Hawker Siddeley HS 748

O Hawker Siddeley HS 748 é un avión turbohélice de pasaxeiros de tamaño medio orixinalmente deseñado e fabricado pola compañía británica Avro. Foi o derradeiro avión desenvolvido por Avro antes da súa disolución.

Hawker Siddeley HS 748
Fabricante	Avro Hawker Siddeley Hindustan Aeronautics
Primeiro voo	24 de xuño de 1960
Produción	1961 - 1988
Unidades construídas	380

O HS 748 desenvolveuse a finais dos anos 50 como un movemento para reorientar a compañía cara ao mercado civil e a exportación. Impulsado polo popular motor turbohélice Rolls-Royce Dart, deseñouse especificamente como un alimentador moderno substituto do envellecido Douglas DC-3 que na época aínda era moi usado. Orixinalmente planeouse que sentase a un pequeno número de pasaxeiros, pero os estudos de mercado indicaron que unha capacidade de 40 asentos sería óptima para o tipo. Para diferencir o novo avión dos seus competidores, deseñouse para ter un alto nivel de rendemento, con capacidades para engalaxes e aterraxes curtas (STOL), e unha construción bastante robusta. O seu primeiro voo foi o 24 de xuño de 1960 e a serie 1 HS 748 entrou en servizo no ano seguinte.

Unha vez en servizo, o HS 748 atopou un nicho no mercado de curta distancia. Desenvolvéronse varios modelos distintos do avión rexional, e entre as típicas melloras estiveron a adopción demotores Dart máis potentes e o aumento do peso bruto. A variante máis distintiva foi quizais o HS 780 Andover, un transporte militar desenvolvido para a Royal Air Force (RAF) cunha gran rampla de carga traseira e un tren de aterraxe principal máis baixo para axudar a cargar obxectos voluminosos. En 1988, o ano no que deixou de fabricarse, producíranse 380 unidades entre Hawker Siddeley (a propietaria de Avro) e a compañía india Hindustan Aeronautics Limited (HAL). Durante os anos 90 desenvolveuse unha variante máis grande do, o BAe ATP, como un intento de competir cos íderes do seu mercado, o de Havilland Canada Dash 8 e o ATR 42, pero tivo unha vendas moi limitadas fabricándose só un feixe de unidades.

Desenvolvemento

Antecedentes

Tras a publicación en 1957 do Libro Branco de Defensa, no cal o entón ministro de Defensa Duncan Sandys anunciou a finalización de case todos os desenvolvementos de avións militares tripulados, o fabricante Avro decidiu que debería centrarse no mercado civil. Dez anos antes lanzara o avión de pasaxeiros Avro Tudor, pero este modelo tivera vendas moi baixas; así, durante 1958, a empresa decidiu crear un novo deseño a partir de cero, e que finalmente se convertería no HS 748. O 9 de xaneiro de 1959 anunciouse a existencia do proxecto, coñecido entón como o Avro 748.

Nese momento o catrimotor Vickers Viscount xa asegurara a meirande parte do mercado de curto alcance, polo que Avro decidiu que deseñaría un avión rexional máis pequeno, impulsado por un par de motores turbohélice Rolls-Royce Dart. A compañía pensou que este avión sería un substituto axeitado para os moitos DC-3 Dakota que na época estaban chegando ao final da súa vida útil. Segundo a publicación Flight International, un dos principais obxectivos do equipo de deseño foi o de producir un avión que fose capaz dende calquera aeródromo no que puidese operar o DC-3.

As primeiras intencións para o avión eran que tivese unha capacidade para 20-30 asentos, adoptando unha configuración semellante á do seu futuro rival, o Fokker F27 Friendship; porén, tras discusións con varios clientes potenciais, a compañía optou por unha configuración de á baixa e unha capacidade de 40 asentos. Outro punto importante para o futuro avión era que cumprise cos estándares de aeronavegabilidade tanto británicos como estadounidenses; segundo isto, debería ser un dos primeiros avións de tamaño medio en incorporar principios de deseño de vida segura para a súa estrutura en lugar dos principios comúns que se estaban practicando na época. A fuselaxe carecía efectivamente dunha vida útil imposta; durante o seu desenvolvemento probouse exitosamente usando un tanque de auga chegando ao equivalente a 100 000 horas de voo.

Avro non era a única compañía que vía o potencial dun substituto do DC-3 e, nese momento, o traballo do competidor directo do 748, o F27 Friendship de fabricación neerlandesa, estaba moi avanzado. Para diferenciarse dos seus competidores, Avro decidiu centrar os seus esforzos e acadar un deseño máis robusto que ofrecese un mellor rendemento en engalaxes e aterraxes curtas (STOL), que permitía ao futuro avión ser operado en aeroportos máis pequenos e austeros, incluídos aqueles sen pistas modernas. Esta capacidade STOL conseguiuse grazas a distintas características, como a adopción dunha á longa de elevación alta, que estaba equipada cun único slot flap e cunha lengüeta servo no bordo de saída. Esta á estaba montada abaixo na fuselaxe con diedro dende a raíz, permitíndolle unha boa separación xeral do chan e unha montaxe doada do robusto tren de aterraxe. Operacionalmente, os pilotos podían elixir entre tres configuracións de flaps para a engalaxe para seleccionar o nivel de rendemento STOL requirido.

Outra característica do 748 foi a decisión de adoptar sistemas sinxelos e compoñentes xa probados onde fose posible. A conveniencia do operador, os motores proporcionábanse cun sistema interno de ignición; outros sistemas e estruturas deseñáronse para que fosen doados de inspeccionar e de reparar, incluso en pistas non preparadas con equipamento dispoñible limitado. Probablemente como consecuencia destas cualidades o 748 chamou rapidamente a atención de varias aeroliñas, particularmente daquelas que operaban en áreas remotas.

En voo

Avro 748 Series 1 de BKS Air Transport

O 24 de xuño de 1960 o primeiro Avro 748 fixo o seu voo de estrea dende a fábrica da compañía en Woodford, Cheshire. As probas de voo dos prototipos validaron rapidamente o rendemento do avión en pistas curtas. Fabricáronse 18 Avro 748 Series 1; durante o mes de abril de 1962 entregouse o primeiro avión de produción ao seu cliente de estea, Skyways Coach-Air Limited. Porén, a meirande parte das unidades da serie 1 exportáronse a Aerolíneas Argentinas. A principios dos 60 a identidade individual de Avro dentro do Hawker Siddeley Group desapareceu, e a partir dese momento o avión comercializouse como o HS 748.

Tras o grupo inicial da serie 1, a produción pasou á mellorada serie 2. A serie 2 era moi semellante ao seu predecesor pero equipaba o motor Dart RDa 7 Mk 531 con máis potencia e tiña un maior peso. Segundo a publicación Flight International, durante o ano 1960 o prezo básico dun Avro 748 Series 1 novo era de 176 000 libras, mentres que o do Avro 748 Series 2 era de 196 000.

Durante o ano 1967 introducíuse a serie 2A, que basicamente era o mesmo avión con motores Mk. 532 e máis peso. De 1971 en diante estiveron dispoñibles novas opcións para os clientes, como unha gran porta de carga na parte traseira da cabina e un chan reforzado. No ano 1979 chegou a serie 2B, cunha envergadura 4 pés máis longa, a adopción de motores Mk 536-2, unha cabina de pasaxeiros modernizada, e varias melloras no sistema de inxección e no sistema antiincendios dos motores.

En 1976 Eric Johnson, director de enxeñaría de vendas de Hawker Siddeley Manchester, dixo que a compañía estaba estudando opcións para equipar un modelo do HS 748 con motores turboventiladores, e que unha das opcións favoriras nese momento era o Rolls-Royce/SNECMA M45H, como o usado no VFW-Fokker 614. Outros cambios que se poderían incorporar eran a adición de spoilers e freos adaptativos para un mellor rendemento nas aterraxes, mentres que se redeseñarían os sistemas eléctricos, hidráulicos e de aire acondicionado; externamente, tiña que introducirse un diedro para manter o plano de cola libre do escape dos motores. O avión remotorizado podería ofrecer máis capacidade, sentando ata 64 pasaxeiros.

Ademais da liña de produción británica, a fabricación do 748 tamén se realizou no estranxeiro. India realizara pedidos do avión cedo e tanto o 748 Series 1 como o Series 2 fabricáronse baixo licenza pola construtora india Hindustan Aeronautics (HAL). Os avións fabricados por HAL foron designados HAL-748. O 1 de novembro de 1961 o primeiro HAL-748 realizou o seu voo de estrea. A compañía india poduciu un total de 89 aparellos, 72 dos cales foron para a Forza Aérea da India e 17 para a aeroliña nacional, Indian Airlines.

Aínda que o HS 748 estaba dirixido principalmente cara ao mercado civil, varias unidades vendéronse a clientes militares de todo o mundo. Hawker Siddeley usou o deseño como base para o HS 780 Andover, un transporte militar desenvolvido e fabricado para a Royal Air Force. O HS 780 era moi semellante ao 748, diferenciándose principalmente na redeseñada parte traseira da fuselaxe e a cola, que incorporaban unha gran rampla de carga e un tren de aterraxe máis baixo para facilitar a carga de obxectos voluminosos.

No o ano 1988 rematou a produción do HS 748, e o 1 de decembro dese ano fixo o seu voo de estrea o derradeiro avión fabricado polos británicos. Segundo BAE Systems, unha das compañías sucesoras de Hawker Siddeley, fabricáronse un total de 381 unidades, incluídos os Andover e os producidos por HAL.

Historial operacional

HS 748 da Forza Aérea de Tailandia

Durante a primeira década na que estivo dispoñible, as vendas do HS 748 foron relativamente enérxicas; en 1976 chegouse aos 312 avións vendidos, dos cales 259 vendéronse fóra do Reino Unido. Neses dez anos a India emerxera como o maior mercado para o aparello e Indian Airlines converteuse no principal operador do HS 748, cunha frota de 26 avións. Fíxose popular entre numerosos operadores comerciais, e só no Caribe e América do Sur había 63 HS 748 operando en 11 aeroliñas.

O HS 748 conseguira algunhas vitorias sobre os seus rivais, entre eles o F27 Friendship. Philippine Airlines era o maior operador do F27 ata que decidiu substituílos, xunto cos DC-3, polo HS 748, representando un gran salto nas vendas. Outros grandes operadores civís foron Aerolíneas Argentinas, VARIG, Thai Airways, LAN Chile e Bouraq Airlines. Varios destes operadores utilizaron as capacidades STOL nos seus servizos; segundo a publicación Flight International ao redor dun terzo das operacións regulares realizábanse en pistas pouco preparadas con instalacións mínimas.

Outro mercado clave para o HS 748 foi o de avións executivos; o tipo foi mercado repetidamente para servir como avión designado a varios xefes de estado, como por exemplo de países como a Arxentina, o Brasil, Chile, a India, Venezuela, Zambia, Tailandia e o Reino Unido. O HS 748 foi un dos últimos avións en ser pilotado polo destacado aviador e home de negocios Howard Hughes. Durante o ano 1972 Hughes realizou varios voos co modelo, en todos eles acompañado polo piloto de probas de Hawker Siddeley Tony Blackman, voando dende o aeroporto da compañía en Hatfield.

Os militares australianos mercaron varios avións, concretamente a Real Forza Aérea de Australia (RAAF) fíxose cunha frota de dez HS 748, chegando o primeiro deles en 1968 para servir como adestrador de navegación e como transporte VIP. A Real Armada de Australia (RAN) operou dous HS 748 a partir de 1973 como adestradores de navegación. Tras o ciclón Tracy, entregouse axuda en Darwin, Territorio do Norte, usando este modelo. Despois de ser equipados con varias contramedidas electrónicas (ECM) a finais dos anos 70, o HS 748 tamén foi usado como adestrador de guerra electrónica.

Nunha configuración típica de pasaxe o HS 748 pode acomodar 40-48 asentos de clase económica nun esquema de catro pasaxeiros por ringleira; porén, a meirande parte dos últimos HS 748 de pasaxeiros operáronse como combis. Estes avións estaban equipados cunha tabique móbil que dividía a cabina principal, levando entre 4 e 40 asentos na parte traseira e carga na dianteira. O 748 tamén foi moi usado como cargueiro puro, tendo unha carga útil máxima dunhas 12 000 libras. Varias aeroliñas usaron o 748 como transporte de combustible a granel, con sete ou oito depósitos fixos instalados na cabinacunha capacidade total duns 7 500 litros.

Variantes

HS-780 Andover

• 748 Series 1 - o Avro 748 orixinal, impulsado por dous turbohélice Rolls-Royce Dart RDa 7 Mk 514. 24 fabricados.
• 748 Series 2 - a serie 2 entrou en produción en 1961 cun maior peso máximo de engalaxe e motoresMk 531. 111 fabricados.
• 748 Series 2A - introducida en 1967, cun maior peso máximo de engalaxe e motores Mk 532 ou 534. Foi a versión máis popular do 748 con 157 aparellos fabricados.
• 748 Series 2B - o principal modelo de produción despois de que Hawker-Siddeley fose absorbida por British Aerospace. O 2B tiña 4 pés máis de envergadura, maior peso, motores Mk 536, unha cabina modernizada e melloras nos sistemas. 28 fabricados.
• Super 748 - era basicamente igual que o 2B con kits de silenciamento do motor. 8 fabricados.
• Hawker Siddeley HS780 Andover - versión modificada do deseño 748 para a Royal Air Force. Estaba equipado cun tres máis baixo, cola elevada e unha rampla de carga traseira.
• Coastguarder - versión de patrulla marítima.
• 748 Andover - versión militar de transporte de pasaxeiros.
• HAL 748 - producido baixo licenza por Hindustan Aeronautics Limited en Bangalore, India. Os avións indios foron despois modificados para distintos roles. 89 fabricados.
• HAL 748 Series 2M - versión para a Forza Aérea da India (os últimos 20 fabricados). Eran Series 2M cunha gran porta de carga.

Accidentes e incidentes

• O 10 de xullo de 1965 o Avro 748-101 Series 1 G-ARMV de Skyways Coach-Air quedou esnaquizado nun accidente ao aterrar no aeroporto de Lympne. As 51 persoas a bordo sobreviviron. Este foi o primeiro accidente que resultou na perda dun Avro 748 / HS748.

• O 15 de agosto de 1967 producíronse dous accidentes de avións HS-748-222 Series 2 de Channel Airways Limited, ocorridos con tan só 90 minutos de diferenza no aeroporto de Portsmouth. No primeiro incidente, o G-ATEK, operando un servizo regular dende Southend ata París, vía Portsmouth, aterrou en condicións de chuvia e foi incapaz de parar a tempo na pista de herba. O avión deslizouse lateralmente, saíuse da pista e acabou nun barranco. Uns 90 minutos despois, o G-ATEH, operando un servizo regular dende Jersey ata Portsmouth, vía Guernsey, aterrou e deslizouse pola pista chocando co valado perimetral e acabou nunha estrada. Non houbo ningún ferido nos dous accidente, pero os aparellos resultaron bastante danados. A investigación do AIB dixo que "os dous accidentes foron causados por un freado non axeitado resultado do baixísimo coeficiente de fricción proporcionado pola superficie moi mollada de herba sobre o subchan duro, seco e case impermeable".

• O 4 de febreiro de 1970 o voo 707 de Aerolíneas Argentinas, un Avro 748-105, esnafrouse contra o chan despois de que os pilotos perdesen o control do aparello. O avión chocou en Loma Alta, na Arxentina, morrendo os seus 37 ocupantes.

• O 9 de decembro de 1971 un HS 748 de Indian Airlines estaba preto de Chinnamanur descendendo cara Madurai cando chocou en terreo elevado a uns 80 km do aeroporto, morrendo catro tripulantes e 17 pasaxeiros. Houbo 10 superviventes entre os pasaxeiros. O accidente produciuse de día con mala visibilidade.

• O 20 de xaneiro de 1976 un HS 748-246 Series 2A de TAME, con rexistro HC-AUE, esnafrouse mentres voaba sobre terreo montañoso a 10 000 pés. O avión chocou contra ábores coa súa á dereita, perdeu o control e esnafrouse contra a ladeira dunha montaña. O avión estaba en ruta entre Loja e o aeroporto Simón Bolívar en Guayaquil, Ecuador. Seis tripulantes e 28 pasaxeiros morreron, sobrevivindo 8 pasaxeiros.

• O 3 de marzo de 1978 un Hawker Siddeley HS 748 de Línea Aeropostal Venezolana esnafrouse aos poucos minutos de engalar do aeroporto Simón Bolívar, Venezuela, morrendo os 46 ocupantes do avión.

• O 7 de setembro de 1978 un HS 748 de Air Ceylon, con rexistro 4R-ACJ, resultou esnaquizado por un incendo mentres estaba aparcado no aeroporto de Colombo-Ratmalana, debido á detonación dun explosivo colocado por terroristas no seu interior. Non houbo vítimas mortais.

• O 31 de xullo de 1979 no aeroporto de Sumburgh das illas Shetland esnafrouse o voo 0034 de Dan-Air, un HS 748 series 1 con rexistro G-BEKF que operaba un voo de apoio para a industria petrolífera. O avión fallou ao intentar irse ao aire e esnafrouse no mar. O accidente debeuse a que o bloqueo do elevador contra ráfagas de vento volveu a activarse, evitando que o avión rotase e puidese elevarse a altitude de voo. O avión quedou esnaquizado e 17 persoas morreron afogadas.

• O 4 de agosto de 1979 un HAL-748 de Indian Airlines HAL-748 (VT-DXJ) estba operando un voo regular entre Pune e Bombai. O avión esnafrouse nos outeiros Kiroli preto de Panvel, a uns 11 km ao leste de Bombai. O aparello quedou esnaquizado morrendo os seus 45 ocupantes.

• O 22 de agosto de 1979 un mecánico de avións (un ex-suboficial da Forza Aérea de Colombia) roubou un HS 748 militar (FAC-1101) dun hangar no aeroporto internacional El Dorado en Bogotá. Segundo os medios esta persoa roubou o avión coa intención de esnafralo contra a casa dos seus pais. Tras uns minutos no aire quedou sen combustible e caeu, matando ao improvisado piloto e a tres persoas en terra.

• O 26 de xuño de 1981 o voo 240 de Dan-Air, un HS 748 2A con correo que voaba dende o aeroporto de Gatwick ata o aeroporto de East Midlands esnafrouse en Nailstone matando aos seus 3 tripulantes. Mentres descendía, a porta traseira dereita desprendeuse golpeando o estabilizador horizontal e quedando no seu bordo de ataque. Os pilotos perderon o control e o avión entrou nun picado pronunciado. Durante o picado as ás e os estabilizadores fallaron pola sobrecarga.

Bibliografía

• Blackman, Tony. "Flight Testing to Win." Lulu.com, 2005. ISBN 1-4116-4825-0.

• Hayles-Dutton, Bruce (setembro de 2020). "Database: Avro/Hawker Siddeley 748 & Andover". Aeroplane 48 (9): 121–136. ISSN 0143-7240.