Riogordo

Riogordo é un concello español da provincia de Málaga, Andalucía, e pertence á comarca da Axarquía que dista 40 km de Málaga e 30 km de Vélez-Málaga (capital da Axarquía). A súa altitude sobre o nivel do mar é de 405 msnm, inclinándose o núcleo urbano de norte a sur. As alturas máis destacadas son as do Tajo de Gomer (1 129 msnm), a sierrecilla del Rey (972 msnm), o cerro de Sancristía (620 msnm) e a loma del Terral (573 msnm). Cruzan o termo, ademais do núcleo urbano, o río da Cova e os arroios da Golilla, Morena e Solanas.

Riogordo

Localización
36°54′54″N 4°17′37″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Andalucía
Provincia	Provincia de Málaga
Capital	Riogordo (en)
Poboación
Poboación	2.795 (2023) (68,17 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Q100593697 Q5991196 Axarquía (en)
Superficie	41 km²
Altitude	405 m
Comparte fronteira con	Alfarnatejo (pt) Cútar (pt) Comares El Borge (pt) Almáchar (pt) Periana Colmenar
Organización política
• Alcalde	Antonio Ales Montesinos (en)
Identificador descritivo
Código postal	29180
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	29083
Páxina web	riogordo.es

Vista de Riogordo desde Colmenar.

En 2017 tiña 2715 habitantes, 1292 mulleres e 1423 homes, segundo o INE.

As súas festas patronais fanse en honra de San Xacinto e A nosa Señora de Gracia en agosto. Convocan a miles de paisanos de todos os recunchos de Europa. Tamén é moi famosa a representación da paixón de Xesús coñecida por "El Paso" que se celebra cada venres e sábado santo. Nela traballa moita xente do pobo e é tal a tradición, que xeración tras xeración traballan moito, con idades desde os 6 anos ata persoas anciás.

O xentilicio é Riogordeño.

Ten piscina municipal, biblioteca, museo etnográfico, colexio público (Nuestra Señora de Gracia) e unha cooperativa oliveira, na que se produce un dos mellores aceites da provincia, chamada Agro-olivarera Riogordo S.C.A., que mantén as dúas antigas marcas das cooperativas fusionadas, "Rioliva" e "El Borbollón".

Xeografía

Clima

• Temperatura media: 16 °C
• Horas de sol ao ano: 2850 horas/ano
• Precipitacións: 575 l/m²

Flora e fauna

Vexetación de ribeira moi desenvolvida: chopos, salgueiros, adelfas, xuncos, carrizos, e na auga, bastantes algas. Tamén, algunhas aciñeiras e matogueira mediterránea. Da fauna destaca a existencia de raposo, moucho real, lagarteiro e aguia perdiceira. Entre a herpetofauna destacan a lagarta coligarga e o lagarto ocelado, que abundan nos cálidos campos circundantes. Nas masas de auga abundan a ra común, a cobra sapeira e o sapoconcho riscado, tamén hai carpas. En todo o río da Cueva a presenza de urodelos é nula, a pesar da próxima poboación que hai na zona de Alfarnate, a só 15 km de alí.

Historia

Os restos achados no seu termo denotan que debeu ter unha orixe remota. Toma o seu nome dun río que corre ao oeste da localidade, que se chamou de las aguas gordas e que hoxe se coñece por La Cueva. Máis abaixo recibe o nome de Benamargosa, xa camiño do mar tras fundirse co Río Vélez. A base do lugar de Riogordo parece ser que estivo no castelo de Aute, que despois sería fortaleza árabe e que algúns investigadores relacionan á mítica fortaleza de Bobastro, onde viviu e se refuxiou Omar ben Hafsun, guerreiro muladí que se enfrontou aos potentes Omeyas cordobeses. Durante a época musulmá, Riogordo foi un dos territorios que máis tempo estivo controlado por estes. O lugar actual data da época dos Reis Católicos e a súa orixe estivo nun campamento utilizado polos monarcas cristiáns na conquista de Vélez-Málaga. O primeiro alcalde do que se teñen noticias (ano 1552) foi Francisco Hernández.

A invasión francesa deixou o seu sinal en Riogordo, onde tamén se formaron guerrillas para combater ao estranxeiro, como nos diferentes pobos malagueños. Unha das máis soadas foi a que encabezou o chamado cura de Riogordo cuxa valentía non coñeceu parangón nin fronteiras.

Política e administración

A administración política do municipio realízase a través dun Concello de xestión democrática cuxos compoñentes se elixen cada catro anos por sufraxio universal. O censo electoral está composto por todos os residentes empadroados en Riogordo maiores de 18 anos e nacionais de España e dos restantes estados membros da Unión Europea. Segundo o disposto na Lei do Réxime Electoral Xeral, que establece o número de concelleiros elixibles en función da poboación do municipio, a Corporación Municipal de Riogordo está formada por 11 concelleiros.

Alcaldes desde as eleccións de 1979

Lexislatura	Nome	Partido
1979-1983	Rafael Morales Villanueva	G. Indep
1983-1987	Rafael Morales Villalba	PSOE
1987-1991	Rafael Morales Villalba	PSOE
1991-1995	Juan López Villalba	IULVCA
1995-1999	Fernando Cañadas Bustos	PP
1999-2003	Fco. José Alarcón Morales	PSOE
2003-2007	Fco. José Alarcón Morales	PSOE
2007-2011	Fco. José Alarcón Morales	PSOE
2011-2015	Antonio Alés Montesinos	PP
2015-2019	Antonio Alés Montesinos	PP

Economía

O municipio ten un total de 2428 hectáreas cultivadas, distribuídas da seguinte forma:

• Herbáceos: 298 Ha.
• Froiteiros: 510 Ha.
• Oliveiral: 1610 Ha.
• Viñedo: 10 Ha.

Relación de unidades gandeiras por tipo:^[cando?]

• Bovinos: 47 unidades
• Ovinos: 201 unidades
• Caprinos: 220 unidades
• Porcinos: 22 unidades
• Equinos: 12 unidades

Transporte público

Riogordo non está integrado formalmente no Consorcio de Transporte Metropolitano da área de Málaga, aínda que as seguintes liñas de autobuses interurbanos operan no seu territorio:

Liña	Traxecto	Percorrido e horarios	Plano de liñas
M-251	Málaga-Colmenar-Riogordo	Percorrido e horarios	Plano
M-365	Málaga-Riogordo (por Torre de Benagalbón)	Percorrido e horarios Arquivado 24 de setembro de 2018 en Wayback Machine.	Plano

Cultura

Museo etnolóxico

Museo etnográfico municipal de El Paso. Contén unha mostra ampla dos utensilios propios das casas rurais do pobo para mostrar a vida e costumes dos nosos antepasados. Un dos seus principais atractivos é a antiga almazara sobre a que se levanta.

Ademais podemos contemplar nas súas dúas plantas outros elementos de factura antiga e tradicionais recuperados a través de distintas doazóns que se realizaron a este museo.

Outro elemento que suma interese a este espazo expositivo, é a súa sala de exposicións, situada na segunda planta, onde de forma temporal móstranse obras de pintores contemporáneos.

Na planta baixa, ademais da recepción, un patio con entrada ao muíño de aceite e ás salas de El Paso; adegas con tallas do século XVII; adega do século XIX; muíños de aceite do XVII ao XIX; lagar de pisar, sala de viño da pasa; salón, cociña e muíño fariñeiro, todos do XIX; e un patio cun pozo e unha fonte.

Xa na planta primeira, atoparemos, ademais da mencionada sala de exposicións, unha capela de El Paso de Riogordo, outro muíño fariñeiro e un dormitorio do século XIX.

Festas populares

• Febreiro. Entroidos
• Venres e Sábado Santo. Representación de El Paso de Riogordo
• 7 de setembro. Festa do candil
• Do 27 ao 29 de maio. Feira de maio
• 1 de xuño. Día do caracol
• Do 14 ao 18 de agosto. Feira de agosto

Gastronomía

A gastronomía de Riogordo especialízase no seu particular prato de caracois, o caldo, cuxa promoción se fai o último domingo de maio, xa que foi declarada festa de interese singular pola Deputación Provincial de Málaga.

Son tradicionais as faragullas e o gazpacho de fabas verdes. Tamén son tradicionais a porra campesiña e o pemento, debido á alta calidade das hortalizas regadas coa auga do Río de la Cueva. Hai que sinalar que en Riogordo existen varias cooperativas que elaboran un aceite de oliva de primeirísima calidade, do mesmo xeito que os embutidos artesanais e a repostaría típica do pobo como as tortas de aceite.

Pratos típicos. Na súa gastronomía, cabe destacar:

• Ajoblanco: é unha modalidade de gazpacho sen tomate e con améndoas moídas, que se adoita servir con uvas peladas ou pasas.
• Caracois en caldiño: pódense degustar entre os meses de maio e agosto.
• Gazpacho de fabas verdes: a base de grans de fabas verdes enteiros, tomate, fiuncho, pemento, cebola e pan, todo isto en anacos pequenos, condimentado con aceite, vinagre e sal.
• Magdalenas: repostaría.
• Porra campesiña: presenta a particularidade de ser máis espesa que o resto dos gazpachos. É unha mestura de gazpacho sinxelo sen auga e salmorejo. Adóitase servir con ovos cocidos, xamón serrano e torresmos.
• Tortas de aceite: repostaría.

E tamén atopamos: borrachuelos, chacinas, orchata de abelás, hornazo, manteigados, escarvadentes, pemento, potaxe de tagarninas e cogomelos de espiño.

Artesanía

Os traballos artesanais teñen grande incidencia en Riogordo. Hai especialistas en albardas, esparto, fragua e forxa, vimbio e varetas, apeiros de labranza e fabricación de botos.