Histamenon

O histamenon (en grego: νόμισμα ἱστάμενον, nómisma istámenon; "moeda padrón") ou histamenon nomisma, foi a denominación dada á moeda bizantina de ouro co valor dun sólido ou nomisma, a partir da aparición en 960 dunha variedade máis lixeira en peso e lei, denominada tetarteron ou tetarteron nomisma. Para distinguir ambas as variedades do nomisma, o histamenon mudou a súa aparencia orixinal e adoptou unha dimensión máis ancha e máis delgada, así como unha forma cóncava ("scyphate").

Histamenon do emperador Constantino VIII (1025-1028)

Historia

Nacemento

Histamenon de Isaac I Comneno (1057-1059), coa súa característica forma cóncava ("scyphate")

Desde a súa introdución en 309 da man do emperador Constantino I (306-337), a moeda principal e base do sistema monetario do Imperio Bizantino fora o sólido bizantino (coñecido tamén como nomisma), que mantivera a través dos séculos un peso invariable de 4,55 gramos e unha pureza do metal de 24 quilates. A situación mudou en tempos de Nicéforo II (963-969), cando se introduciu no sistema unha variedade do nomisma, denominada tetarteron ("un cuarto") que era dous quilates máis pobre que o nomisma orixinario.

Inicialmente, ambas as moedas eran dificilmente distinguibles, dada a proximidade do seu peso. Durante o final do reinado de Basilio II (976-1025), o tetarteron empezou a baterse sobre discos máis grosos e máis pequenos, en tanto que o histamenon se volveu máis delgado e máis ancho. Ademais desa clara diferenza visual, en tempos de Constantino VIII (1025-1028) engadíronse tamén variacións na súa iconografía. A mediados do século XI, o tetarteron medía 18 mm de diámetro e tiña un peso estándar de 3,98 gramos, e o histamenon (con 3 quilates máis) tiña un diámetro de 25 mm en diámetro (contra os 20 mm do sólido) e adquirira unha forma lixeiramente cóncava.

Desvalorización e fin

Histamenon de electro de Aleixo I Comneno (1081-1118), un exemplo da gran desvalorización desta moeda na súa última época

Con todo, a partir do reinado de Miguel IV (1034-1041), que anteriormente fora prestamista, o seu contido de ouro empezou para ser cada vez menor e padeceu sucesivas desvalorizacións. Despois dun período de relativa estabilidade entre 1055 e 1070, o contido de ouro diminuíu drasticamente nas décadas de 1070 e de 1080, ata acabar por desaparecer durante os primeiros anos do reinado de Aleixo I Comneno (1081-1118), quen en 1092 fixo unha reforma profunda do sistema monetario bizantino, eliminando tanto o histamenon como o tetarteron (nesa época xa de electro), substituídos ambos por unha nova moeda de ouro: o hyperpyron.

A partir de entón e durante a vixencia do sistema monetario dos Comneno (séculos XII e XIII), o termo histamenon (ou na variante stamenon, στάμενον) pasou a asociarse con calquera moeda de forma cóncava ("scyphate"), tanto de billón como mesmo de cobre, emitida polo Imperio Bizantino.

Véxase tamén

Outros artigos

• Moeda bizantina
• Moeda da Antiga Roma
• Moeda da Antiga Grecia

Bibliografía

• Alfaro Asins, C. et al. Diccionario de numismática. Ministerio de Cultura. Madrid, 2009. ISBN 978-84-8181-405-7
• Grierson, Philip. Byzantine Coins. Methuen. Londres, 1982. ISBN 978-0-416-71360-2
• Grierson, Philip. Byzantine coinage. Dumbarton Oaks. 1999. ISBN 978-0-88402-274-9
• Hendy, M. Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300-1450. Cambridge University Press, 1985. ISBN 0-521-24715-2
• Hendy, M. The economy, fiscal administration and coinage of Byzantium. Londres, 1989. ISBN 0860782530
• Kazhdan, Alexander Petrovich, ed. The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, 1991. ISBN 978-0-19-504652-6
• Sabatier, Justin. Description générale des monnaies byzantines frappées sous les Empereurs d'Orient. 2 vol. París, 1862

Ligazóns externas

• "Histamenon". Catálogo con imaxes e descricións en Coin Archives
• Moedas bizantinas catalogadas por orde cronolóxica de emperadores
• Moedas bizantinas catalogadas segundo a o bran de Sear: Byzantine Coins & Their Values
• Digital Library Numis Arquivado 05 de xullo de 2018 en Wayback Machine. (bibliografía en liña de numismática bizantina)