Califato fatimí

califato islámico xiíta

O califato fatimí (tamén califato de Exipto[1] ou Imperio fatimí; árabe: الفاطميون al-Fāṭimiyyūn)[2] foi o cuarto califato islámico, o único xiíta de toda a historia —ismailita, concretamente—.[1] Dominou o norte de África desde o ano 909 ao 1171. Inicialmente establecida en Tunes, a dinastía controlou a costa mediterránea de África e converteu Exipto no centro do seu califato na segunda metade do século x. No seu apoxeo, o califato incluía, ademais de Exipto, parte do Magreb, o Sudán, Sicilia, o Levante mediterráneo e a rexión de Hiyaz.

Modelo:Xeografía políticaCalifato fatimí

EpónimoFátima Editar o valor en Wikidata
Localización
lang=gl Editar o valor en Wikidata
CapitalMahdia (909–948)
Al-Mansuriya (pt) Traducir (948–973)
O Cairo (973–1171) Editar o valor en Wikidata
Poboación
Lingua oficialLingua árabe Editar o valor en Wikidata
RelixiónIslam Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Superficie9.100.000 km² Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Precedido por
FundadorUbayd Allah al-Mahdi (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Creación909 Editar o valor en Wikidata
Disolución1171 (Gregoriano) Editar o valor en Wikidata
Sucedido porImpério Aiúbida (pt) Traducir, Ziríes, Zengidas (pt) Traducir, Emirato de Sicilia, Reino de Xerusalén, Principado de Antioquía, Condado de Edesa, Condado de Trípoli e Hamaditas (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
MoedaDinar Editar o valor en Wikidata

Mezquita de al-Hâkim no Cairo. Comezada baixo o reino de al-Azîz Billâh, terminouse en 1013, baixo o reinado do seu fillo al-Hâkim, cuxo nome leva.
Árbore xenealóxica dos califas fatimís (en amarelo). Tamén se mostra o seu suposto parentesco cos sete imáns ismailíes (en gris) e co profeta Mahoma (en maiúsculas).

Historia

editar

Orixes: a rebelión dos fatimís

editar

A ideoloxía relixiosa do califato fatimí tivo a súa orixe nun movemento xiíta ismailita.[3] O xurdimento da dinastía debeuse ao éxito da prédica dun proselitista xiíta a finais do século IX, Abu Abd Allah, que se estableceu entre os bérberes kutama no ano 893, a algúns dos cales coñecera na Meca.[4][3] Os kutama, monteñeses da Pequena Cabilia,[3] foron o núcleo das primeiras forzas militares fatimís, e o sostén da dinastía ata a súa desaparición.[5][6]

Os fatimís afirmaban descender da filla do profeta Mahoma, Fátima e do seu primo, xenro e cuarto califa do islam, Alí.[7] Tanto pola súa ascendencia como por graza divina, proclamaban ser imáns, gobernantes infalibles guiados por Alá.[7] Como tales, pretendían acabar coa dinastía abbásida,[8] á que tachaban de impostora e de querer impoñer a súa autoridade ao mundo enteiro.[7] Eran tamén inimigos dos omeias, que reinaban aínda na Península Ibérica.[9]

Alxeria produciu a dinastía nativa dos fatimís, entre a tribo dos kutama, no 899 Abdullah al-Mahdi Billah, o décimo primeiro imán, converteuse no caudillo do movemento. Os seus partidarios, comezaron por debilitar o decadente emirato aglabí no 893.[7] Ese ano o propagandista xiíta Abu Abd Allah asentouse entre os kutamas na vila de Ikchan, onde apenas se recoñecía xa a autoridade dos aglabíes.[3] Al-Mahdi obtivo o apoio de Abu Abdallah al-Chií.[4] Os kutamas se xactaban do seu país, situado no oeste de Ifriqiya (hoxe parte de Alxeria), da súa hostilidade cara aos abbásidas e da súa total independencia dos emires aglabíes. Os campesiños bérberes, que foran oprimidos durante décadas polo corrupto goberno aglabí, mostraron ser unha base perfecta para a sedición.[4] Al-Chií alzou a Pequena Cabilia contra os aglabíes aos poucos anos de comezar a súa prédica.[3] Enseguida, comezou a conquista de cidades da rexión, ao derrotar ás forzas aglabíes: primeiro Mila, a continuación, Sétif, Kairuán (marzo do 909), e finalmente Raqqada, a capital aglabí.[4][7][3] As antigas fortalezas bizantinas de Tobna, Belezna, Bagay e Tebessa, que debían protexer a Ifriqiya do avance fatimí, non puideron impedir a conquista.[3]

Abu Abd Allah chamou a Ubaid Allah tras as primeiras vitorias sobre os aglabíes.[8] Este abandonou o Oriente Próximo e cruzou Exipto, Libia e Ifriqiya e no canto de reunirse con Abu Abd Allah, foi a Siyilmasa, capital do señorío midrarí dos oasis de Tafilete.[8] Comezou a facer proselitismo co pretexto de ser un comerciante, pero foi encarcerado o emir, que o considerou subversivo.[8] Ubaid Allah e o seu fillo fixeran o seu camiño a Siyilmasa, fuxindo da persecución dos abasis, que atoparon as súas crenzas ismailíes non só pouco ortodoxas, senón tamén unha ameaza para a situación do seu califato. Segundo a lenda, Ubaid Allah e o seu fillo estaban a cumprir unha profecía de que o Mahdi viría de Mesopotamia a Siyilmasa.

Al-Chií enviou un exército cara ao oeste, apoderouse da capital rustumí de Tiaret e logo de Siyilmasa, onde se achaba cativo Ubayd Allah.[4][8] O señor midrarí de Siyilmasa foi vencido diante das murallas da súa cidade.[8] Despois de obter a liberdade, Ubaid Allah converteuse no caudillo do novo Estado e asumiu o cargo de imán e califa en Kairuán o 5[nota 1] de xaneiro do 910 e proclamouse mahdi.[4][10][nota 2] Mentres, a poboación de Siyilmasa asasinou á gornición kutama que quedara para gardar a cidade e devolveu o poder aos midraríes.[8]

  1. Segundo Lev, en Raqqada o 15 de xaneiro do 910.[7] Segundo Lévi Provençal, a proclamación como califa e mahdi fíxose no mesmo campo de batalla ás portas de Siyilmasa, tras a liberación do imán.[8]
  2. O mahdi é unha especie de mesías musulmán, un enviado divino que, o final dos tempos, restablecera a xustiza.[7]
  1. 1,0 1,1 Esparza, José Javier (2015). "La fragmentación del califato". Historia de la yihad (La esfera de los libros): 181–182. ISBN 978-84-9060-364-2. 
  2. Lajo Pérez, Rosina (1990). Léxico de arte. Madrid - España: Akal. p. 80. ISBN 978-84-460-0924-5. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Lévi Provençal 1957, p. 305.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Vallvé Bermejo 2003, p. 226.
  5. Lev 1987, p. 337.
  6. Lev 1984, pp. 248-249.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Lev 1984, p. 228.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Lévi Provençal 1957, p. 306.
  9. Lévi Provençal 1957, p. 307.
  10. Lev 1988, p. 187.

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar

Ligazóns externas

editar