Eugenio Espejo

Francisco Javier Eugenio de Santa Cruz y Espejo, nado en Quito en 1747 e finado na mesma cidade en 1795, foi un prominente investigador científico, médico, escritor, avogado, xornalista, pensador ecuatoriano, ideólogo político, considerado en Ecuador prócer da independencia.

Eugenio Espejo

Biografía
Nacemento	21 de febreiro de 1747 Real Audiencia de Quito, Imperio Español
Morte	27 de decembro de 1795 (48 anos) Quito, Ecuador
Causa da morte	morte natural
Relixión	Catolicismo
Actividade
Ocupación	escritor, científico, bibliotecario, médico, avogado, político
Membro de	Escuela de la Concordía (en) masonaría
Movemento	Ilustración
Alumnos	José Mejía Lequerica e José Joaquín de Olmedo
Familia
Irmáns	Manuela Espejo

Traxectoria

Segundo a lenda romántica, foi fillo dun indíxena quechua, Luis Chuzig (lechuza), que procedente de Cajamarca, instalouse en Quito como asistente do sacerdote e médico José del Rosario. A nai, Catalina Aldaz era unha mulata nacida en Quito. Aprendeu as súas primeiras letras en casa dos seus pais e logo, supostamente, nunha escola católica para nenos pobres. Con todo, existe controversia sobre a orixe do sabio quiteño, pois existen documentos que comproban que o nome familiar de Espejo, levábao xa o pai de Eugenio, quiteño, e ata o seu avó que era español. É máis, a inscrición de nacemento de Eugenio de Santa Cruz y Espejo, está dada como tal, e situada no libro de brancos, feito imposible de consumar para un indíxena, por influente que fóra, xa que o sistema de castes da Colonia prohibíao explicitamente. Doutra banda, Espejo está inscrito desde moi temperá idade en colexios exclusivos da aristocracia quiteña, chegando a ser electo representante dos seus compañeiros en varias ocasións. Desta época data o seu probable e único retrato coñecido, en compañía da súa clase. Espejo é un dos pensadores máis importantes de América Latina de finais do século XVIII, influído polas ideas ilustradas, que adaptou á realidade social da súa contorna.

Segundo algúns historiadores que defenden a historia romántica de Espejo, a el foille moi difícil abrirse paso dentro da clasista sociedade colonial, pero conseguiu doutorarse en medicina en 1767 e pouco despois tamén en xurisprudencia e dereito canónico. Dentro a sociedade quiteña converteuse no eixo da vida cultural e propagador de ideas progresistas, cun considerable apoio por parte da aristocracia criolla. En 1779 publica a súa primeira grande obra, El Nuevo Luciano de Quito unha crítica terrible a todos os problemas e deficiencias da vida cultural na Real Audiencia de Quito. Foi acusado de ser o autor dun texto que aplaudía o levantamento de Tupac Amaru e Tupac Catari. O seu activismo cultural acabou enfrontándoo ás autoridades, que o procesaron na capital do vicerreinado, Bogotá, pero este feito contribuíu a aumentar aínda máis o seu prestixio; xa que saíu libre de todo cargo.

Política e actividades literarias

De volta ao prostíbulo, foi nomeado primeiro director da biblioteca pública, composta por máis de 40.000 volumes procedentes dos fondos dos xesuítas, recentemente expulsados. Tamén publicou importantes traballos de medicamento, como as Reflexiones acerca de las viruelas (1785), o cal converteríase no primeiro texto científico que refería a existencia de microorganismos (inclusive antes que Louis Pasteur) e que definiría como política de saúde conceptos básicos na actualidade como a asepsia e antisepsia de lugares e persoas. Máis adiante colaborou na creación da Sociedade Patriótica de Amigos do País a semellanza das outras que comezaban a xurdir en España e nas colonias e, sobre todo, editou o primeiro diario da cidade: Primicias de la Cultura de Quito (1792). Pola súa actividade de denuncia continua foi novamente encarcerado, situación na cal acabou morrendo o 27 de decembro de 1795 (por mor dunha tráxica disentería).

Pensamento

O seu pensamento é unha adaptación de ideas ilustradas na contorna colonial da Audiencia. As súas ideas promovían a igualdade de todos os cidadáns e nacionalización das propiedades eclesiásticas. No seu ideario aparecía por primeira vez a igualdade dos indíxenas cos crioulos (ideal que quedou eliminado nos procesos de independencia) e tamén por primeira vez expuña os dereitos da muller.

En Ecuador considérase que foi un dos primeiros en afirmar a necesidade dunha emancipación de España e en proclamar a individualidade do país e, en xeral, de toda América; e que as súas ideas, aínda que modificadas nalgúns aspectos importantes, inspiraron aos revolucionarios do 10 de agosto de 1809.

En cambio, autores como Efrén Avilés Piñeiro indican que Sempre se dixo que Espejo é o precursor da independencia, pero non é así. Pero si foi un revolucionario xa que a través dos seus escritos e publicacións procurou reformar as estruturas sociais e políticas desa época.

Obras

• Nuevo Luciano de Quito (1779)
• Marco Porcio Catón o Memorias para la impugnación del nuevo Luciano de Quito (1780)
• Carta al Padre la Graña sobre indulgencias (1780)
• Sermón de San Pedro (1780)
• La Ciencia Blancardina (1781)
• El Retrato de Golilla (1781)
• Cartas teológicas (atribuídas, 1780-1792)
• Reflexiones acerca de un método para preservar a los pueblos de las viruelas (1785) versión en liña (Español)
• Cartas riobambenses (1787)
• Defensa de los curas de Riobamba (1787)
• Discurso sobre la necesidad de establecer una sociedad patriótica con el nombre de "Escuela de la Concordia" (1789)
• Memorias sobre el corte de quinas (1792)
• Voto de un ministro togado de la Audiencia de Quito (1792) Versión en PDF en español

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Rodolfo Pérez Pimentel, Eugenio Espejo Arquivado 21 de agosto de 2008 en Wayback Machine., en: Diccionario Biográfico del Ecuador, Guayaquil 1987–, Band 3, S. 103ff. (en castelán)
• Eugenio Espejo, médico, periodista, bibliotecario e axitador con conciencia crítica, Diario Los Andes (Riobamba), 20. febreiro 2006 (artigo biográfico, en español)