o creador da química orgánica. Introduciu as nocións e as palabras alotropía, catálise, isomería, halóxeno, radical orgánico e proteína. Tan filósofo como experimentador, consolidou a teoría atómica así como a das proporcións químicas; inventou e fixo aceptar universalmente fórmulas químicas análogas ás fórmulas alxébricas co obxectivo de expresar a composición dos corpos. Para explicar os fenómenos adoptou a célebre teoría do dualismo electro-químico, e con esta teoría levou a cabo moitas reformas na nomenclatura e na clasificación. Desenvolveu unha teoría electroquímica sobre os radicais. Tamén foi un dos primeiros que baseou a mineraloxía no coñecemento dos elementos químicos dos corpos. O actual sistema de notación química adoptouse grazas a Berzelius, que foi quen o propuxo en 1813. Berzelius foi un dos primeiros que publicou unha táboa das masas moleculares e masas atómicas con exactitude aceptable.

Novos elementos

Berzelius acredítase coa identificación dos elementos químicos selenio, torio e cerio, e foi o primeiro en illar o silicio, o circonio e o titanio. Os estudantes que traballaban no laboratorio de Berzelius tamén descubriron o litio e o vanadio.

Lei das proporcións definidas

Daguerrotipo de Berzelius.

Pouco despois de chegar a Estocolmo escribiu un libro de texto de química para os seus estudantes de medicina, que foi o punto de partida da súa longa e frutífera carreira. Mentres levaba a cabo experimentos para documentar o libro de texto utilizou a lei das proporcións constantes, formulada por Joseph Louis Proust, e demostrou que as substancias inorgánicas están compostas de diferentes elementos en proporcións constantes en peso. Baseándose neste feito, en 1828 compilou unha táboa de pesos atómicos relativos, onde o peso atómico do osíxeno se fixaba en 100. Este traballo proporcionou unha evidencia a favor da teoría atómica de Dalton: que os compostos químicos inorgánicos se compoñen de átomos combinados en cantidades enteiras. Ao descubrir que os pesos atómicos non son múltiplos enteiros do peso de hidróxeno (como por exemplo o do cloro, 35,5 veces o peso atómico do hidróxeno), Berzelius tamén refutou a hipótese de Prout de que os elementos se constrúen a partir de átomos de hidróxeno.

Nomenclatura química

Coa fin de sistematizar os seus experimentos, desenvolveu un sistema de notación química na que os elementos se denotaban con símbolos simples. Codificou os elementos segundo a primeira letra do seu nome latino, agregando unha segunda letra cando había necesidade de diferenciar dous elementos cuxo nome comezaba coa mesma letra inicial. Por exemplo, C para carbono, Ca para calcio, Cd para cadmio, coas proporcións sinaladas por números. Este é, basicamente, o mesmo sistema utilizado na actualidade na fórmula molecular, coa única diferenza de que en lugar dos subíndices utilizados na actualidade (por exemplo, H₂O), Berzelius utilizaba superíndices (H²O). A pesar da súa evidente vantaxe sobre o dificultoso e case incomprensible sistema anterior, a nomenclatura proposta por Berzelius atopou resistencia, e tardou anos en ser universalmente aceptada.

Novos termos químicos

A Berzelius tamén se lle atribúen novos termos empregados en química como catálise, polímeros, isómero e alótropo, aínda que as súas definicións orixinais difiren drasticamente do seu uso moderno. Por exemplo, cuñou o termo "polímero" en 1833 para describir os compostos orgánicos que comparten idénticas fórmulas empíricas, pero difiren no peso molecular en xeral. O maior dos compostos descríbese como "polímero" dos máis pequenos.

Bioloxía

Berzelius tivo tamén unha influencia importante sobre a bioloxía. Foi o primeiro en facer a distinción entre os compostos orgánicos (aqueles que conteñen carbono), e os compostos inorgánicos. En particular, asesorou a Gerardus Johannes Mulder na súa análise elemental de compostos orgánicos, tales como o café, o té e varias proteínas. O termo "proteína" foi de feito cuñado por Berzelius, despois de que Mulder observase que todas as proteínas parecían ter a mesma fórmula empírica, e chegou á conclusión errónea de que poderían estar compostas por un só tipo de molécula (moi grande). Berzelius propuxo este nome porque estas moléculas parecían ser a substancia primitiva da alimentación animal que as plantas preparan para os herbívoros.

Recoñecementos

• En 1818 Berzelius foi ennobrecido polo rei Carlos XIV Xoán.
• En 1840 foi nomeado cabaleiro da Orde de Leopoldo en Bélxica.
• 1842, recoñecemento Pour le Mérite nas ciencias e nas artes.
• Berzeliusskolan, unha escola situada a carón da súa alma mater, Katedralskolan, leva o seu nome.
• O cráter lunar Berzelius leva este nome na súa honra.
• O asteroide (13109) Berzelius tamén conmemora o seu nome.
• En 1939, o seu retrato apareceu nunha serie de selos postais en conmemoración do bicentenario da fundación da Academia Sueca de Ciencias.

Véxase tamén

Bibliografía

• Wisniak, Jaime (2000). "Jöns Jacob Berzelius A Guide to the Perplexed Chemist". The Chemical Educator 5 (6): 343–350. doi:10.1007/s00897000430a. 
• Walden, Paul (1947). "Zum 100. Todestag von Jöns Jakob Berzelius am 7. August 1948". Naturwissenschaften 34 (11): 321–327. Bibcode:1947NW.....34..321W. doi:10.1007/BF00644137. 
• Holmberg, Arne (1933) Bibliografi över J. J. Berzelius. 2 parts in 5 vol. Stockholm: Kungl. Svenska Vetenskapsakademien, 1933–67. 1. del och suppl. 1–2. Tryckta arbeten av och om Berzelius. 2. del och suppl. Manuskript
• Jorpes, J. Erik (1966) Jac. Berzelius – his life and work; traducido do manuscrito sueco por Barbara Steele. Estocolmo: Almqvist & Wiksell, 1966. (Reeditado por University of California Press, Berkeley, 1970 ISBN 0-520-01628-9)
• Partington, J. R. (1964) History of Chemistry; vol. 4. Londres: Macmillan; pp. 142–77

Ligazóns externas

• List of works by Berzelius (301 items as of access date 2011-12-29)
• Online works en Project Runeberg (en latín)
• Online correspondence between Berzelius and Sir Humphry Davy on Wikisource (en inglés) (en francés)
• Online works on Gallica (en francés) (en sueco) (27 items as of access date 2011-12-29)
• Nordisk familjebok (1905), band 3, s. 90–96 (en sueco)
• Poliakoff, Martyn. Jöns Jacob Berzelius. University of Nottingham: The Periodic Table of Videos. 
• Digital edition of "Lehrbuch der Chemie" 1823/1824 by the University and State Library Düsseldorf
• Digital edition of "Das saidschitzer Bitterwasser : chemisch untersucht" 1840 by the University and State Library Düsseldorf
• Digital edition of "Aus Jac. Berzelius' und Gustav Magnus' Briefwechsel in den Jahren 1828 - 1847" 1900 by the University and State Library Düsseldorf