Lingua xudeoportuguesa
O xudeoportugués é unha lingua morta, que era falada polos xudeus sefardís de Portugal.[1] Esa forma lingüística era vernacular dos xudeus de Portugal antes do século XVI e sobreviviu en moitas comunidades da diáspora dos Judeus da Nação Portuguesa. Os seus textos eran escritos no alfabeto hebreo ou latino.[2] Poderían terse escrito tamén en alxamía.[3]
| Xudeoportugués Lingua xudeoportuguesa | ||
|---|---|---|
| Falado en: |  Alemaña Brasil Inglaterra Países Baixos Estados Unidos | |
| Total de falantes: | Pouco menos de 2.000, cun uso litúrxico. | |
| Familia: | Indoeuropea Románica Itálico Romance Romance occidental Galoibérica Iberorrománica Ibero-occidental Galego-portugués Xudeoportugués | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | --
| |
| ISO 639-2: | ---
| |
| Mapa | ||
| Status | ||
| ||
En relación á lingua materna, o xudeoportugués garda grandes similitudes, o que fixo ser pronto asimilada cando o número de falantes xudeus escaseou na Península Ibérica. O seu léxico é composto basicamente polas palabras portuguesas, agregándose a este conxunto palabras prestadas do hebraico mais tamén do ladino.[4] Existe un pequeno testemuño desa variante lingüística na obra de Gil Vicente, o Auto da Barca do Inferno. Tamén foi influenciada pola lingua dos xudeus españois, o ladino, mais era distinta desa, xa que os xudeus lusos nunca foron expulsados do seu país, senón que foron forzados a conversión.
Moitos dos cristiáns novos continuaron a secretamente observar o xudaísmo e preservar a lingua até que inquisición se estabeleceu en Portugal en 1536, producindo unha onda migratoria dos conversos cara a Francia, Holanda, Inglaterra e Américas.
Por mor das súas semellanzas, o xudeoportugués morreu axiña en Portugal, mais sobreviviu na diáspora como lingua do día a día até comezos do século XIX. Tamén sobrevive en forma de substrato no papiamento.[5][6][7]
Extractos
editar| * | Xudeoportugués | Portugués | Galego | Xudeoespañol | Hebreo |
|---|---|---|---|---|---|
| Arcaísmos | Angora | Agora | Agora | Agora | Caet: כעת |
| Algũa | Alguma | Algunha | Alguna | Calxehu: כלשהי | |
| Corõa | Coroa | Coroa | Korona | Tagá: תגא | |
| Dous | Dois | Dous | Dos | Xtei: שתי | |
| He | É | É | Es | - | |
| Hũa | Uma | Unha | Una | Aghat: אחת | |
| Persõa | Pessoa | Persoa | Persona | Benadam: בן־אדם | |
| Hebraísmos | Cadós | Santo, sacro | Santo, sacro | Kadosh | Cadox: קדוש |
| Jessibá | Seminário judeu | Seminario xudeu | Seminario rabiniko | Iexivá: ישיבה | |
| Misvá | Mandamento | Mandamento | Mitsvá | Mitsvá: םצוה | |
| Queilá | Comunidade | Comunidade | Kehilá | Kehilá: קהילה | |
| Sabá | Sábado | Sábado | Sabá, Sabbad | Xabat: שבת | |
| Sedacá | Caridade | Caridade | Sedaká | Tsedacá: צדקה | |
| Tebá | Púlpito | Púlpito | Tevá | Tevá: תיבת | |
| Ladino | El-Dio | El-Deus, O Deus | O Deus | El Dio | Hashem: השם |
| Esnoga, Sinoga | Sinagoga | Sinagoga | Esnoga | Bet Cnéset: בית כנסת | |
| Manim | Mãos | Mans | Manos | Iadaim: ידים |
Notas
editar- ↑ "Significado de judeo-português". Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2016. Consultado o 09 de xullo de 2012.
- ↑ Silva, Luiz Antônio da (org.) (2005). A língua que falamos: português, história, variação e discurso. Rio de Janeiro: Globo. p. 212.
- ↑ Devon L. Strolovitch (2005). "Old Portuguese in Hebrew Script: Convention, Contact, and Convivência" (PDF) (en inglés). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.
- ↑ Karády, Viktor (2004). Central European University Press, ed. The Jews of Europe in the Modern Era: A Socio-historical Outline (en inglés). Budapest. p. 141.
- ↑ "La fragmentación de fiducia en hispanorrománico" (PDF) (en castelán). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 01 de xaneiro de 2015. Consultado o 31 de decembro de 2014.
- ↑ Jacobs, Bart (2012). Walter de Gruyter, ed. Origins of a Creole: The History of Papiamentu and Its African Ties (en inglés).
- ↑ Campagnano, Anna Rosa (2007). Humanitas, ed. Judeus de Livorno: sua língua, memória e história (en portugués). São Paulo. pp. 159–161.