Wikipedia

Gustavo Cordeiro Ramos

Político e profesor portugués

Gustavo Cordeiro Ramos, nado en Évora o 8 de marzo de 1888 e finado en Lisboa o 13 de novembro de 1974, foi un filólogo, político e profesor universitario portugués.

Infotaula de personaGustavo Cordeiro Ramos
Biografía
Nacemento8 de marzo de 1888 Editar o valor em Wikidata
Évora, Portugal Editar o valor em Wikidata
Morte13 de novembro de 1974 Editar o valor em Wikidata (86 anos)
Lisboa, Portugal Editar o valor em Wikidata
Datos persoais
País de nacionalidadePortugal
Reino de Portugal Editar o valor em Wikidata
EducaciónFaculdade de Letras da Universidade de Lisboa (pt) Traducir
Universidade de Leipzig Editar o valor em Wikidata
Actividade
Ocupacióncatedrático , político , filólogo Editar o valor em Wikidata
EmpregadorFaculdade de Letras da Universidade de Lisboa (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Membro de
LinguaLingua portuguesa Editar o valor em Wikidata
Premios

Especialista en literatura alemá, disciplina da que foi profesor catedrático na Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. Foi Ministro da Instrución Pública en tres gobernos da Ditadura Militar e nos tres primeiros meses do Estado Novo, procurador á Cámara Corporativa e presidente do Instituto para a Alta Cultura de Portugal[1] polo que tivo certo recoñecemento na Galiza.

Traxectoria editar

Biografía editar

Naceu na freguesía de Sé e São Pedro da cidade de Évora, fillo de Augusto José Ramos e de Ana Rosa Cordeiro Vinagre. Licenciouse en Filoloxía Xermánica pola Facultade de Letras da Universidade de Lisboa e ampliou na Universidade de Leipzig. Foi profesor efectivo do Liceu de Évora e profesor catedrático da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa.

Foi Ministro da Instrución Pública en catro gobernos, entre 10 de novembro de 1928 e 8 de xullo de 1929;[1] 21 de xaneiro de 1930 e 5 de xullo de 1932; 5 de xullo de 1932 e 11 de abril de 1933 e[2] 11 de abril de 1933 e 24 de xullo de 1933. Así, entre 1928 e 1933, só non foi ministro da Instrución no goberno de Artur Ivens Ferraz (8 de xullo de 1929 a 21 de xaneiro de 1930). Foi agraciado cos seguintes graos das Ordes Honoríficas Portuguesas: Grã-Cruz da Orde Militar de Cristo (28 de maio de 1930), Grã-Cruz da Orde da Instrución Pública (31 de decembro de 1930), Grã-Cruz da Orde Militar de Sant' Iago da Espada (22 de setembro de 1931) e Grã-Cruz da Orde do Infante D. Henrique (19 de xullo de 1961).[3]

Foi procurador á Cámara Corporativa entre 1935 e 1949 e presidente do Instituto para a Alta Cultura, despois Instituto de Alta Cultura, entre 1942 e 1964. Faleceu con 86 anos de idade, solteiro e sen descendencia.

Acusación de plaxio editar

A súa obra máis importante, O Fausto de Goethe no seu dobre significado filosófico e literario (2 vols., Coímbra: Prensa da Universidade, 1915-1918), reunindo as leccións de literatura alemá impartidas na Facultade de Letras de Lisboa, sería anos despois albo da acusación de plaxio, por conter extensos fragmentos traducidos dunha obra de referencia francesa (Histoire de la littérature allemande, de Adolphe Bossert, 1.ª ed. 1901), que non aparece citada por Cordeiro Ramos. A acusación, feita en 1929 por Sant' Anna Dionísio nas páxinas da revista A Aguia,[4] causou escándalo e acabou na prohibición pola censura do número seguinte da revista[5] e de novos artigos versando o mesmo asunto.[6] No momento do artigo denunciador de Sant' Anna Dionísio, Cordeiro Ramos saíra temporalmente do goberno (xullo de 1929), para a el regresar meses despois (xaneiro de 1930). Tras a saída do último número de 1929, A Aguia estivo suspensa por dous anos (1930 e 1931), só retomando a publicación en 1932, ano en que porén se extinguiu.

Traballos no goberno editar

Como ministro da Instrución Pública, entre outras medidas, reorganizou o ensino secundario, reformou o ensino primario, creou as Escolas do Maxisterio Primario (en substitución das antigas Escolas Normais Primarias) e os "postos de ensino" nas rexións rurais, impuxo contidos políticos tradicionalistas, nacionalistas e  reaccionarios nos libros de lectura das escolas e promulgou novas e severas medidas de carácter disciplinario contra profesores e alumnos.[7] Tornou obrigatoria a inserción nos libros de lectura adoptados oficialmente de máis de cen frases de autores como António Feliciano de Castilho, Salazar, Quirino de Jesus, Sidónio Pais,  Benito Mussolini, Padre Manuel Bernardes, Alfredo Pimenta, Pequito Rebelo, Rivarol, António Sardinha, Ramalho Ortigão, Oliveira Martins etc.[8] Exemplos de frases doutros autores: "Toda a escolla dos superiores polos inferiores é profundamente  anárquica" ( Auguste Comte); "Onde non hai goberno, toda a xente goberna; onde toda a xente goberna, todos son escravos" (Bossuet).

Na súa reforma de 1930 do ensino secundario,[9] aumentou significativamente o número de horas lectivas da disciplina de Latín desde o 3.º ao 7.º ano do curso xeral dos institutos, coa intención de "restabelecer o equilibrio entre o ensino das ciencias e o das humanidades". Porén, coa reforma de 1936 de Carneiro Pacheco (o ministro que o mesmo ano mudou o nome do Ministerio da Instrución Pública para Ministerio da Educación Nacional), o goberno volveu atrás nese camiño, diminuíu as horas lectivas e fundiu a disciplina de Latín coa de Portugués, para, un segundo tempo, a reforma de 1947 do ministro Pires de Lima acabar por suprimir totalmente o ensino do latín no ensinoxeral dos institutos.[10] Marcello Caetano consideraría en 1960 esta medida do goberno de Salazar "de máis nefasta de todas as providencias pedagóxicas postas en vigor en Portugal nos últimos cento cincuenta anos".[11]

No primeiro mandato como ministro da Instrución Pública promoveu, tamén, a creación da Xunta de Educación Nacional (1929-1936), organismo que introduciu en Portugal o apoio estatal directo á investigación científica.[12][13] A Xunta de Educación Nacional sería sucesivamente dirixida por Luís Simões Raposo, Marck Athias e Augusto Celestino da Costa até 1936,[14] ano en que foi extinguida e substituída polo Instituto para a Alta Cultura (IAC), integrado na entón creada Xunta Nacional da Educación.  Celestino da Costa dirixiu o IAC até 1942, ano en que foi cesado polo ministro da Educación e substituído por Gustavo Cordeiro Ramos (que en 1933 saíra do goberno). Este episodio causou indignación na comunidade científica, dadas as razóns que motivarían a decisión do entón ministro da Educación, Mário de  Figueiredo, que tamén cesou Celestino da Costa de director da Facultade de Medicina de Lisboa ese mesmo ano.[15] En carta a  Celestino da Costa, Abel Salazar dixo sobre o substituto do seu amigo na presidencia d  IAC: "O Cordeiro Ramos é un home sen categoría intelectual nin moral. A todos os respectos, un desastre."[16] Cordeiro Ramos mantívose á cabeza do  IAC até 1964.

Organizacións na mocidade editar

Como gobernante, estivo tamén nas orixes da fundación da Mocidade Portuguesa, cun proxecto de lei de creación dunha "Liga da Mocidade Portuguesa", ao redor de 1931-1932, que por algún motivo non tivo entón o apoio de Salazar, ministro das Finanzas do goberno do xeneral Domingos Oliveira.[17] Mellor sorte tivo outra medida do ministro da Instrución, creando unha comisión presidida por un representante do goberno para a promoción do escutismo e a tutela ("orientación da acción educativa [...] de harmonía coas condicións nacionais") das existentes organizacións  escutistas portuguesas[18], ou sexa, a  AEP - Asociación de  Escoteiros de Portugal e o CNS - Corpo Nacional de Scouts, este creado pola Igrexa católica en 1925, rebautizado Corpo Nacional de Escoitas en 1934. A medida de Cordeiro Ramos era destinada a facer aliñar o movemento escutista coa política nacionalista do réxime e, sobre todo, a controlar a primeira das citadas organizacións  escutistas, a AEP, fundada en 1913 e ligada ao republicanismo,[19] que a partir de 1936 sería albo de persecución polo goberno.

Afastamento do goberno editar

O seu afastamento do goberno por Salazar en xullo de 1933 está rodeado de misterio, sendo precedido en maio polo despedimento do xefe de despacho do ministro, o seu irmán Armando Cordeiro Ramos, tamén por decisión do xefe do goberno. O ministro cesado queixouse a Salazar dunha conspiración urdida contra el, mais o presidente do Consello explicoulle que a súa dimisión se tería debido ás duras críticas de que Cordeiro Ramos estaría a ser albo por parte dos profesores, dada a súa tentativa de  politizar o ensino primario.[20]

Para o historiador Luís Reis Torgal, foron as posicións  xermanófilas "demasiado claras" de Cordeiro Ramos, plenamente mantidas tras a chegada de Hitler ao poder, que terían estado na orixe do seu afastamento do goberno por Salazar.[21]

No libro da investigadora San José Almeida, Homosexuais no Estado Novo,[22] afírmase que Gustavo Cordeiro Ramos tiña fama de homosexual, cun comportamento impropio fronte ás súas responsabilidades políticas, razón pola cal deixaría de ser ministro da Instrución en 1933, ao cabo de só tres meses no primeiro goberno do Estado Novo. Esa tese, porén, non está probada, baseándose só en testemuños persoais, como o do poeta e artista plástico Mário Cesariny.

Xermanofilia e simpatías nacional socialistas editar

Influenciado pola súa formación en xermanística e coñecedor profundo da lingua alemá, foi un expoñente da posición xermanófila en Portugal no período que antecedeu a segunda guerra mundial.[23] Esas posicións déronlle gran visibilidade nas relacións culturais entre Portugal e a Alemaña nazi.[24] É considerado un  entusiasta das ideas nacional-socialistas e mesmo un " hitlerófilo".[25] En 1934 publicou Alguns aspectos sobretudo literários do moderno Nacionalismo Alemão ( ed. da Academia de Ciencias de Lisboa) en que eloxiaba a política cultural do nacional-socialismo, declarando especialmente que "o movemento nacional-socialista, lonxe de ser inimigo da cultura, como ten sido acusado polos seus detractores, asenta nun sólido corpo de doutrina; a renovación no campo político esténdese ao dominio literario [...] O libro deixou de ser mero obxecto de explotación comercial, para se converter en instrumento de cultura elevada e moral sa". Sustentaba aínda que "a actual situación política da Alemaña soubo conquistar en seu favor a intelixencia e a mocidade, sustentáculos imprescindíbeis de calquera remodelación social profunda que sen eles está suxeita, se non for destruída por un embate máis violento ou mellor organizado, a ser desfigurada pola acción de individuos sen fe, sen ideal, capaces de converter os chamados Estados Novos en estados vellos de ruín  estofo".[26]

En 1938 escribiu o prólogo dunha antoloxía alemá de discursos e outros textos de Salazar, cun prólogo de Joseph Goebbels, o ministro da Propaganda alemán, nunha edición patrocinada polas autoridades[27] nazis. En 1939, Cordeiro Ramos foi recibido en Berlín persoalmente por Adolf Hitler, a quen entregou un exemplar dos Lusíadas en tradución alemá.[28]

Tido como "Amigo da Cultura alemá", foille concedido durante o período do nazismo o grao de doutor honoris causa pola Universidade de Heidelberg. Foi tamén senador honorário da Universidade de Colonia e socio honorário da Academia alemá de Múnic. Recibiu aínda a Grã-Cruz da Orde da Aguia alemá, a Medalla de  Goethe de Mérito Científico e Artístico, a Medalla de Ouro de Leibniz da Academia das Ciencias da Prusia e a Placa de Honra da Cruz Vermella Alemá.[29]

Outras obras publicadas editar

En 1937 publicou, nunha obra colectiva da União Nacional, Os Fundamentos Éticos da Escola no Estado Novo.[30]

Posteridade editar

Na súa memoria instituíuse o Premio Doutor Gustavo Cordeiro Ramos, que concede anualmente a Academia Nacional de Belas Artes. Creado en 1979, este galardón distingue, en anos alternos, obras de pintura e escultura consideradas como as máis relevantes, presentadas en exposicións ou implantadas en espazos públicos no ano anterior. Coa creación deste galardón pretendíase homenaxear ao ministro da Ditadura Militar que en 1932 restaurou a Academia Nacional de Belas Artes,[31] que o goberno da Primeira República suprimira en 1911, substituíndoa polos Consellos de Arte e Arqueoloxía.[32]

O seu nome aínda se lembra na toponimia da parroquia de Carnaxide, no concello de Oeiras.

Relación coa Galiza editar

En 1950 foi nomeado Doutor Honoris Causa pola Universidade de Santiago.[33] Na toma de posesión pronunciou un discurso titulado Intercâmbio cultural luso-galego.[34]

Tamén foi nomeado Académico de Honra da Real Academia Galega (Período académico 26-03-1950 / 12-09-1974).[35]

Notas editar

  1. ↑ 1,0 1,1 "www.delfimsantos.com" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 14 de xullo de 2014. Consultado o 23 de maio de 2022. 
  2. ↑ Orgânica governamental, sua evolução e elencos ministeriais constituídos desde 5 de Outubro de 1910 a 31 de Março de 1972, Lisboa: Secretaria de Estado da Informação e Turismo, 1972, pp. 68-72.
  3. ↑ "ENTIDADES NACIONAIS AGRACIADAS COM ORDENS PORTUGUESAS - Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas". www.ordens.presidencia.pt. Consultado o 2022-05-22. 
  4. ↑ "A Águia" (PDF). purl.pt. 
  5. ↑ O número de A Águia relativo a Julho-Outubro de 1929 (4.ª serie, n.º 10/11), a pesar de xa impreso, foi proibido de circular.
  6. ↑ "U.Porto - Docentes e Estudantes da Primeira Faculdade de Letras da Universidade do Porto - José de Sant’Anna Dionísio". sigarra.up.pt. Consultado o 2022-05-22. 
  7. ↑ "Arquivado" (PDF). web.archive.org/web. Archived from the original on 14 de xullo de 2014. Consultado o 23 de maio de 2022. 
  8. ↑ Decreto 21.014 de 21 de Marzo de 1932 e Portaria 7323 de 13 de Abril de 1932
  9. ↑ Decreto n.º 18.779, de 26 de Agosto de 1930
  10. ↑ Guilherme Braga da Cruz, Obras Esparsas, vol. IV, Estudos Doutrinais e Sociais, Coimbra: Por Ordem da Universidade, 1985, pp. 472-504.
  11. ↑ Guilherme Braga da Cruz, op. cit., p. 465.
  12. ↑ "Diário" (PDF). dre.pt. 
  13. ↑ Gustavo Cordeiro Ramos, Objectivos da Criação da Junta de Educação Nacional (atual Instituto para a Alta Cultura). Alguns Aspectos do seu Labor. Lisboa, 1951.
  14. ↑ "RUY LUÍS GOMES: A JUNTA DE EDUCAÇÃO NACIONAL, por Isabel Serra" (en portugués). Consultado o 2022-05-22. 
  15. ↑ Bernardo, Luís (2012-06-06). "O Holoscópio: Augusto Celestino da Costa". O Holoscópio. Consultado o 2022-05-22. 
  16. ↑ "Sobre as perseguições a cientistas durante o fascismo". resistir.info. Consultado o 2022-05-22. 
  17. ↑ "Mocidade portuguesa" (PDF). analisesocial.ics.ul.pt. 
  18. ↑ "Decreto" (PDF). dre.pt. 
  19. ↑ Simon Kuin, op. cit., p. 563
  20. ↑ Filipe Ribeiro de Meneses, Salazar: a political biography, New York: Enigma Books, 2009, pp. 103-104.
  21. ↑ Luís Reis Torgal, Estados Novos, Estado Novo: Ensaios de História Política e Cultural, Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra, 2009, vol. 1, pp. 509-512.
  22. ↑ Lisboa: Sextante Editora, 2010, ISBN 978-989-676-021-2
  23. ↑ Luís Reis Torgal, Estados novos, estado novo: ensaios de história política e cultural. Volume 1, pp.509-512. Coimbra : Imprensa da Universidade de Coimbra, 2009.
  24. ↑ "Sinergia e poder de grupos. Revista BRASIL-EUROPA. ACADEMIA BRASIL-EUROPA. Bispo, A.A. (Ed.) e Conselho Especializado. Organização de estudos culturais em relações internacionais ". www.revista.brasil-europa.eu. Consultado o 2022-05-23. 
  25. ↑ "Salazar na Alemanha" (PDF). analisesocial.ics.ul.pt. 
  26. ↑ Luís Reis Torgal, op. cit., vol. 1, p. 510.
  27. ↑ Oliveira Salazar, Portugal. Das Werden eines neuen Staates. Reden und Dokumente [Portugal. O devir de um novo Estado. Discursos e documentos]. Ed. Fritz Dubbert, prefácio de Joseph Goebbels, prólogo de Gustavo Cordeiro Ramos, introdução de Oliveira Salazar. Essen: Essener Verlagsanstalt [editora do partido nazi], 1938. Ver: João Medina, op. cit.
  28. ↑ Notícias de Évora, 6 de Abril de 1939
  29. ↑ "Arquivado". scielo.oces.mctes.pt/. Arquivado dende o orixinal o 15 de xullo de 2014. Consultado o 23 de maio de 2022. 
  30. ↑ Publicado tamén en separata de Uma série de conferências, Lisboa: União Nacional, 1937.
  31. ↑ "Decreto" (PDF). files.dre.pt. 
  32. ↑ "Arquivado". digitarq.dgarq.gov.pt. Arquivado dende o orixinal o 13 de xullo de 2012. Consultado o 23 de maio de 2022. 
  33. ↑ "Relación de Doutores Honoris Causa pola USC Universidade de Santiago de Compostela". www.usc.gal. Consultado o 2022-05-23. 
  34. ↑ Ramos, Gustavo Cordeiro (1950.). Intercâmbio cultural luso-galego. Lisboa: Instituto para a Alta Cultura. 
  35. ↑ "De honra". Real Academia Galega. Consultado o 2022-05-23. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gustavo_Cordeiro_Ramos&oldid=6504349»