Folívoro (herbívoro)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Folívoro (homónimos).

En zooloxía, un folívoro ou filófago é un animal que se alimenta fundamentalmente de follas.

O okapi (Okapia johnstoni) é un exemplo de animal que se alimenta de follas.

As follas maduras conteñen unha elevada proporción de celulosa, difícil de dixerir, cun contido enerxético relativamente alto e a miúdo con compostos tóxicos. Por iso, os animais folívoros tenden a teren aparellos dixestivos longos e un metabolismo lento. Moitos necesitan a axuda de bacterias simbióticas para absorberen os nutrientes da súa dieta. Tal como se comprobou en primates folívoros, os animais poden mostrar unha preferencia maior cara ás follas inmaturas, que tenden a ter un contido máis alto en proteínas e máis baixo en fibra e velenos que as follas máis maduras.

Evolución

A alimentación herbívora evolucionou en diferentes ocasións nos diferentes grupos de animais. Os primeiros vertebrados eran piscívoros, despois insectívoros, carnívoros e, finalmente herbívoros. Dado que foi necesario un complexo conxunto de adaptacións para que se puideran alimentar da altamente fibrosa materia vexetal (modificacións estruturais nos dentes, mandíbulas e aparello dixestivo) e só unha pequena proporción de tetrápodos actuais son herbívoros obrigados, podería ser que os primeiros tetrápodos que fixeron a transición cara este tipo de alimentación herbívora, fora a través dunha dieta omnívora.

Animais voadores

Hoatzín (Opisthocomus hoazin).

Observouse que a alimentación a base de follas é extremadamente rara entre os animais voadores. Morton (1978) atribuíuno ao feito de que as follas son de dixestión lenta e pesada, e conteñen pouca enerxía en relación con outros alimentos.

O hoatzín (Opisthocomus hoazin) é un dos poucos exemplos dunha ave voadora folívora.

Algúns morcegos son parcialmente folívoros; o seu método de extraer o alimento das follas, segundo Lowry (1989), é mastigalas, tragar o zume e cuspir o resto.

Folívoros arborícolas

Bradypus variegatus.

Os folívoros arborícolas, como os preguiceiros e algunhas especies de primates e lémures, tenden a seren grandes e a encaramarse con cautela. As semellanzas na forma do corpo e a cabeza e na estrutura dentaria entre hominoides temperáns e varias familias de folívoros arbóreos propuxéronse como probas de que os hominoides temperáns tamén eran folívoros.

Primates

A teoría ecolóxica convencional predí tamaños de grupo relativamente grandes para os primates folívoros, dado que os grupos grandes ofrecen unha mellor defensa colectiva contra depredadores e entre os membros destes grupos non existe unha gran competencia pola obtención de comida; porén observouse que estes animais viven con frecuencia en pequenos grupos. As explicacións ofrecidas para este aparente paradoxo inclúen factores sociais, como o incremento na frecuencia do infanticidio en grupos grandes.

Os primates folívoros son relativamente raros no Novo Mundo, e a principal excepción son os monos ouveadores. Unha posíbel explicación é que o gromo das follas e a frutificación se dan simultaneamente entre as plantas americanas. Porén, un estudo realizado en 2001 non encontrou probas do gromo das follas e a frutificación simultánea na maior parte das zonas estudadas, refutando aparentemente esta hipótese.

Exemplos

Entre os animais fundamentalmente folívoros encóntranse:

• Mamíferos: okapis, preguiceiros, pósums, koalas e varias especies de monos.
• Aves: o hoatzín da rexión do Amazonas e o kakapo de Nova Zelandia.
• Réptiles: iguanas.
• Insectos: varios tipos de eirugas, sínfitos, escaravellos, minadores e ortópteros.
• Outros: algunhas especies de gasterópodos terrestres (caracois e lesmas).