Igrexa de Santa María de Gomariz

igrexa parroquial de Gomariz, Leiro

A igrexa de Santa María de Gomariz[1] é un templo de orixe medieval (concretamente da segunda metade do século XII[2]), que conserva gran parte da súa fisonomía románica, o que fai que sexa un moi bo exemplo deste tipo de arquitectura rural de Galicia.

Igrexa de Santa María de Gomariz
Igrexa
PaísEspaña
LocalizaciónGomariz (Leiro)
Coordenadas42°22′46″N 8°07′01″O / 42.379336111111, -8.1170527777778Coordenadas: 42°22′46″N 8°07′01″O / 42.379336111111, -8.1170527777778
editar datos en Wikidata ]
Fachada románica.
Capiteis románicos da fachada.
Capiteis románicos da fachada.
Xanela románica da ábsida.
Posible celeiro ou resto do mosteiro o que pertencía a igrexa de Gomariz.

Situación editar

Está situada na parroquia de Gomariz, no concello de Leiro (comarca do Ribeiro). Sitúase nun alto no medio do lugar de Gomariz desde o que divisa de xeito privilexiado o río Avia.

Historia editar

Formou parte como priorado do Mosteiro de Toxos Outos de Lousame, por doazón do Emperador Afonso VII do 9 de maio de 1138[3]

Foi causa de graves conflitos e moitos preitos o tomar posesión dela a familia dos Sarmiento de Ribadavia a partir de 1369[4] e o Cabido da Catedral de Ourense no 1492 volvendo ao Mosteiro de Sobrado no 1504.[5][6]

A igrexa orixinal, moi antiga, puido ser feita polos templarios[Cómpre referencia]. Formaba parte do priorado de Sobrado dos Monxes[7] hoxe desaparecido que tiña moita importancia para o mosteiro, xa que lle serviría como adega. Das posibles edificacións propiedade do mosteiro quedan algúns restos nun edificio que se distingue pola cantería do muro e os canzorros que terman do beirado. Se foi un celeiro, como supoñen algúns autores[Cómpre referencia], sería unha das poucas obras civís románicas que se conservan.

Descrición editar

Posúe unha soa nave e ábsida amais de portada principal entre contrafortes prismáticos, de arquivoltas semicirculares sobre columnas acobadadas nas xambas.[8]

Orixinalmente estaba formada por tres naves, En 1499 aínda quedaba en pé a "Torre dos signos".[9]

A cabeceira e a nave son rectangulares. A fachada é a parte máis interesante desta igrexa. Dous pares de columnas estriadas e lisas[10] manteñen o voo das arquivoltas peraltadas da porta principal. Decóranse con capiteis zoomorfos de singular beleza. Unha ventá románica sobre o saínte enmarcada tamén con columnas e un arco de medio punto. Remátase cunha espadana que acolle as dúas campás da igrexa.

A ventá románica do testeiro é de grandes proporcións e ten unha curiosa decoración nos capiteis.

Notas editar

  1. Ponce Couce, L. e Sánchez García, J. A. (1998): Galicia. Guía do Patrimonio Arquitectónico, Vía Láctea Editorial. ISBN 84-89444-50-1, páx. 162.
  2. "A su vez el Monasterio de San Justo de Avellanedo (cerca de Noya, que se llamó después Tojos Outos (Tribulis altis), fundado en 1132 por D. Froilán Alonso y D. Pedro Muñiz, caballeros de la Corte del monarca, que allí se retiraron a hacer vida monástica, recibió de su liberalidad, entre otros grandes privilegios, el expedido en Carrión a 9 de Mayo de 1138, por el cual le hizo donación, aparte de otras heredades, del lugar de Gomariz, con su iglesia y derechuras. «..Videlicet, in terra Castella de Bubal, villam Gomariz cum ecclesia, et directuris suis in ripa fluminis, quod dicitur aviae». Este privilegio se halla incluido en otro de confirmación, que otorgó en Santiago don Fernando III, a 17 de febrero de 1232, y ambos en uno de Alfonso el Sabio, expedido en Santo Domingo de Silos, a 13 de Noviembre de 1255 (B.C.P.M.O., t. IV, p. 11-12). Dícenos el sr. Fernández Alonso, en El Pontificado Gallego, p. 247, que las tierras de Gomariz fueron cedidas al Obispo de Orense D. Alfonso I. En efecto, un Real Priv. firmado por Alonso VII en 1157, en que confirma los derechos y posesiones de la Iglesia de Orense, incluye a Gomariz (B.C.P.M.O. - Col. Dip., p. 37) como lo incluyen también, la confirmación de donaciones hechas a la misma iglesia, el documento pontificio de Alejandro III, que lleva la fecha de Abril de 1171 (ibid. p. 56), y el real Priv. de Fernando II, en mayo de 1180 (ibid. p. 60-61). No debe, sin embargo, pretenderse por esto asignar a la Iglesia de Orense, el territorio de Gomariz, sino alguna heredad del mismo, otorgada en ocasión que no conocemos, a semejanza de la que a la referida Iglesia hizo Alfonso IX en 11 de Septiembre de 1213 y confirmó en 22 de mayo de 1228, de todo lo que en Gomariz pertenecía a su propiedad (ibid. p. 128-29). Este lugar, con su jurisdicción civil y criminal fué, con ligeras alternativas, que oportunamente reseñaremos, del dominio de los monjes de San Justo, agregados al de Sobrado en el año 1504" en "Historia de Ribadavia y sus alrededores" do P. Samuel Eiján, 1920, edición facsímile. Alvarellos Editora Técnica. ISBN 84-85311-40-X (1981). Páxs. 101-103.
  3. "... Como toda resistencia era inútil y costosísima, el de San Justo de Avellanedo, a quien D. Pedro arrebatara sin miramientos la jurisdicción civil y criminal del Coto de Gomariz, resignándose a aceptar del mal el menos, se avino con él por los años de 1369 a dársela en encomienda durante su vida y la de su hijo, quedando así unido el Señorío de Gomariz a la Casa Sarmiento de Ribadavia hasta el año 1504, en que, tras largo pleito ante la Real Chancillería de Valladolid, lo recobraron los Monjes"en "Historia de Ribadavia y sus alrededores" do P.Samuel Eiján, 1920, Edición Facsimil. Alvarellos Editora Técnica. ISBN 84-85311-40-X (1981). Páxs. 202-203.
  4. "Los Monjes de San Justo, reducidos a extrema pobreza, se vieron obligados, para defenderse de esta y otras parecidas exacciones, a solicitar su anexión perpetua al Monasterio de Sobrado, que consiguieron por bula de Sixto IV (1475), si bien no se llevó a cabo la anexión hasta 1504; por manera que, vencido en el pleito el Conde de Ribadavia, fué el Abad de Sobrado quien recibió el Señoorío de Gomariz, y de él disfruto hasta 1595, en que Felipe II lo desmembró, con autorización del Papa Gregorio XIII, de dicho Monasterio, el cual, para recuperarlo, tuvo que adquirirlo de nuevo de manos de los que lo habían comprado al Rey, mediante un desembolso correspondiente a 10.000 maravedís en razón de cada uno de los sesenta y cinco vasallos que habitaban en el Coto. También le fué preciso al Monasterio de Sobrado sostener otro pleito en defensa de sus derechos a la iglesia y parroquia de Gomariz, que le había tomado, en 1492, el obispo de Orense. Habiéndose negado los Monjes a entregar el templo durante la duración del pleito, hubo de construirse el actual, a expensas de los vecinos, en 1505..." Historia de Ribadavia y sus alrededores" do P.Samuel Eiján, 1920, Edición Facsimil. Alvarellos Editora Técnica. ISBN 84-85311-40-X (1981). Páx. 203.
  5. "Historia de Ribadavia y sus alrededores" do P.Samuel Eiján, 1920, Edición Facsimil. Alvarellos Editora Técnica. ISBN 84-85311-40-X (1981). Páx. 303. Onde o autor expón un "Cuadro general de las jurisdicciones diversas del territorio" e fai referencia a Gomariz, S.E. - J.O. (xurisdición ordinaria) por el Monasterio de Sobrado.
  6. Vid. nota 4.
  7. Ponce Couce, Leandro e Sánchez García, Jesús A. "Galicia. Guía do Patrimonio Arquitectónico",Via Láctea Editorial, 1998 - ISBN 84-89444-50-1, páx. 162.
  8. "...El antiguo (o templo), que constaba de tres naves, fué convertido en bodega (1723) del priorato de Sobrado, hallándose a unas tres varas y media de distancia del actual, que pasó, al fin, a manos de los Monjes. Del otro se conservaba aún, en 1499, la torre de los signos (campanas), de la que no se advirtió ya rastro en 1723. Vid. C. Vaamonde Lores, en B.C.P.M.O., p. 8-15, 34. En las págs. 95 99, 115-118 del referido Boletín se hallana numerosas escrituras en extracto, publicadas por el mismo Sr. Vaamonde, sobre bienes pertenecientes en Gomariz a los Monjes de Sobrado." Historia de Ribadavia y sus alrededores" do P.Samuel Eiján, 1920, Edición Facsimil. Alvarellos Editora Técnica. ISBN 84-85311-40-X (1981). Páx. 203.
  9. Rutas románicas en Galicia, Autores Manuel Chamorro Lamas, Victoriano González, Bernardo Regal, páx. 86

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Eiján, S. (1981): Historia de Ribadavia y sus alrededores. 1920, Edición facsímile. Lugo: Alvarellos. ISBN 84-85311-40-X.
  • Ponce Couce, Leandro e Sánchez García, Jesús A. (1998): Galicia. Guía do Patrimonio Arquitectónico, Vía Láctea Editorial. ISBN 84-89444-50-1.
  • Risco, Vicente (1980): Geografía General del Reino de Galicia. Ediciones Gallegas, S.A..

Ligazóns externas editar