A ciclooxixenase ou cicloosixenase (COX), coñecida oficialmente como prostaglandina-endoperóxido sintase (PTGS), é un encima (EC 1.14.99.1) que é responsable da formación de prostanoides, incluíndo as prostaglandinas, as prostaciclinas e os tromboxanos.

Prostaglandina-endoperóxido sintase
Identificadores
Número EC 1.14.99.1
Número CAS 9055-65-6
Bases de datos
IntEnz vista de IntEnz
BRENDA entrada de BRENDA
ExPASy vista de NiceZyme
KEGG entrada de KEGG
MetaCyc vía metabólica
PRIAM perfil
Estruturas PDB RCSB PDB PDBe PDBj PDBsum
Gene Ontology AmiGO / EGO
Ciclooxixenase
Identificadores
Símbolo PTGS1
Símbolos alt. COX-1
Entrez 5742
HUGO 9604
OMIM

176805

PDB 1CQE
RefSeq NM_080591
UniProt P23219
Outros datos
Número EC 1.14.99.1
Locus Cr. 9 q32-q33.3
Ciclooxixenase
Identificadores
Símbolo PTGS2
Símbolos alt. COX-2
Entrez 5743
HUGO 9605
OMIM

600262

PDB 6COX
RefSeq NM_000963
UniProt P35354
Outros datos
Número EC 1.14.99.1
Locus Cr. 1 q25.2-25.3

A abreviatura "COX" para este encima atópase sobre todo na literatura médica. En xenética, o símbolo oficial é "PTGS" para a familia de xenes e proteínas da prostaglandina-endoperóxido sintase (ciclooxixenase), porque a abreviatura "COX" xa se estaba usando para a familia de xenes e proteínas da citocromo c oxidase. Os nomes "prostaglandina sintase (PHS)" e "prostaglandina endoperóxido sintetase (PES)" tamén se usan para referirse á COX.

Nos humanos existen dúas ciclooxixenases, chamadas COX-1 (ou PTGS1) e COX-2 (ou PTGS2). Existe ademais unha isoforma da COX-1, chamada COX-3 e outras dúas pequenas proteínas derivadas de COX-1 chamadas PCOX-1A e PCOX-1B.

A inhibición farmacolóxica de COX pode aliviar os síntomas da inflamación e a dor. Os fármacos antiinflamatorios non esteroides (AINEs), como a aspirina e o ibuprofeno, exercen os seus efectos por medio da inhibición das COX.

Farmacoloxía

editar

A COX-1 e a COX-2 teñen un peso molecular similar, aproximadamente de 70 e 72 kDa, respectivamente, e cun 65% de homoloxía de secuencias de aminoácidos e uns sitios catalíticos case idénticos. A diferenza máis significativa entre estes isoencimas, que permite unha inhibición selectiva de cada unha delas, é a substitución da isoleucina en posición 523 da COX-1 por unha valina na COX-2. O residuo menor Val523 de COX-2 permite o acceso a un peto lateral hidrofóbico (que a Ile523 agocha estericamente). Fármacos, como o DuP-697 e o coxibs derivados del, únense a un sitio alternativo e son considerados inhibidores selectivos de COX-2.

AINEs clásicos

editar

Os inhibidores principais de COX son os antiinflamatorios non esteroideos (AINEs).

Os inhibidores clásicos de COX non son selectivos e inhiben todos os tipos de COX. A inhibición resultante da síntese de prostaglandinas e tromboxanos ten o efecto de reducir a inflamación, e efectos antipiréticos, antitrombóticos e analxésicos. O efecto adverso máis frecuentes dos AINEs é a irritación da mucosa gástrica, xa que as prostaglandinas normalmente teñen un papel protector no tracto gastrointestinal. Algúns AINEs son tamén ácidos, o cal pode causar danos adicionais ao tracto gastrointestinal.

AINEs novos

editar

A selectividade pola COX-2 é a principal característica dos fármacos celecoxib, etoricoxib, e doutros fármacos deste tipo. Como o COX-2 é usualmente específica dos tecidos inflamados, hai moita menos irritación gástrica asociada con inhibidores de COX-2, cunha diminución do risco de úlcera péptica. A selectividade da COX-2 non parece negar outros efectos laterais dos AINEs, moi notablemente un incremento do risco de insuficiencia renal, e hai evidencias que indican un incremento do risco de ataque ao corazón, trombose, e accidente cerebrovascular por medio dun incremento do tromboxano non equilibrado pola prostaciclina (que é reducida pola inhibición da COX-2). O fármaco Rofecoxib foi retirado en 2004 debido a preocupacións sobre os seus efectos. Algúns outros AINEs selectivos da COX-2, como o celecoxib, e etoricoxib, están aínda no mercado.

Inhibición das COX natural

editar

Algúns fungos culinarios como o maitake, poden inhibir parcialmente a COX-1 e a COX-2.[1][2]

Unha variedade de flavonoides inhiben tamén a COX-2.[3]

Os aceites de peixes proporcionan ácidos graxos alternativos ao ácido araquidónico. Estes ácidos poden ser convertidos nalgunhas prostaciclinas antiinflamatorias pola COX en vez de en prostaciclinas proinflamatorias.[4]

A hiperforina inhibe a COX-1 de 3 a 18 veces máis que a aspirina.[5]

O calcitriol (vitamina D) inhibe significativamente a expresión do xene COX-2.[6]

Debe terse precaución ao combinar doses baixas de aspirina con inhibidores da COX-2 debido ao potencial incremento de danos á mucosa gástrica. A COX-2 é regulada á alza cando a COX-1 é suprimida pola aspirina, o que se cre é importante en mecanismos de potenciación da defensa das mucosas e diminúe as erosións causadas pola aspirina.[7]

Efectos laterais cardiovasculares dos inhibidores da COX

editar

Os inhibidores da COX-2 incrementan o risco de aterotrombose mesmo se se usan durante un tempo breve. Unha análise feita en 2006 de 138 ensaios aleatorizados e case 150.000 participantes[8] sacou a conclusión de que os inhibidores selectivos da COX-2 están asociados cun risco moderadamente incrementado de episodios vasculares, principalmente debido a que se duplica o risco de infarto de miocardio, e tamén a que os réximes de tratamento de altas doses dalgúns AINEs tradicionais como o diclofenac e o ibuprofeno están asociados cun incremento similar do risco de episodios vasculares.

Os aceites de peixe (por exemplo o aceite de fígado de bacallau) propuxéronse como alternativa razoable para o tratamento da artrite reumatoide e outras condicións como consecuencia do feito de que supoñen un menor risco cardiovascular que outros tratamentos incluíndo os AINESs.[4]

  1. Zhang Y, Mills GL, Nair MG (Dec 2002). "Cyclooxygenase inhibitory and antioxidant compounds from the mycelia of the edible mushroom Grifola frondosa". Journal of Agricultural and Food Chemistry 50 (26): 7581–5. PMID 12475274. doi:10.1021/jf0257648. 
  2. Zhang Y, Mills GL, Nair MG (2003). "Cyclooxygenase inhibitory and antioxidant compounds from the fruiting body of an edible mushroom, Agrocybe aegerita". Phytomedicine 10 (5): 386–90. PMID 12834003. doi:10.1078/0944-7113-00272. 
  3. O'Leary KA, de Pascual-Teresa S, de Pascual-Tereasa S, Needs PW, Bao YP, O'Brien NM, Williamson G (Jul 2004). "Effect of flavonoids and vitamin E on cyclooxygenase-2 (COX-2) transcription". Mutation Research 551 (1-2): 245–54. PMID 15225597. doi:10.1016/j.mrfmmm.2004.01.015. 
  4. 4,0 4,1 Cleland LG, James MJ, Proudman SM (2006). "Fish oil: what the prescriber needs to know". Arthritis Research & Therapy 8 (1): 202. PMC 1526555. PMID 16542466. doi:10.1186/ar1876. 
  5. Albert D, Zündorf I, Dingermann T, Müller WE, Steinhilber D, Werz O (Dec 2002). "Hyperforin is a dual inhibitor of cyclooxygenase-1 and 5-lipoxygenase". Biochemical Pharmacology 64 (12): 1767−75. PMID 12445866. 
  6. Moreno J, Krishnan AV, Peehl DM, Feldman D (July–August 2006). "Mechanisms of vitamin D-mediated growth inhibition in prostate cancer cells: inhibition of the prostaglandin pathway". Anticancer Research 26 (4A): 2525–30. PMID 16886660. 
  7. Wallace JL (Oct 2008). "Prostaglandins, NSAIDs, and gastric mucosal protection: why doesn't the stomach digest itself?". Physiological Reviews 88 (4): 1547–65. PMID 18923189. doi:10.1152/physrev.00004.2008. [Ligazón morta]
  8. Kearney PM, Baigent C, Godwin J, Halls H, Emberson JR, Patrono C (Jun 2006). "Do selective cyclo-oxygenase-2 inhibitors and traditional non-steroidal anti-inflammatory drugs increase the risk of atherothrombosis? Meta-analysis of randomised trials". Bmj 332 (7553): 1302–8. PMC 1473048. PMID 16740558. doi:10.1136/bmj.332.7553.1302. 

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar