Isidre Gomà
Isidre Gomà i Tomàs, nado en La Riba (Tarragona) o 19 de agosto de 1869 e finado en Barcelona o 22 de agosto de 1940, foi un bispo, cardeal e escritor catalán. Foi Cardeal Primado de España durante a Guerra Civil, na que desempeñou un papel destacado apoiando ao bando sublevado.
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 19 de agosto de 1869 La Riba, España |
| Morte | 22 de agosto de 1940 (71 anos) Toledo, España |
| Lugar de sepultura | Catedral de Santa María de Toledo |
| Cardeal | |
| 16 de decembro de 1935 – | |
 Arcebispo de Toledo | |
| 12 de abril de 1933 – 22 de agosto de 1940 ← Pedro Segura y Sáenz (pt)  – Enrique Plá → | |
 Bispo de Tarazona | |
| 20 de xuño de 1927 – 12 de abril de 1933 ← Isidoro Badía y Sarradell (en) – Nicanor Mutiloa e Irurita (en) → Diocese: Diócesis de Tarazona | |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | España |
| Relixión | Igrexa católica |
| Educación | Universidade de Valencia |
| Actividade | |
| Ocupación | bispo católico (1927–), sacerdote católico (1895–) |
| Membro de | |
| Lingua | Lingua catalá e lingua castelá |
| Consagración | Francisco Vidal y Barraquer (pt) |
| Participou en | |
| 1 de marzo de 1939 | Conclave de 1939 (pt) |
Premios | |
.svg) | |
 | |
Traxectoria editar
Primeiros anos e formación editar
Nacín nun ambiente acomodado. Realizou os seus estudos eclesiásticos nos seminarios de Montblanc e Tarragona e despois en Valencia, onde se doutorou en Filosofía, Dereito Canónico e Teoloxía. Ordenouse como sacerdote en xuño de 1895, e exerceu o seu ministerio en Valls como vigairo e en Montbrió del Camp como tesoureiro, aínda que o seu traballo parroquial cesou ao ser nomeado profesor do seminario de Tarragona e, pouco despois, reitor. Posteriormente, deixou a dirección do seminario e, nomeado cóengo doutor da sede de Tarragona, dedicouse preferentemente ao cultivo da oratoria sacra, na que destacou como un dos conferenciantes máis elocuentes da súa época. A maioría das conferencias impartidas en congresos e conmemoracións católicas foron recompiladas e inspiraron a redacción de numerosas obras, nas que se revela unha ampla, profunda e ben estruturada cultura relixiosa e profana. A súa formación intelectual quedou marcada pola fundamentación nos grandes filósofos e teólogos cristiáns e a influencia de autores franceses fieis á doutrina da Igrexa (en especial Pierre Batiffol, director do Instituto Católico de Tolosa de Languedoc).
Carreira eclesiática editar
Bispo de Tarazona editar
Foi elevado á mitra de Tarazona en 1927, cando as relacións entre a Ditadura de Primo de Rivera e o clero catalán foron sometidas a duras probas. Coa chegada da II República, Gomá mantivo posicións integristas e belixerantes dende o bispado; os seus ataques contra as reformas do Primeiro bienio republicano en cuestións como o divorcio, o matrimonio civil ou o ensino público (a súa pastoral Sobre os deberes da hora actual, de abril de 1931, cuestionaba a obediencia ao poder constituído), ou as súas críticas á democracia liberal e á o parlamentarismo acadaron unha gran resonancia dentro de España, converténdoo na figura de referencia contra o republicanismo laico, e fóra, o que o convertería no candidato axeitado ser nomeado novo Primado de España polo Vaticano.[1]
Arcebispo de Toledo editar
A finais de 1932, a Santa Sé tiña decidido o nomeamento de Gomà[2] á cadeira vacante (arcebispado de Toledo) dende 1931 pola dimisión do cardeal Segura, mais o nomeamento oficial non se produicu até, o 25 xaneiro de 1933.[3] O 19 de decembro de 1935, acadou o cardenalato e, despois dunha viaxe a Roma en 1936, logrou que a Santa Sé confirmase a primacía de Toledo sobre a arquidiocese de Tarragona polo que substitúe na dirección da igrexa española ao "accidentalista" Vidal i Barraquer máis contemporizador.[4]
Malia as dificultades do momento, no desempeño do seu cometido contou co beneplácito de amplos círculos do republicanismo moderado, pero sen que a súa adhesión inalterable ao poder lexitimamente constituído impedise unha repulsa enérxica contra calquera inxerencia ou extralimitación do poder civil no ámbito eclesiástico. Esta liña de conduta conformaría tamén a súa difícil e arriscada actuación durante a Guerra civil española de 1936.
Guerra civil editar
Durante a guerra, fixou a súa residencia en Pamplona,[5] na zona ocupada polos sublevados. Previa intermediación de Joan Tusquets, Franco entrou en contacto con Gomà a quen lle pediu, o 10 de maio de 1937, que convencese ao Vaticano de condenar os vascos por apoiar ao bando republicano e tamén se lle queixou pola hostilidade que manifestaba a prensa católica europea fronte aos sublevados.[6]
A seguir, a súa intervención foi decisiva para o recoñecemento por parte da Santa Sé do goberno do xeneral Franco e igualmente, ao coñecer os asasinatos de bispos e sacerdotes na zona republicana, publicou o 1 de xullo de 1937 a “Carta colectiva dos bispos españois aos bispos de todo o mundo”, tamén suxerida por Franco en opinión de Javier Tusell,[7] e na que defendeu a sublevación militar e o Movemento Nacional, xustificándoo como unha reacción fronte á ameaza inminente dunha revolución comunista que afirmaba "documentalmente probada", evidentemente falsa.[7] Porén, só dous bispos non asinaran a carta: Múgica, bispo de Vitoria e o cardeal Francesc Vidal i Barraquer, con quen non obstante mantiña relacións persoais respectuosas (foi Vidal quen o consagrara bispo na catedral de Tarragona en 1927) mais que opinaba que a carta era "máis propia da propaganda" que dos que a asinaban.[8]
Tamén xustificou teoloxicamente, a Guerra civil e dera o visto e prace para que se chamase "cruzada" e, mesmo, chegou a se dirixir publicamente o lehendakari José Antonio Aguirre para escusa-lo fusilamento de curas vascos por parte dos franquistas e, nesa pastoral, chega tamén a xustifica-lo alzamento dos católicos na nova Cruzada.[9] Nunha das súas intervencións públicas máis coñecidas, en Budapest, o 28 de xuño de 1938, declarou:
«De feito, é aconsellábel que a guerra remate. Pero non que remate cun compromiso, cun acordo ou cunha reconciliación. As hostilidades deben levarse até o extremo de lograr a vitoria coa punta da espada. Que os vermellos se rendan, xa que foron derrotados. Non é posible outra pacificación cá das armas. Para organiza-la paz dentro dunha constitución cristiá, é fundamental eliminar toda a podremia da lexislación laica...».[10]
Tivo unha especial predilección polo carlismo, movemento tradicionalista e contrarrevolucionario por antonomasia en España, escribíndolle ao cardeal Pacelli, futuro papa Pío XII:[11]
Ninguén tan entregado á Causa como a Comuñón Tradicionalista.
División no catolicismo editar
Se ben o seu apoio aos rebeldes foi incuestionable, axiña comprobou que as súas intencións de catolización do país chocaba coas intencións de parte dos sublevados. Así, a condena papal do nazismo realizada en 1937 non se puido publicar máis que en publicacións eclesiásticas mais non no resto.[7]
Mais este posicionamento non impediu que tamén se enfrontase aos intentos totalitarios, apoiados por falanxistas ou por partidarios dos nazis, realizados durante a guerra e a posguerra cos que tamén chocou na defensa do que consideraba os dereitos da Igrexa, a liberdade de prensa, de asociación, de educación, a dignidade humana etc A inxerencia do novo Estado nos asuntos eclesiásticos foi, porén, a causa do distanciamento progresivo do cardeal, quen en outubro de 1939 se opuxo á intención do ministro do Goberno, Serrano Súñer, de limitar a predicación en éuscaro e catalán e protestou contra a disolución. das Federacións Estudantes Católicos.
Pero o feito máis importante que marcaría a ruptura definitiva foi a prohibición do goberno da súa carta pastoral Leccións de guerra e deberes de paz, asinada o 8 de agosto de 1939, contra a que protesta nunha carta dirixida ao ministro do Interior. a través dunha nota, escrita por el mesmo, publicada no Boletín Arcebispal do 15 de outubro.[12] A súa decepción coas novas autoridades -mozos que carecen de prudencia, sen formación cristiá adecuada e máis próximos á Alemaña totalitaria que a Italia fascista, e mesmo infiltrados pola masonaría-, púxose de manifesto na carta que dirixiu ao cardeal Maglione, secretario de Estado, o 25 de outubro, na que concluíu:
...aínda que teño a dor de rectificar as conclusións dadas por min con anterioridade a ese secretario de Estado, creo que cabe actuar coa máxima reserva, como é tradición na Santa Sé, nas relacións co Estado español, obtendo as garantías suficientes. pola liberdade e a dignidade da Igrexa no noso país.[13]
Morte editar
Morreu en 1940,[14] cinco anos despois de obter de Pío XI o título de cardeal. O seu mérito, entre outros, foi contribuír á ampla difusión, en España, da lectura do Novo Testamento, especialmente os Evanxeos Concordados.
Obras editar
- El Evangelio explicado, 5 ed. Barcelona 1955
- La familia según el Derecho natural y cristiano, 6 ed. Barcelona 1952
- Jesucristo Redentor, Barcelona 1931
- Santo Tomás de Aquino, Época, personalidad, espíritu, Barcelona 1924
- El matrimonio cristiano y la «Casti connubii», 4 ed. Barcelona 1951
- La Biblia y la predicación, 2 ed. Barcelona 1950
- La Eucaristía y la vida cristiana, 2 ed. Barcelona 1934
- El Nuevo Salterio del Breviario Romano, 2 ed. Barcelona 1949
- Las modas y el lujo, Barcelona 1912
- Pastorales de la guerra de España, Madrid 1955
- María. Madre y Señora; María Santísima (póstuma), etc.
Fondo persoal editar
O seu fondo persoal consérvase no Arquivo Nacional de Cataluña. Foi adquirido pola Generalitat de Cataluña a un intermediario e entrou no Arquivo o 10 de xuño de 1997.[15]
O fondo contén reproducións de documentos do arquivo privado do cardeal Gomà; por unha banda, recolle a correspondencia entre os cardeais Gomà e Segura (1931-1936) e a correspondencia con Rafael Sánchez Mazas (un dos colaboradores de José Antonio Primo de Rivera) e con outros correspondentes; e, por outra banda, recolle informes e notas do cardeal Gomà con motivo da súa viaxe a Roma en abril de 1936. Entre estes informes, o Informe xeral sobre a situación político-relixiosa en España tralas eleccións de febreiro de 1936, o informes entregados polo cardeal Gomà ao cardeal Pacelli, secretario de Estado do Vaticano, e guións das conversacións mantidas; informes privados entregados polo cardeal Gomà ao cardeal Pizzardo e guións das conversacións mantidas; e por último, o diario persoal do cardeal Gomà relacionado coa viaxe a Roma.
O fondo tamén contén a copia en papel de 8 cartas do cardeal Gomà que se conservan no arquivo dos Carmelitas Descalzos de Cataluña e Baleares.
Publicación editar
O CSIC levou a cabo a publicación do Arquivo Gomá, iniciada en 2001 e en trece volumes que consta da correspondencia e outros doucmentos con interese histórico e suman varios milleiros de pezas dende 1936 até a morte do cardeal.[16]
Recoñecementos editar
- 1935, Colar da Orde de Isabel a Católica.
Notas editar
- ↑ Ceamanos Llorens (2010-2011), p. 291
- ↑ Tusell (1990), p. 810
- ↑ Ceamanos Llorens (2010-2011), pp. 303-304
- ↑ Ceamanos LLorens (2010-2011), p. 292
- ↑ Preston (2023), p. 37
- ↑ Preston (2023), p. 36
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Tusell (1990), p. 455
- ↑ Tusell (1990), p. 457
- ↑ Tusell (1990), p. 821
- ↑ Sueiro & Díaz Nosty (1986), p. 86.
- ↑ VV.AA: (22 de marzo de 2017). "Más que torpezas metodológicas". noticiasdenavarra.com (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 01 de abril de 2019. Consultado o 20 de marzo de 2024.
- ↑ Raguer (1977), p. 250
- ↑ Dionisio Vivas (2008), pp. 88-90.
- ↑ Tusell (1990), p. 832
- ↑ "Dades sobre l'ingrés (Àrea de context)". arxiusenlinia.cultura.gencat.cat (en catalán). 2022. Consultado o 18 de marzo de 2024.
- ↑ Andrés-Gallego, José; Pazos, Antón M., eds. (2001-2010). Archivo Gomá: documentos de la Guerra Civil (en castelán). Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas. ISBN 978-84-00-09280-1.
Véxase tamén editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Isidre Gomà  |
Bibliografía editar
- Ceamanos Llorens, Roberto (2010-2011). "Isidro Gomá, obispo de Tarazona. El bienio reformista (1931-1933)" (PDF). Turiaso (en castelán) (Tarazona) (20): 289–306. ISSN 0211-7207.
- Dionisio Vivas, Miguel Ángel (2009). "La prohibición de la carta pastoral Lecciones de la guerra, deberes de la paz y los conflictos entre la Iglesia y el gobierno español en el otoño de 1939". Toletana (20): 81–108. ISSN 1575-8664.
- Preston, Paul (2023). Arquitectos del terror (en castelán). Barcelona: Debolsillo. ISBN 978-84-663-6020-3.
- Raguer, Hilari (1977). La espada y la cruz (La Iglesia 1936-1939) (en castelán). Barcelona: Editorial Bruguera. ISBN 84-020-5091-3.
- Sueiro, Daniel; Díaz Nosty, Bernardo (1986). Historia del franquismo. Volume I (en castelán). Madrid: Editorial Sarpe.
- Tusell, Javier (1990). Manual de Historia de España. Vol. 6 (El siglo XX) (en castelán). Madrid: Editorial Historia 16. ISBN 84-7679-162-3.