Angra do Heroísmo

Angra do Heroísmo (ˈɐ̃ɡɾɐ du eɾuˈiʒmu), ou simplemente Angra, é un municipio e a capital histórica da Illa Terceira, no arquipélago dos Azores, Portugal, e unha das tres cidades capitais dos Azores. Fundada en 1478, Angra foi historicamente a cidade máis importante dos Azores, como sé do bispo das Azores, entidades gobernamentais, e que serviu anteriormente como cidade capital de Portugal durante as Guerras Liberais. A poboación en 2011 era de 35.402 habitantes nunha superficie de 239,00 km². Foi clasificado como Patrimonio da Humanidade pola UNESCO en 1983. Aquí encóntrase a sede principal da Universidade dos Azores.

Angra do Heroísmo
Angra do Heroísmo
Localización
País	Portugal
Rexión autónoma de Portugal	Rexión autónoma dos Azores, na illa Terceira.
Distrito	Angra do Heroísmo
Xeografía
Superficie	239 km²
Demografía
Poboación	35.402 (2011)
Densidade	150 hab./km²
Xentilicio	Angrense
Outros datos
Fundación	1478
Código postal	9701-101
Alcalde	José Gabriel do Álamo de Meneses
www.cm-ah.pt/

Nome

Angra é a palabra portuguesa para "enseada", "enseada" ou "baía". O epíteto do Heroísmo ("do Heroísmo", "o Heroico") concedeuselle á cidade por María II para conmemorar os seus cidadáns pola exitosa defensa da illa contra un asalto Miguelista en 1829.

Zona centro da cidade de Angra do Heroísmo nos Azores
Centro histórico de Angra do Heroísmo.
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	Portugal
Localización	38°39′21″N 27°12′55″O
Tipo	Cultural
Criterios	IV, VI
Inscrición	1983 (7ª sesión)
Rexión da UNESCO	Europa e América do Norte
Identificador	206

Historia

1595 Gravado de Jan Huygen van Linschoten, que mostra as extensas terras cultivadas da chaira de Achada e o núcleo da aldea de Angra

Angra do Heroísmo vista en 1671

Un gravado de Angra que mostra o Forte de São João Baptista

Algúns afirman que Angra fundouna Álvaro Martins, quen navegou con Didrik Pining na súa expedición ao Novo Mundo, e con Bartolomeu Dias na súa viaxe ao redor do Cabo de Boa Esperanza. Outros afirman que Angra fundouse en 1450 ou 1451 por Jácome de Bruges, un flamengo ao servizo de Príncipe Henrique o Navegante, quen recrutaba labregos, pescadores e comerciantes no Países Baixos para colonizar as Azores.

As primeiras referencias ao asentamento das Azores datan de entre 1439 e 1449, a través da doazón de Enrique o Navegante a colonización de sete illas nos grupos central e oriental do arquipélago. Terceira, incluída neste grupo, sería administrada por Jácome de Bruges tal e como estipulaba o proceso de nomeamento, de marzo de 1450, que incluía non só o asentamento das terras, senón tamén o monopolio da moenda, os fornos, a concesión de sal, os dereitos de terra no nome da monarquía, décimos, administración de xustiza e dereitos de sucesión, incluíndo a disposición excepcional para a sucesión materna. Pero, a gran dificultade para atraer colonos fixo que o 22 de agosto de 1460 a illa aínda estaba despoboada.

O lugar escollido polos primeiros poboadores era unha dorsal, que se abría, como un anfiteatro, sobre dúas pequenas baías, separadas por unha península, á cabeza da cal se atopaba o volcán extinto do Monte Brasil. Unha destas calas era o suficientemente profunda (ao redor de 40 m.) como para proporcionar un fondeo a grandes embarcacións, e tiña a vantaxe adicional de estar protexida da maioría ventos fortes, agás os do sur e do sueste.

En 1474, Álvaro Martins Homem ordenou que o río que desemboca na enseada desviárase mediante unha canle feita con pedras, que baixaba costa abaixo, para que as súas augas apuradas puidesen ser aproveitadas para facer xirar a roda hidráulica dun muíño. Isto sentou as bases para o futuro desenvolvemento económico da aldea de Angra. Ao mesmo tempo, isto permitiu reordenar a zona a ambos os dous lados do curso do río segundo un plano rectilíneo e organizar en barrios por funcións (comercial, residencial, etc.), para dar cabida ás necesidades do rápido crecemento do porto. As primeiras casas de Angra construíronse na ladeira sobre a enseada, as rúas empinadas baixaban ata a costa. No alto, lonxe do mar, comezouse un castelo/fortaleza/fortaleza, eventualmente chamaríase Castelo dos Moinhos (galego: Castelo dos Muíños). En 1534, Angra foi a primeira cidade do arquipélago en ser elevada ao status de cidade. Nese mesmo ano, foi elixido polo Papa Paulo III para ser a sede da Diocese de Angra, con autoridade eclesiástica sobre todas as illas dos Azores.

O antigo porto comercial de Angra xogou un papel importante no comercio portugués das Indias Orientais a partir do século XV. A baía de Angra estaba a miúdo chea de carabelas e galeóns, circunstancia que contribuíu ao progreso da cidade e da súa xente. A construción dunha serie de pazos, conventos, igrexas e fortificacións militares en Angra, infraestruturas que normalmente eran inadecuadas para unha pequena cidade (ou pequena illa) indica o importante papel que Angra xogou na navegación transatlántica para os portugueses. O nobre portugués Pero Anes do Canto (1480–1556), que naceu en Guimarães, foi o superintendente das fortificacións de Terceira. Pola súa competencia nese papel, e outros servizos á Coroa portuguesa, foi premiado co título de moço fidalgo, e co alto cargo de "Provedor da Armada das Illas e dos buques mercantes do comercio das Indias Orientais en todas as illas dos Azores" (título hereditario que conservaron os sucesivos membros da familia Canto durante trescentos anos). A importancia e o poder dos Canto dificilmente se poden exagerar. Durante o período no que Portugal comerciaba coas súas colonias asiáticas, africanas e suramericanas, foron responsables da protección e benestar da frota mercante (e da asombrosa riqueza que representaban as cargas nas súas bodegas) unha vez que os barcos se achegaban á última etapa das súas viaxes polo Atlántico Norte. Tamén eran responsables de actuar como xefe de aduanas, maxistrado xefe encargado de resolver os conflitos e supervisor das defensas navais das Azores.

Sucesión portuguesa

Artigo principal: Guerra de Sucesión Portuguesa.

O rei António, prior de Crato, que gobernou Portugal desde Angra durante a crise sucesoria do século XVI

Antes de que Felipe II de España tivese a oportunidade de facer valer a súa pretensión á coroa de Portugal, en 1580, António, Prior de Crato, descendente ilexítimo da liña Beja da Casa de Braganza Familia real portuguesa, proclamouse rei o 24 de xullo de 1580. Porén, o seu goberno no Portugal continental durou só vinte días, o 25 de agosto foi derrotado na Batalla de Alcântara polos exércitos dos Habsburgo dirixidos por Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel terceiro duque de Alba.

Despois da batalla de Alcántara, intentou gobernar Portugal desde os Azores, onde estableceu un goberno de oposición en Angra do Heroísmo que durou ata 1583. Aínda que durante un tempo foi o monarca (cuñando moedas e conferindo títulos), o seu goberno en Terceira só foi recoñecido nas Azores, e dende ese lugar de refuxio, António dirixiu un movemento de resistencia popular contrario ao recoñecemento dun rei estranxeiro. Foi apoiado por varios aventureiros franceses baixo Filippo di Piero Strozzi, un exiliado florentino ao servizo de Francia, así como por patriotas portugueses, algúns dos cales chegaron ás Azores para axudarlle directamente.

Batalla da baía de Salga

A primeira acción militar nos Azores produciuse aproximadamente un ano despois da aplastante derrota de António en Alcântara. Unha frota española de dez buques de guerra, comandada por Pedro Valdez, bombardeou Angra o 5 de xullo de 1581, e comezou a investigar a costa da illa en busca dos mellores lugares de desembarco. Na madrugada do 25 de xullo, os primeiros barcos cargados de tropas españolas fondearon na baía de Salga, a uns doce quilómetros ao leste do porto de Angra, na aldea de Vila de São Sebastião. Un gardacostas, parado no cabo Ponta do Coelho, deu a voz de alarma, pero cando chegaron as primeiras forzas portuguesas uns mil casteláns xa desembarcaran e comezaran a saquear as aldeas circundantes. Nesta fase do combate, segundo os relatos locais da acción, tivo un papel protagonista a moza e guapa Brianda Pereira que, xunto con outras mulleres, atacou ao inimigo con apeiros agrícolas ao ver a súa casa destruída.

A media mañá, os españois varrían a costa coa súa artillería, e a loita era feroz. Sobre o mediodía, cando o desenlace da batalla aínda estaba inestable, un monxe agostiño chamado Frai Pedro, que participaba activamente na loita, pensou na estratagema de dirixir o gando contra os españois para dispersalos. Máis de mil cabezas de gando foron rapidamente reunidas e, por medio de berros e disparos de mosquete, impulsáronse contra as posicións inimigas. Os españois desconcertados retrocederon e foron perseguidos ata a beira, onde case todos perderon a vida nos combates ou se afogaron ao tentar chegar aos seus barcos. Esta vitoria pouco convencional, a Batalla da Baía de Salga, demostrou que António podía contar cun bo apoio local.

Batalla de Ponta Delgada

A seguinte gran acción militar non tivo lugar ata o verán seguinte. Álvaro de Bazán, 1º marqués de Santa Cruz, foi enviado en 1582, como "Almirante do Océano", para expulsar ao pretendente e aos seus partidarios de Angra e dos Azores. Moi superior en número, gañou a Batalla de Ponta Delgada o 26 de xullo de 1582, fronte á costa da illa de São Miguel, contra unha débil confederación de corsarios portugueses, franceses, ingleses e holandeses.

Batalla de Terceira

Aínda que a frota de António foi completamente derrotada na batalla de Ponta Delgada, o pretendente fuxiu ao exilio en Francia despois da batalla. Os seus partidarios foron derrotados posteriormente ao ano seguinte na Batalla de Terceira, preto de Angra, o 27 de xullo de 1583, o que permitiu ás forzas de Filipe ocupar finalmente os Azores e completar a súa unificación das Coroas de España e Portugal. Porén, Santa Cruz, o almirante español, que foi aclamado polas súas vitorias contra a Dinastía de Avis e os seus partidarios nos Azores, recoñeceu que Inglaterra representaba unha grave ameaza para o imperio español, e converteuse nun celoso defensor da guerra cos ingleses. Unha carta que lle escribiu a Filipe II desde Angra do Heroísmo, o 9 de agosto de 1583, dúas semanas despois da Batalla de Terceira, contén a primeira suxestión definitiva da formación da Armada Española.

Foi tras os acontecementos da batalla de Terceira cando se repensaron as fortificacións existentes no Monte Brasil. Durante a guerra anglo-española (1585–1604), as fortificacións orixinais portuguesas foron redeseñadas polo enxeñeiro militar italiano Giovanni Vicenzo Casale e os seus axudantes, xa que os corsarios, como Francis Drake e Walter Raleigh, atacaran navíos e posesións españolas. A primeira pedra angular colocouse en 1583, e as fortificacións construíronse progresivamente para incluír varios bastións e localizacións de canóns. Na Restauración, o comandante español, Álvaro de Viveiros, resistiu durante once meses (do 27 de marzo de 1641 ao 4 de marzo de 1642) tras os muros da inexpugnable fortaleza, e só un grupo de traballo concentrado comandado por Francisco Ornelas da Câmara e João de Bettencourt foron capaces de derrotar ao comandante. O castro foi tomado e reclamado para Portugal: unha igrexa construíuse dentro da fortaleza en honra de San Xoán Bautista (portugués: São João Baptista) despois de 1642.

Século XVII

Un mozo Almeida Garret, durante as invasións napoleónicas escapou xunto coa súa familia a Angra, onde permaneceron ata que as forzas inglesas liberaron a Península Ibérica

Despois dun tempo en Londres, o ex emperador Pedro I do Brasil uniuse ás forzas liberais en Angra do Heroísmo, onde fixo unha base para o seu eventual asalto ao continente durante o Guerras Liberais

Ao longo dos anos, Terceira (e Angra en particular) foi un lugar popular para que os monarcas desfavorecidos rcuperasen forzas mentres os acontecementos no continente portugués ou noutros lugares transcorrían sen eles. En 1667, preto do final da Guerra de Restauración Portuguesa, o rei Afonso VI, o seu principal conselleiro, Castelo Melhor, e o partido francófilo de Castelo Melhor foron derrocados polo irmán máis novo do rei, Pedro, duque de Beja (que máis tarde gobernou como Pedro II de Portugal). Pedro instalouse primeiro como rexente do seu irmán, logo, arranxou o exilio de Afonso á illa de Terceira nas Azores coa pretensión de que non era capaz de gobernar. O exilio de Afonso durou sete anos.

João Baptista da Silva Leitão de Almeida Garrett, máis coñecido como o autor Almeida Garrett, naceu en 1799 en Porto, Portugal. En 1809, a súa familia fuxiu da segunda invasión francesa realizada polas tropas de Soult, buscando refuxio en Angra do Heroísmo. Mentres estaba nos Azores, foi educado polos seus tíos, todos eles destacados eclesiásticos. (O seu tío, Dom Frei Alexandre da Sagrada Família, foi o vixésimo quinto bispo de Angra). En 1818, Almeida Garrett deixou a illa e trasladouse a Coímbra para estudar na universidade.

Século XX

Angra sufriu un gran terremoto o 1 de xaneiro de 1980 que causou danos considerables ao centro histórico da cidade e a moitos outros lugares da illa de Terceira. Os Azores experimentou moitos terremotos e erupcións volcánicas desde tempos prehistóricos, pero o evento de 1980 foi probablemente o máis grave desde o século XVIII. Os danos na cidade foron reparados e reconstruídos nun prazo de catro anos. O Centro Histórico de Angra do Heroísmo declarárono Patrimonio da Humanidade, pola UNESCO en 1983.

Freguesías

• Altares
• Cinco Ribeiras
• Doze Ribeiras
• Feteira
• Nossa Senhora da Conceição
• Porto Judeu
• Posto Santo
• Raminho
• Ribeirinha
• Santa Bárbara
• Santa Luzia
• São Bartolomeu
• São Bento
• São Mateus da Calheta
• São Pedro
• Sé
• Serreta
• Terra Chã
• Vila de São Sebastião

Véxase tamén

Outros artigos

• Rexión ultraperiférica da Unión Europea
• Patrimonio da Humanidade en Portugal

Ligazóns externas

• "Angra do Heroísmo" na Enciclopédia Açoriana
• "Angra do Heroísmo, concelho de" na Enciclopédia Açoriana
• Capitanía do Porto de Angra do Heroísmo
• Capitanía Geral dos Açores

---

Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---