Río Xallas
O río Xallas pertence á vertente atlántica galega. Nace preto dos montes do Castelo (Santa Comba),[1] discorre polos concellos de Coristanco, Santa Comba, A Baña e Zas, e forma o límite entre Mazaricos, Carnota e Dumbría. Finalmente, desemboca na enseada do Ézaro, formando unha fervenza[2] rodeada de espectaculares microformas graníticas no Monte Pindo. As augas céibanse os domingos do verán ao mediodía e, desde 2006, os sábados á noite, con espectáculo de luces. Ten unha lonxitude de 64,5 km.[2][3]
Tipo | río | ||||
---|---|---|---|---|---|
Inicio | |||||
Altitude inicial | 460 m | ||||
División administrativa | Provincia da Coruña, España | ||||
Localización | Bazar | ||||
Final | |||||
Altitude final | 100 m | ||||
División administrativa | Dumbría, España | ||||
Localización | O Ézaro | ||||
Desembocadura | Fervenza do Ézaro | ||||
| |||||
Características | |||||
Dimensións | 64,5 () km | ||||
Superficie | 504 km² | ||||
Medicións | |||||
Caudal | 19,6 m³/s | ||||
Toponimia
editarXallas viría do medieval Salia, á súa vez da raíz hidronímica indoeuropea sal- (auga corrente, regueiro), raíz común en moitos ríos europeos documentados co nome Sala ou Saale na época romana. O s inicial palatizouse en x, coma ocorre noutras palabras galegas coma xabón (de sapone>sabom) ou xastre (de sartore).
Actualmente comparten etimoloxía o río Sella en Asturias, o Seille ou o Salonne en Francia, o Seile en Escocia, o Jalón (anteriormente Salo) en España ou o Hail e Hayle en Inglaterra[4].
Descrición
editarAlgúns dos seus afluentes son: O Bazar, Castiñeira, A Regueira, Mira, Esternande, Ancha, Dornas, Guisande ou Vilar García.
O caudal do Xallas mantense constante por causa dos numerosos encoros que nel se teñen construído. En 1897, a Sociedade Española de Carburos Metálicos, hoxe parte do grupo FerroAtlántica, asentouse na zona e daquela datan as primeiras construcións para obter enerxía. O encoro máis importante é o de Fervenza, construído na década dos anos 60 do século XX. En Ponte Olveira hai outra central. Máis abaixo, da presa de Brazal parten as canalizacións cara a Ézaro; máis abaixo, atópase o encoro de Santa Uxía, construído na década dos anos 80. Na súa desembocadura están situadas tres centrais hidroeléctricas: Castrelo, Santa Uxía e Pindo, esta última de principios do século XX.
Aforamentos
editarAugas de Galicia dispón de 2 estacións para medida de aforamentos. As devanditas estacións, denominadas Xallas 1 (n.º 512) e Xallas 2 (n.º 514), sitúanse na ponte de Truebe, no municipio de Santa Comba, e na ponte Olveira, no municipio de Mazaricos, respectivamente. Entre ámbalas dúas estacións atópase o encoro de Fervenza. Segundo datos publicados por Augas de Galicia, no ano hidrolóxico 2009-2010, o caudal medio diario oscilou entre 0,48 e 96,81 m³/s, en Xallas 1, e entre 4,11 e 188,34 m³/s, en Xallas 2. Ten un caudal medio de 19,6 m³/s [3]
Encoro
editarNa canle do río existen catro encoros, que, segundo o seu curso, son Fervenza, ponte Olveira, Castrelo e Santa Uxía. Todos eles teñen aproveitamento hidroeléctrico e para usos industriais, e o de Santa Uxía para abastecemento urbano.
En 1897, a Sociedade Española de Carburos Metálicos, hoxe parte do grupo Ferroatlántica, asentouse na zona e de entón datan as primeiras construcións para obter enerxía. O encoro máis importante é o de Fervenza, construído na década de 1960. En ponte Olveira hai outra central. Máis abaixo, da presa de Brazal parten as canalizacións cara á ría de Ézaro; máis abaixo, encóntrase o encoro de Santa Uxía, construído na década de 1980. O Xallas atravesa o Monte Pindo e precipítase nunha caída practicamente libre coñecida coma fervenza do Ézaro, de algo máis de 100 metros, á ría de Corcubión fronte ao cabo Fisterra no océano Atlántico. Na súa desembocadura están situadas tres centrais hidroeléctricas: Castrelo, Santa Uxía e Pindo, esta última de principios do século XX.
A construción do encoro de Fervenza supuxo, segundo o informe Concas Internas de Galicia Costa de Greenpeace España, un punto negro por destrución da paisaxe ao manter seca a fervenza de Ézaro. Segundo o devandito informe, a central non respecta sequera o caudal ecolóxico considerado no Plan Hidrolóxico de Galicia Costa e dende 2000, a fervenza só se pode observar os domingos de 12:00 a 13:30, grazas aos grupos locais que piden a demolición do encoro.
Galería de imaxes
editar- Artigo principal: Galería de imaxes do río Xallas.
-
Encoro da Fervenza.
-
Panorámica da fervenza do Ézaro.
-
O caudal do Xallas libérase os domingos do verán ao mediodía.
-
Fervenza do Xallas (O Ézaro).
-
Fervenza do Xallas.
Notas
editar- ↑ Xunta de Galicia. "Mapa de fondo: Mapa Base Vectorial. Procurar provincia da Coruña, concello Santa Comba, parroquia Bazar e lugar A Toxa" (Mapa). Mapa Base Vectorial con capas de Hidrografía. 1:2.257. Información Xeográfica de Galicia. Consultado o 12/06/2019.
- ↑ 2,0 2,1 Cañada, Silverio, ed. (2003). "Xallas 6". Gran Enciclopedia Galega 44. El Progreso - Diario de Pontevedra. pp. 146–147. ISBN 84-87804-26-8.
- ↑ 3,0 3,1 Núñez Pérez, Manuel; Lois Lois, Adela; Daporta Padín, Mon (2007). Os ríos de Galiza. A Nosa Terra. Promocións Culturais Galegas, S.A. p. 103. ISBN 978-84-8341-136-0.
- ↑ Notas acerca de Hidronimia Gallega Abelardo Moralejo Laso, Universidade de Santiago de Compostela
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Río Xallas |