Segunda guerra chechena

A segunda guerra chechena foi iniciada por Rusia o 26 de agosto de 1999 trala invasión do veciño Daguestán por parte de Chechenia e guerrilleiros da Brigada Internacional Islamita e, tamén motivados, por unha serie de atentados en Rusia que causaron centos de mortes, sendo acusados os chechenos destes actos. O 1 de outubro as tropas rusas entraron en Chechenia. A campaña terminou coa independencia de facto da República Chechena de Ichkeria e restaurou o control federal ruso sobre o territorio. A pesar de que é considerado por moitos como un conflito interno dentro da Federación de Rusia, a guerra atraeu a un gran número de combatentes estranxeiros.

Segunda guerra chechena
Conflito de Chechenia
Data Fase bélica: 26 de agosto de 1999 – maio de 2000 Fase de insurxencia: xuño de 2000 - 15 de abril de 2009 Lugar Chechenia Resultado Vitoria rusa Establecemento dun goberno pro-ruso Presérvase a integridade territorial da Federación Rusa Insurxencia de baixo nivel
Belixerantes
Federación Rusa República de Chechenia	* República de Ichkeria Fronte Caucásica Muxahidin estranxeiros Al-Qaeda
Líderes
Boris Ieltsin (até o 31 de decembro de 1999) Vladimir Putin (despois do 31 de decembro de 1999) Akhmad Kadyrov † Ramzan Kadyrov	Aslan Maskhadov † Abdul Halim Sadulayev † Doku Umarov † Shamil Basáyev † Ibn al-Khattab †
Baixas
Baixas e perdas 3.536-3.635 soldados, 2.364-2.572 tropas do Ministerio do Interior, 1.072 axentes da policía chechena e 106 axentes de FSB e GRU asasinados Total asasinado: 7.217-7.425 *	14.113 militantes asasinados (1999-2002) 2.186 militantes asasinados (2003-2009) Total mortos: 16.299

Durante a campaña inicial, militares e forzas paramilitares chechenas prorrusas enfrontáronse aos separatistas chechenos en combate aberto, e apoderáronse da capital chechena, Grozni, despois dun asedio de inverno que durou desde finais de 1999 até febreiro de 2000. Rusia estableceu un goberno directo en Chechenia en maio de 2000 e, despois da escalada ofensiva a resistencia chechena, continuou causando baixas rusas en toda a rexión do Cáucaso Norte e desafiou o control político ruso sobre Chechenia durante varios anos máis. Algúns separatistas chechenos tamén levaron a cabo ataques contra civís en Rusia. Estes ataques, así como as violacións xeneralizadas de dereitos humanos cometidas polas forzas rusas e separatistas, provocaron a condena internacional.

O 15 de abril de 2009, a operación antiterrorista en Chechenia rematara oficialmente. A cifra exacta de baixas deste conflito é aínda descoñecida. As estimacións non oficiais indican entre 25 000 e 50 000 mortos ou desaparecidos, a maioría civís en Chechenia. As baixas rusas foron máis de 5200 (cifras oficiais de vítimas rusas) e ao redor de 11 000, segundo o Comité de Nais de Soldados.

Antecedentes e causas bélicas

Véxase tamén: Explosións en edificios rusos e Invasión de Daguestán (1999).

En 1996, os rebeldes chechenos expulsaron os rusos de Grozni. Pouco tempo antes das eleccións presidenciais rusas, Boris Eltsin buscaba a reelección e terminar a guerra como fose. Enviou ao xeneral Aleksandr Lébed a negociar un armisticio cos rebeldes, que levou á independencia de facto de Chechenia.

Nese tres anos de independencia, o poder central checheno (Aslán Masjádov foi elixido presidente en 1997) foi incapaz de controlar ás bandas armadas. Isto, unido á desastrosa situación económica, a falta de emprego e derívaa islamita (estaba previsto o establecemento da xaria ou lei islámica), converteu ao país nunha fonte de inestabilidade.

Masjádov sobreviviu a numerosos atentados da espionaxe rusa, e o representante ruso ante o goberno checheno foi secuestrado no aeroporto de Grozni e asasinado. Houbo frecuentes escaramuzas fronteirizas entre os rusos e as bandas chechenas, que desembocaron no fracasado ataque checheno a Daguestán (xullo de 1999 dirixido por Shamil Basáyev cuxo obxectivo era crear unha república islámica caucásica).

O 5 de agosto de 1999 a Brigada Internacional Islámica (BII), unha forza armada formada e comandada por Shamil Basáyev e Ibn Ao-Khattab á que se lles uniron membros da Shura daguestaní e mercenarios iugoslavos, turcos e afgáns, unha poderosa forza de 5.000 a 7.000 combatentes, destes unha forza duns 1.500 homes partiron co obxectivo de invadir Daguestán, as forzas chechenas atoparon unha forte resposta das tropas rusas comandadas por Víktor Kazántsev, obrigadas a retroceder as forzas rebeldes abandonaron definitivamente Daguestán o 28 de setembro. A ofensiva custou a vida de miles de combatentes e civís e desprazou a máis de 30 000 persoas;este acontecemento foi usado polo goberno ruso como o Casus belli para lanzar a campaña contra o goberno separatista checheno. Outra consecuencia foi que Yevgeni Primakov dimitiu e Yeltsin nomeou a Vladimir Putin. Pouco despois ocorren unha serie de ataques terroristas en Moscova.

Inicio da guerra

Véxase tamén: Batalla de Grozni (1999-2000), Batalla pola cota 776 e Crise da Garganta de Pankisi.

A guerra comezou o 26 de agosto de 1999, cando o primeiro ministro ruso Vladimir Putin ordenou ao exército ocupar as zonas fronteirizas para impedir novas incursións chechenas contra Daguestán, mentres comezaba un demoledor ataque aéreo contra a república rebelde.

Nos meses iniciais da guerra, Rusia apoiouse nun masivo ataque aéreo e terrestre utilizando mísiles contra as principais cidades. Gran parte da poboación civil foi evacuada das localidades onde se combatía. Os rusos avanzaron cara a Grozni, cuxo cerco completaron pouco antes de Nadal; a capital chechena foi tomada polos rusos a principios de febreiro de 2000, tras destruír o pouco que quedaba dela.

Os rebeldes retiráronse ás montañas do sur, desde onde comezarían unha longa guerra de guerrillas contra as tropas rusas e os chechenos promoscovitas.

En maio os rusos denunciaron que uns "1.500 chechenos e 3.000 mercenarios talibán" operaban desde o norte de Xeorxia lanzando ataques de guerrillas na fronteira sur de Chechenia. En agosto de 2002 o goberno xeorxiano enviou 1000 soldados a enfrontar aos guerrilleiros, aínda que isto non mellorou as relacións entre Moscova e Tifilis.

Restablecemento dunha administración prorrusa

En maio de 2000 Putin restableceu o goberno directo do Kremlin. De face á normalización política da república, ofreceuse reiteradamente amnistía para os rebeldes que abandonasen as armas. En xuño dese ano, Ajmat Kadýrov, separatista durante a anterior guerra e agora prorruso, foi nomeado por Putin presidente dunha administración prorrusa formada por antigos separatistas. O 9 de maio de 2004 foi asasinado polos separatistas, sendo substituído polo seu fillo Ramzan Kadyrov, primeiro como primeiro ministro e despois como presidente, substituíndo no cargo a Adul Aljánov (marzo de 2007). A pesar de proclamarse o fin da guerra en 2002, os combates continuaron e os Kadýrov foron acusados de establecer un réxime de terror.

Crimes de guerra

Os rusos foron acusados de practicar a tortura sistematicamente contra os homes novos (rebeldes ou non), así como violacións, saqueos, contrabando e malversación. Os medios rusos, salvo excepcións, silenciaron o que ocorría.[cita ^{[Cómpre referencia]} Ramzan Kadyrov e os seus paramilitares foron acusados de graves crimes pola xornalista rusa Anna Politkovskaya, quen sería asasinada en Moscova o 7 de outubro de 2006.

Os señores da guerra chechenos, pola súa banda, tamén cometerían graves crimes contra os prisioneiros e civís rusos, reféns (tres reféns estranxeiros foron decapitados ao comezo da guerra) e contra as súas propios civís. Nas repúblicas veciñas, como a República dos Inguxos ou Daguestán, hai numerosos refuxiados chechenos.

Amnistía Internacional e o Consello de Europa condenaron reiteradamente estes feitos.

O bando independentista

A ideoloxía dos combatentes chechenos (bandidos segundo o punto de vista ruso) evolucionara desde a guerra anterior desde un independentismo laico até chegar ao islamismo wahabista. Mentres o señor da guerra Shamil Basáyev representaba esta tendencia, o presidente electo da Chechenia independentista (autoproclamada República de Ichkeria), Aslán Masjádov foi a voz moderada dos separatistas (aínda que a súa autoridade foi sempre débil), quen ao parecer buscaba unha saída dialogada ao conflito pero morreu en marzo de 2005 cando tropas do FSB tentaban capturalo.

Señores da guerra

Durante a primeira guerra os diversos caudillos locais empezaron a adquirir cada vez máis poder nas zonas que controlaban, chegando a posuír grandes cantidades de homes e influencias coas que puideron disputar o poder á sempre débil administración central encabezando as súas propias forzas paramilitares. Entre estes señores da guerra (nos que se adoitan incluír tamén aos presidentes chechenos Akhmat e Ramzan Kadyrov) destacan:

• Movladi Baisárov: foi un antigo membro do FSB nado en 1966. Comandante da garda persoal de Ajmat Kadýrov e logo en xefe do seu servizo de intelixencia chamado Gorets estando a cargo de execucións sumarias, torturas e secuestros, cando Ajmat morreu en 2004 o seu fillo Ramzán ordeno ao ano seguinte disolver os Gorets orde á que Baisárov negouse a cumprir, pasando a operar como unha forza rebelde ao noroeste de Grozny até a súa captura, levado a Moscova onde foi asasinado por un escuadrón de Kadyrovitas o 18 de novembro de 2006.
• Arbi Baráyev: nado en 1973, foi policía soviético e gardacostas do seu tío, o xeneral e despois vicepresidente checheno Vaja Arsánov (1950-2005), desde finais dos noventa foi gañando poder expulsando a xornalistas estranxeiros e organizacións humanitarias debilitando ao goberno central checheno asasinando a varios ministros. Durante a segunda guerra foi o responsable de varias masacres ata que foi asasinado nun operativo das forzas especiais rusas o 23 de xuño de 2001, foi tío de Movsar Baráyev. Comando o SPIR fundado en 1996, tiña 400 membros en 2001e só un centenar para 2005 e 2006.

En primeiro plano, Shamil Basáyev nunha imaxe de 1995.

• Shamil Basáyev: naceu en 1965, foi un dos principais e máis importantes líderes rebeldes chechenos, coñecido polo seu fundamentalismo relixioso. Realizou ataques terroristas desde 1991 tamén foi candidato á presidencia chechena ese ano, destacando na primeira guerra. Foi un dos comandantes da BII dirixindo a ofensiva contra Daguestán nun intento de expandir a súa influencia fóra de Chechenia. As súas guerrillas foron moi activas na segunda guerra até a súa morte a mans das forzas especiais rusas cando dirixía un convoi para lanzar un atentado o 9 de xullo de 2006. Comando o RSRSBCM con 50 combatentes e a BII con só 100 guerrilleiros en 2005.
• Ruslán Gueláyev: nado en 1964 tivo un importante rol político e relixioso entre 1994 e 2004 no separatismo checheno realizando ataques de guerrilla como atentados, asasinatos e secuestros. Foi un dos comandantes da defensa de Grozny no segundo conflito pero ante a imposibilidade de deter a ofensiva rusa escapou aos bosques montañosos do sur checheno. Perseguido constantemente polas forzas rusas refuxiouse na zona fronteiriza con Xeorxia ata que foi morto nun punto de recoñecemento por gardas fronteirizos.
• Sultán Guelisjánov: naceu en 1955, foi policía soviético e destacou na primeira guerra pero rebelouse en 1997 contra o goberno central checheno, comandou unha poderosa milicia coa que resistiu ás forzas de Moscova, acurralado polas tropas rusas entregouse en 2006.
• Said-Magomed Kakíyev: nado en 1970 inicialmente operou polo bando independentista no noventa pero ao iniciarse a segunda guerra pasouse ao bando prol-ruso agrupando a varios outros comandantes de milicias que preferiron aquela opción, participou cos seus homes na guerra de Osetia do Sur de 2008 contra Xeorxia.
• Ruslán Labazánov: líder guerrilleiro e xefe da mafia chechena foi moi influente e poderoso no goberno local, participou na guerra de independencia chechena pero en 1996 foi asasinado os vinte e nove anos posiblemente por ordes de Shamil Basáyev.
• Salmán Radúyev: nado en 1967 foi un dos principais comandantes chechenos entre 1994 e 1999, especialmente poderoso como xefe miliciano tras a primeira guerra, arrestado en 2000 morreu en misteriosas circunstancias nunha colonia penal rusa dous anos despois.
• Irmáns Yamadáyev: foron tres irmáns que destacaron na guerra de independencia e adquiriron poder tras o fin deste pero que ao oporse a grupos islámicos que atacaron Daguestán preferiron aliarse ao goberno ruso recibindo importantes cargos no goberno monicreque. O maior, Ruslán naceu en 1961 e foi o que contou con maior influencia até o seu asasinato en 2008; o segundo, Dzhabraíl nado en 1970 foi asasinado en 2003; o menor, Sulim naceu en 1973 e morreu en Dubai polas feridas recibidas nun atentado en 2009.
• Ibn Ao-Khattab: foi un dos comandantes rebeldes, naceu en 1969 en Arabia Saudita e foi o principal comandante dos muxahidin estranxeiros que participaron na guerra, loitou en Afganistán e chegou a Chechenia en 1994 aliándose con Basáyev e fundando a BII participou na ofensiva contra Daguestán, tras a invasión rusa comando guerrillas e financio ataques terroristas até a súa morte polo actuar do FSB en 2002.

Insurxentes chechenos

Xunto a tácticas tradicionais de guerrilla, os insurxentes utilizaron o terrorismo como outra das súas armas, sobre todo contra as novas autoridades establecidas en Grozny.

O asalto ao teatro de Moscova o 23 de outubro de 2002 por un grupo terrorista esixiu, sen éxito, a retirada das tropas rusas. Tres días máis tarde o edificio foi asaltado polo Grupo Alfa do FSB. Grazas a un gas que foi enviado polas rejillas de ventilación e adormentou aos terroristas, o grupo de rescate conseguiu entrar e tomar o control da situación. Ningún dos terroristas sobreviviu. Os rebeldes ameazaban con detonar bombas suicidas causando a morte dos aproximadamente 850 reféns, destes, 130 pereceron a causa do gas. Este desenlace foi satisfactorio para as forzas rusas xa que impediron a morte do resto de reféns, a inmensa maioría. Con todo suscitou polémica polo número de civís mortos (9 dos cales eran estranxeiros) nunha situación en que foi difícil trasladar aos reféns intoxicados, ademais, o goberno non deu a coñecer os compoñentes do gas, negativa que médicos rusos criticaron alegando a que se podían salvar máis vidas aplicando rapidamente antídotos apropiados. Informes posteriores sinalan que se usaron fármacos para reanimar aos intoxicados. O goberno ruso negouse a dar a fórmula do gas que provocou que os terroristas se durmisen por ser unha arma de estratexia especificamente rusa, gardando os compoñentes como segredo de Estado e alegando que doutro xeito os inimigos poderían utilizala con fins nocivos para o pobo ruso.

En resposta ao frustrado atentado, en decembro dous camións bomba destruíron a sede central do goberno prorruso en Grozni. En marzo de 2002, o dirixente Amir Khattab, morreu, e Amir Abu ao-Walid sucedeuno.

O 9 de maio de 2004 foi asasinado Akhmat Kadyrov, o entón presidente da República Chechena (administración prorrusa) sendo substituído polo seu fillo Ramzan Kadyrov, primeiro como primeiro ministro e despois (marzo de 2007) como presidente.

A pesar da insistencia das autoridades rusas en que a guerra terminou, a república segue sufrindo unha situación inestable. A guerrilla continuou as súas operacións liderados por Shamil Basáyev ata que morreu en 2006 por un ataque ruso, segundo os rusos, ou un accidente segundo os chechenos.

O problema xeorxiano

A guerra de Chechenia produciu tamén reiterados choques diplomáticos entre Rusia e Xeorxia, país que (segundo os rusos) permitiría aos rebeldes chechenos establecer un santuario na súa zona fronteiriza. Estas acusacións aumentaron despois da caída do presidente Eduard Shevardnadze, substituído polo nacionalista e prooccidental Mikheil Saakashvili. Os xeorxianos replicaron que Rusia apoia a territorios xeorxianos independizados de facto, como Abkhazia e Osetia do Sur. Estas tensións levaron ao goberno ruso a decretar un embargo económico contra o país caucásico e fomentaron un clima antixeorxiano.

Perda do apoio á guerra

Aínda que a segunda guerra de Chechenia contou ao principio (agosto de 1999) co apoio masivo da opinión pública rusa, este baixou moito e segundo unha enquisa[cita ^{[Cómpre referencia]} de 2007, un 70% é partidaria dalgún tipo de acordo cos rebeldes, fronte a un 16% favorable a continuar a guerra.

Baixas

Militares

Unha fosa común en Chechenia.

As baixas militares de ambos os bandos son imposible de verificar e crese que son moi elevadas. A lista oficial de baixas militares publicadas polo Ministerio de Defensa ruso o 10 de agosto de 2005 son de 3450 soldados rusos desde 1999. Estes datos son moi parciais. As organizacións independentes rusas e occidentais elevan moito o número, por exemplo, a Unión dos Comités de Nais de Soldados de Rusia estimaron sobre 11 000 baixas rusas entre 1999 e 2003.

Civís

Segundo a administración prorrusa, igual que os separatistas, foron entre 200 000 e 500 000 os civís mortos nas dúas guerras. As fontes independentes rebaixan moito esta cantidade. Segundo o grupo pro-Dereitos Humanos Memorial entre 15 000 e 2 000 civís morreron ou desapareceron entre 1999 e 2006. A Sociedade de Amizade Ruso-Chechena estima nas dúas guerras entre 150 000 a 200 000 civís (sumados aos 20 000 a 40 000 soldados rusos e posiblemente a mesma cantidade de rebeldes chechenos). Cifras oficiais do actual goberno checheno estiman que uns 100 000 rusos étnicos e 30 000 a 40 000 chechenos, cifras nas que se inclúen uns 10 000 soldados rusos. Segundo Amnistía Internacional a segunda guerra matou polo menos a 25.000 persoas desde 1999, e outras 5000 persoas están desaparecidas.

"Chechenización" de Rusia

Outra consecuencia da guerra foi o feito de que os soldados e policías que interviñeron na guerra afixéronse ao clima de impunidade no que actuaban e, á volta, importaron ás súas rexións de orixe a brutalidade policial. Á parte, os veteranos da guerra sofren a miúdo de secuelas psicolóxicas e físicas, fenómeno chamado a síndrome chechena, que quedou recollido na obra de Arkadi Bábchenko "A guerra máis cruel", así como na doutros autores.

Véxase tamén

Outros artigos

• Batalla de Grozni (1999-2000)
• Primeira guerra chechena
• Conflito ruso-checheno
• Insurxencia no Cáucaso Norte
• Historia de Chechenia

Ligazóns externas

• Chechenia, la sinrazón de la guerra
• O conflito de Chechenia. Xornadas Internacionais
• Foreign Military Studies Office Publications - The Second Chechen War The Information Component
• Chechen War map (1994-2003)
• (Documental ruso sobre o "Чеченский синдром" ou "Síndrome chechena")[4]