Praza de San Xosé
Coordenadas: 42°25′46″N 8°38′45″O / 42.429444444444, -8.6458611111111
A Praza de San Xosé é unha praza do século XIX situada no centro da cidade de Pontevedra, no ensanche, preto do barrio de Campolongo.
| Praza de San Xosé | |
|---|---|
.jpg) Monumento á tertulia no centro da praza | |
| Tipoloxía | praza |
| Dimensións | |
| Lonxitude | 43 m |
| Largura | 26 m |
| Área | 715 m2 |
| Localización | |
| Localidade | Pontevedra |
| Código postal | 36001 |
| Construción | |
| Comezo | século XIX |
Orixe do nome editar
A praza debe o seu nome á demolida capela de San Xosé, situada no lado sueste da praza.[1]
Historia editar
A praza xurdiu dun encontro de vías de comunicación a finais do século XIX na confluencia das rúas Marqués de Riestra, Oliva e Augusto González Besada. Está situada no antigo Campo de San Xosé ao que daba nome a desaparecida capela,[2] que estaba no soar que na actualidade ocupa o edificio da Caixa de Pontevedra. Na primeira metade do século XIX no Campo de San Xosé había unha carballeira que formaba rúas baixo a sombra da cal se celebraba unha feira de gando (vacún, porcino, cabalar e lanar) os días primeiro e quince de cada mes.[3]
A capela barroca de San Xosé foi construída en 1712. Era unha edificación de tamaño medio en cuxa fachada destacaba a imaxe de San Xosé situado nun nicho na parte superior dun frontón circular por riba do cal se situaban os escudos de armas dos Gago e os Montenegro, entre outros. Atribúese a súa construción a Pablo Payo Gago de Mendoza e Sotomayor. Nela celebráronse importantes vodas e funerais e foi derrubada a principios dos anos 1940 por estorbar na urbanización do centro da cidade.[1][4]
Na praza estaba tamén o pazo barroco dos Gago de Mendoza e dos Montenegro, con orixe no século XV.[1] O pazo estaba no lado norte da praza, e o seu centro situábase no soar ocupado actualmente polo café Moderno.[5] Del queda parte da estrutura situada á esquerda da casa-pazo no arranque da rúa Oliva. Na década dos anos 1980 déronlle un andar novo e trasladaron as ameas orixinais á parte superior. Tiña unha torre central de tres andares e dúas ás laterais de dous andares con ameas apuntadas no centro das cuais se atopaban estrelas de seis puntas inscritas nun círculo. O espazo que hoxe é a praza funcionou hai séculos como praza de armas do pazo. Nel naceron os tres irmáns Gago de Mendoza, mariños distinguidos.[6]
O 12 de abril de 1888 inaugurouse o Hotel Méndez Núñez (demolido nos anos 1980) no lado oeste da praza. Contaba con restaurante e sala de reunións. Ao pechar converteuse en central de autobuses de liña.[7] O hotel naceu no primeiro auxe hostaleiro que atraeu a chegada do ferrocarril á praza da Estación, situada moi preto.[8] En 1932 a redacción da revista literaria Cristal estaba situada no faiado do hotel e foi visitada por Federico García Lorca. [9]
En 1902, finalizouse o edificio do Café Moderno mandado construír por Bernardo Martínez Bautista, emigrante que se fixo rico en Cuba, no soar do antigo pazo dos Gago de Mendoza e dos Montenegro. En 1903 inaugurouse nos seus baixos o Café Moderno cun ambiente distinguido, punto de reunión de faladoiros e proxeccións cinematográficas, e realizouse o empedrado da praza polo mestre de obras Sr. Miranda.[1] A praza, moi transitada, serviu en 1904 como escenario para unha sesión de cinematógrafo coa película Alí Baba.[1] Nas primeiras décadas do século XX tiña un quiosco no seu centro e converteuse en epicentro cultural e lugar de encontro dos intelectuais galegos.[10]
En decembro de 1943 aprobouse a reforma da pavimentación e das beirarrúas da praza así como da rede de sumidoiros.[1] En 1944 a Caixa de Aforros de Pontevedra adquiriu un edificio en construción no soar da antiga capela de San Xosé para a súa sede provincial e inaugurou o novo edificio en 1948.[11]
A praza denominouse praza de San Xosé ata 1931 en que pasou a denominarse praza de Pablo Iglesias. O 28 de decembro de 1936 retómase a denominación de praza de San Xosé,[12] pasando a denominarse na democracia praza de Calvo Sotelo antes de retomar a súa denominación tradicional de praza de San Xosé o 25 de abril de 1996.
A praza foi remodelada completamente en 2001 e converteuse nun espazo case peonil.[13][14]
En 2006 instalouse no centro da praza o Monumento á tertulia,[15] que rende homenaxe aos intelectuais galegos relacionados co Café Moderno nas primeiras décadas do século XX. [16]
Descrición editar
A praza ten unha forma triangular irregular e nela conflúen as cinco rúas Marqués de Riestra, Oliva, Rosalía de Castro, San Xosé e Augusto García Besada. É un dos puntos neurálxicos do ensanche da cidade.
A praza está pavimentada con lousas alternando as cores gris e sepia[17] e é semipeonil, tendo un só carril de circulación na súa parte norte que canaliza o tráfico desde a rúa Marqués de Riestra cara á rúa Augusto González Besada.[18][13][14] Está arborizada con magnolias de Soulange e maceiras.[19]
A praza está dominada no lado norte polo edificio do Café Moderno, e no lado sueste polo edificio da Caixa de Pontevedra. No medio da praza sobre unha base de granito negro pulido sitúase o Monumento á tertulia realizado en 2006 polo escultor César Lombera para conmemorar os faladoiros que realizaban aquí os intelectuais galegos.[20] Enriba do edificio da Caixa de Aforros de Pontevedra dominando a praza atópase a estatua de Teucro, mítico fundador da cidade, realizada tamén en 2006 polo escultor Cándido Pazos.[21]
Edificios destacados editar
No lado noroeste da praza atópanse os restos do pazo barroco dos Gago de Mendoza e dos Montenegro que na actualidade consta de dous andares. Destacan na parte superior as súas ameas apuntadas adornadas no centro con estrelas de seis puntas inscritas nun círculo.[22]
No lado norte da praza e contiguo ao antigo pazo dos Gago de Mendoza está o edificio do Café Moderno, con fachada de pedra de estilo ecléctico e co interior modernista máis importante da cidade. Ten tres plantas, albergando no baixo o Café Moderno. Na fachada destacan as galerías de ferro forxado e un tratamento xeométrico de elementos ornamentais.[23]
No lado sueste da praza atópase o Edificio central da Caixa de Pontevedra. É un edificio nobre de pedra con catro andares e unha planta baixa. O gran vestíbulo ao que se accede desde a entrada principal conecta as diferentes salas.[24]
Galería editar
-
Restos do pazo ameado dos Gago de Mendoza no fondo à esquerda -
Monumento á tertulia no centro da praza -
Edificio de Caixa de Pontevedra no lado sueste da praza -
Café Moderno no lado norte da praza -
Estatua de Teucro dominando a praza -
Edificio de Caixa Pontevedra -
.jpg)
Notas editar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 "La desconocida capilla de San José". Diario de Pontevedra (en castelán). 14 de marzo de 2021.
- ↑ "50 años de San José y la Virgen del Camino". Faro (en castelán). 27 de marzo de 2011.
- ↑ González Zúñiga 1848, p. 6
- ↑ El Correo Gallego 1940, p. 2
- ↑ "Piden el inventariado de cuatro construcciones nobiliarias". La Voz de Galicia (en castelán). 6 de novembro de 2004.
- ↑ Fontoira Surís 2009, p. 342
- ↑ "El ferrocarril, la Estación Vieja y los hoteles de antaño". Pontevedra Viva (en castelán). 23 de decembro de 2016.
- ↑ "El Méndez Núñez y el Calixto, pioneros en la publicación". La Voz de Galicia (en castelán). 14 de xullo de 2013.
- ↑ "Las dos visitas de García Lorca". Faro (en castelán). 18 de novembro de 2012.
- ↑ Aganzo 2010, p. 98-99
- ↑ "La sede que la Caja no inauguró nunca". Faro (en castelán). 3 de marzo de 2013.
- ↑ "Praza de San Xosé, el lugar emblemático de los intelectuales gallegos". Diario de Pontevedra (en castelán). 21 de maio de 2023.
- ↑ 13,0 13,1 "Agua pulverizada para San José". La Voz de Galicia (en castelán). 8 de xaneiro de 2002.
- ↑ 14,0 14,1 "Lo peor está por venir". La Voz de Galicia (en castelán). 5 de xuño de 2001.
- ↑ Aganzo 2010, p. 99
- ↑ Riveiro Tobío 2008, p. 51-52
- ↑ "Las obras de la calle Salvador Moreno llevan paradas una semana". La Voz de Galicia (en castelán). 13 de xullo de 2001.
- ↑ "La peatonalización de Salvador Moreno se amplía desde San José a Reina Victoria". La Voz de Galicia (en castelán). 26 de abril de 2001.
- ↑ "Nuevos árboles en A Verdura". La Voz de Galicia (en castelán). 23 de novembro de 2001.
- ↑ "César Lombera recreará en San José una tertulia con seis intelectuales". La Voz de Galicia (en castelán). 26 de outubro de 2005.
- ↑ "Teucro ya pisa el reloj". La Voz de Galicia (en castelán). 18 de xullo de 2006.
- ↑ Fontoira Surís 2009, p. 342
- ↑ "Ocho cafés históricos de Galicia". La Voz de Galicia (en castelán). 6 de agosto de 2018.
- ↑ "Una nueva forma de actuar". El Correo Gallego (en castelán). 22 de xullo de 2006.
Véxase tamén editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Praza de San Xosé  |
Bibliografía editar
- Aganzo, Carlos (2010). Pontevedra. Ciudades con encanto (en castelán). Madrid: El País-Aguilar. p. 98-99. ISBN 978-8403509344.
- Fontoira Surís, Rafael (2009). Pontevedra monumental (en castelán). Pontevedra: Deputación de Pontevedra. p. 342-344. ISBN 978-84-8457-327-2.
- González Zúñiga, Claudio (1848). Descripción Geográfica, Estadística, Económica e Histórica de la Ciudad Capital de Pontevedra (en castelán). Pontevedra: Establecimiento Tipográfico de la Viuda de Pintos. p. 6.
- Riveiro Tobío, Elvira (2008). Descubrir Pontevedra (en castelán). Pontevedra: Edicións do Cumio. p. 51-52. ISBN 9788482890852.
- Información regional. Pontevedra. El Correo Gallego 24 de febreiro de 1940 (en castelán) (Santiago de Compostela: El Correo Gallego). 1940. p. 2. ISSN 1579-1572.
Outros artigos editar
- Café Moderno
- Monumento á tertulia
- Caixa de Aforros Provincial de Pontevedra
- Estatua de Teucro
- Ensanche-Centro cidade
- Rúa da Oliva
- Rúa Marqués de Riestra