Arquidiocese católica latina de Toledo

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Diocese de Toledo.

A arquidiocese de Toledo (en latín: Archidioecesis Toletana) é unha sé metropolitana católica de rito latino. En 2010 tiña 636.477 bautizados sobre unha poboación total de 719.482 habitantes. En 2009 foi nomeado arcebispo Braulio Rodríguez Plaza.

Arquidiocese católica latina de Toledo

Localización
39°52′N 4°01′O
Estado	España
Comunidade autónoma	Castela-A Mancha
Provincia	provincia de Toledo
Poboación
Poboación	726.391 (2017) (37,57 hab./km²)
Lingua usada	lingua castelá
Relixión	catolicismo
Xeografía
Parte de	Ecclesiastical Province of Toledo (en)
Superficie	19.333 km²
Comparte fronteira con	Arquidiocese de Mérida-Badaxoz, suroeste Diocese católica latina de Alcalá de Henares, nordés diocese de Cuenca, leste Diocese católica latina de Xetafe, norte Diocese de Plasencia (pt) , oeste Diocese Católica Romana de Ávila (pt) , noroeste Diocese de Ciudad Real (pt) , sur
Datos históricos
Precedido por	Diócesis de Toledo
Catedral	Catedral de Santa María de Toledo
Identificador descritivo
Código postal	45002
Sitio web	architoledo.org

Historia

Cronoloxía

• Século I - Creación da diocese de Toledo.
• Século IV - Elevada a arquidiocese metropolitana de Toledo.
• 527 - Perda de territorio coa creación da diocese de Segovia.
• 1226 - Perda de territorio coa creación da diocese de Fez.
• 1875 - Perda de territorio coa creación da prelatura territorial de Cidade Real.
• 1885 - Perda de territorio coa creación da diocese de Madrid.

Comezos e época visigoda

A diocese de Toledo foi erixida no século I, e considérase fundador da mesma ao apóstolo Santiago o Maior.

No século IV foi elevada ao rango de arquidiocese metropolitana. É segundo a tradición a diocese de maior importancia de España, polo que o seu arcebispo leva tamén o título de Primado de España.

Coa chegada dos visigodos e, especialmente, logo da designación de Toledo como capital do reino, a diocese estendeu a súa xurisdición sobre territorios da Cartaxinense que dependían eclesiásticamente da súa capital, Carthago Spartaria (hoxe Cartaxena). Como a sé metropolitana de Carthago Spartaria estaba no territorio dominado polos bizantinos, o rei visigodo Gundemaro promoveu a celebración dun sínodo que acordou elevar a Toledo ao rango de arquidiocese metropolitana.

Entre o 400 e o 702 sucedéronse dezaoito concilios de Toledo, entre os cales salienta, pola súa importancia, o Terceiro Concilio de Toledo, pola conversión de Recaredo e da súa corte.

Dominación musulmá e reconquista

Durante a dominación musulmá, Toledo deveu un bastión do cristianismo, e mantívose a arquidiocese e a sucesión episcopal. No século VIII tivo lugar unha persecución aos cristiáns que permanecían en Al-Andalus(os mozárabes), que provocou migracións cara aos reinos cristiáns do norte da península. O rito da Igrexa hispana, ou rito mozárabe, porén, perviviu en Toledo, grazas aos mozárabes que quedaron na cidade.

O rei Afonso VI e os cristiáns reconquistaron a cidade de Toledo en 1085, devolvéndolle á arquidiocese o seu antigo poder. O primeiro arcebispo deste período foi Bernardo de Cluny, membro da orde de Cluny. A sé episcopal participou activamente na Reconquista, controlando o territorio conquistado e alentando á expansión das ordes militares de Santiago, de Calatrava e de Alcántara.

O 6 de marzo de 1101 o papa Pascual II confirmou Toledo como sé primacial coa bula Actorum synodalium. Neste período foi iniciada a construción da actual Catedral de Santa María.

Dende a Reconquista

Logo da reconquista, durante o reinado dos Reis Católicos, foi nomeado arcebispo de Toledo Francisco Jiménez de Cisneros, quen inaugurou a Universidade de Alcalá, cuxo territorio pertencía entón á arquidiocese; e participou activamente na política do reino. Durante o reinado de Filipe II a corte foi trasladada a Madrid, mais a cidade seguiu a depender eclesiásticamente de Toledo.

Durante os dous últimos séculos a arquidiocese sufriu varios episodios complicados. Coa invasión de Napoleón a arquidiocese foi saqueada, e o arcebispo fuxiu a Sevilla. Coas desamortizacións de Mendizábal e Madoz comezou un conflito entre o goberno de España e a Santa Sé, quedando durante un tempo a sé vacante. Finalmente, a guerra civil española supuxo a destrución de gran parte do patrimonio artístico do arcebispado e a morte de 281 sacerdotes.

Liturxia

Calendario particular

Ademais das celebracións litúrxicas comúns á Igrexa Católica Latina, a arquidiocese celebra as seguintes festas no seu calendario:

• 9 de xaneiro - San Euloxio de Córdoba, mártir e bispo electo de Toledo (Memoria obrigatoria).
• 24 de xaneiro - Descensión da Virxe María, aparición da Virxe a San Ildefonso de Toledo (Memoria obrigatoria).
• 27 de xaneiro - San Xulián de Cuenca, bispo (Memoria libre).
• 29 de xaneiro - San Xulián de Toledo, arcebispo (Festa).
• 30 de xaneiro - Beato Manuel Domingo Sol (Memoria obrigatoria).
• 18 de febreiro - San Eladio de Toledo, arcebispo (Festa).
• 25 de febreiro - Beato Ciríaco María Sancha Hervás, arcebispo (Memoria obrigatoria).
• 15 de marzo - San Raimundo de Fitero (Memoria obrigatoria).
• 7 de xuño - Beata Ana de San Bartolomé, arcebispo (Memoria libre).
• 15 de xullo - Beatos Juan de San Martín Rodríguez, Alfonso de Baena e Francisco Pérez Godoy (Memoria libre).
• 24 de xullo - Beatos Pedro Largo, Félix Ugalde e Benito Solana (Memoria libre).
• 30 de xullo - Beato Federico Rubio e compañeiros mártires (Memoria libre).
• 16 de agosto - Beata María del Sagrario (Memoria libre).
• 17 de agosto - Santa Beatriz de Silva (Memoria obrigatoria).
• 18 de agosto - Beatos Pedro Ruiz de los Paños, Guillermo Plaza e compañeiros mártires (Memoria obrigatoria).
• 3 de setembro - Beato Gabriel de la Magdalena (Memoria libre).
• 6 de setembro - Virxe de Guadalupe (Memoria obrigatoria).
• 12 de setembro - Beata María de Jesús López Rivas (Memoria obrigatoria).
• 19 de setembro - Santo Alonso de Orozco (Memoria obrigatoria).
• 25 de outubro - Dedicación da Santa Igrexa Catedral Primada de Toledo (Solemnidade).
• 27 de outubro - Santos Vicente, Sabina e Cristeta]] (Memoria libre).
• 5 de novembro - Santos cuxas reliquias gárdanse nas igrexas da arquidiocese (Festa).
• 6 de novembro - Beatos José Polo Benito, Justino Alarcón de Vera, Joaquín de Lamadrid Arespacochaga e Ricardo Plá Espí, presbíteros e comapañeiros mártires (Memoria obrigatoria).
• 15 de novembro - Santo Uxío de Toledo, arcebispo (Festa).
• 9 de decembro - Santa Leocadia (Festa).

Rito hispano-mozárabe

Artigo principal: Rito hispano-mozárabe.

Episcopoloxio

Arcebispos de Toledo

• Gutierre Ruiz de Olea (6 de febreiro de 1249 - 9 de agosto de 1250, finado)
• Sancho de Aragón (21 de agosto de 1266 - 21 de outubro de 1275, finado)
• Fernando Rodríguez de Covarrubias (1276 - 1280, renuncia)
• Gonzalo Gudiel (3 de maio de 1280 - 4 de decembro de 1298, nomeado Cardeal-Bispo de Albano)
• Gonzalo Díaz Palomeque (16 de xaneiro de 1299 - 2 de novembro de 1310, finado)
• Juan de Aragón (14 de novembro de 1319 - 17 de agosto de 1328, nomeado arcebispo de Tarragona)
• Jimeno de Luna (17 de agosto de 1328 - 1338, finado)
• Gil Álvarez de Albornoz (13 de maio de 1338 - 17 de decembro de 1350, nomeado cardeal)
• Blas Fernández de Toledo (17 de xuño de 1353 - 7 de marzo de 1362, finado)
• Gómez Manrique (2 de maio de 1362 - 19 de decembro de 1375, finado)
• Pedro Díaz de Tenorio (13 de xaneiro de 1377 - 28 de maio de 1399, finado)
• Pedro de Luna Albornoz (30 de xullo de 1403 - 19 de setembro de 1414, finado)
• Alfonso Carrillo de Acuña (10 de agosto de 1446 - 1 de xullo de 1482, finado)
• Pedro González de Mendoza (13 de novembro de 1482 - 11 de xaneiro de 1495, finado)
• Francisco Jiménez de Cisneros (20 de febreiro de 1495 - 8 de novembro de 1517, finado)
• Guillaume de Croy (31 de decembro de 1517 - 6 de xaneiro de 1521, finado)
• Alfonso de Fonseca Ulloa (31 de decembro de 1523 - 4 de febreiro de 1534, finado)
• Juan Pardo de Tavera (27 de abril de 1534 - 1 de agosto de 1545, finado)
• Juan Martínez Silíceo (8 de xaneiro de 1546 - 31 de maio de 1557, finado)
• Bartolomé de Carranza Miranda (10 de decembro de 1557 - 2 de maio de 1576, finado)
• Gaspar de Quiroga Vela (6 de setembro de 1577 - 12 de novembro de 1594, finado)
• Alberte de Austria (12 de novembro de 1594 - 17 de decembro de 1598, renuncia)
• García de Loaysa Girón (8 de xullo de 1598 - 22 de febreiro de 1599, finado)
• Bernardo Sandoval Rojas (19 de abril de 1599 - 7 de decembro de 1618, finado)
• Fernando de Austria (1 de marzo de 1620 - 9 de novembro de 1641, finado)
• Gaspar de Borja Velasco (16 de xaneiro de 1645 - 28 de decembro de 1645, finado)
• Baltasar Moscoso Sandoval (28 de maio de 1646 - 17 de setembro de 1665, finado)
• Pascual de Aragón (1 de febreiro de 1666 - 28 de setembro de 1677, finado)
• Luis Fernández de Portocarrero (20 de decembro de 1677 - 14 de setembro de 1709, finado)
• Francisco Valero Losa (18 de marzo de 1715 - 23 de abril de 1720, finado)
• Diego Astorga Céspedes (22 de xullo de 1720 - 9 de febreiro de 1734, finado)
• Luis Antonio Jaime de Borbón (10 de novembro de 1735 - 18 de decembro de 1754, renuncia)
• Luis Fernández de Córdoba (3 de agosto de 1755 - 26 de marzo de 1771, finado)
• Francisco Antonio de Lorenzana (27 de xaneiro de 1771 - 15 de decembro de 1800, retirado)
• Luis María Borbón Vallabriga (22 de decembro de 1800 - 29 de decembro de 1814, renuncia)
• Pedro Inguanzo Rivero (27 de setembro de 1824 - 30 de xaneiro de 1836, finado)
• Juan José Bonel y Orbe (4 de outubro de 1847 - 11 de febreiro de 1857, finado)
• Cirilo de Alameda Brea (3 de agosto de 1857 - 30 de xuño de 1872, finado)
• Juan Ignacio Moreno y Maisanove (5 de xullo de 1875 - 28 de agosto de 1884, finado)
• Zeferino González y Díaz Tuñón (27 de marzo de 1885 - 15 de xaneiro de 1886, nomeado arcebispo de Sevilla)
• Miguel Payá y Rico (7 de xuño de 1886 - 25 de decembro de 1891, finado)
• Antolín Monescillo Viso (11 de xullo de 1892 - 11 de agosto de 1897, finado)
• Ciriaco María Sancha y Hervás (1898 - 1909, finado)
• Gregorio Aguirre García (1909 - 1913, finado)
• Victoriano Guisasola y Menéndez (1913 - 1920, finado)
• Enrique Almaraz y Santos (1920 - 1921, finado)
• Enrique Reig Casanova (1922 - 1927, finado)
• Pedro Segura y Sáenz (1927 - 1931, renuncia)
• Isidro Gomá y Tomás (1933 - 1940, finado)
• Enrique Plá y Deniel (1941 - 1968, finado)
• Vicente Enrique y Tarancón (1969 - 1971, nomeado Arcebispo de Madrid)
• Marcelo González Martín (1971 - 1995, retirado)
• Francisco Álvarez Martínez (1995 - 2002, retirado)
• Antonio Cañizares Llovera (2002 - 2008, nomeado Prefecto da Congregación para o Culto Divino e a Disciplina dos Sacramentos)
• Braulio Rodríguez Plaza (16 de abril de 2009 - 27 de decembro de 2019, retirado)
• Francisco Cerro Chaves (dende o 27 de decembro de 2019)