Arte (pesca)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Arte (homónimos).

Unha arte de pesca (ou simplemente arte) é un mecanismo, instrumento ou ferramenta que se usa na actividade mariñeira. Malia ter moi diversas tipoloxías, esta denominación úsase colectivamente para todos aqueles medios que presenten esta función na actividade pesqueira, precisamente porque a actividade extractiva tamén presenta moitas modalidades (pesca marítima ou fluvial, marisqueo).

Criterios de clasificación das artes de pesca

Artes de pesca.

As artes de pesca poden agruparse segundo tres criterios principais: o tamaño (o cal implica a súa utilización manual ou mecánica), a forma da arte e o xeito de capturar o animal.

Segundo o tamaño poden ser:

manipulables de pequeno tamaño, como o sacho e a nasa;
manipulables de tamaño mediano, como a fisga e o truel ou trueiro;
manipulables de gran tamaño pero de recolla manual, como o mediomundo e ás veces o chinchorro e a volanta;
non manipulables, como o cerco;

Escultura dedicada á arte de pesca da fisga en Moaña.

Segundo a forma da arte poden ser:

liñas e anzois, como o palangre;
redes, como o xeito ou o bou de vara;
caixas ou recipientes, como a nasa;
ferramentas activas, que poden ser:

arreboladizas, como o bicheiro;
de raspado, como a rasqueta;
con rede, como o truel;

Segundo o xeito de captura do animal poden ser:

intervención activa do animal, como na nasa ou o anzol, onde é o propio animal o que cae no engado;
intervención pasiva do animal e pasiva do home, como nas artes de deriva;
intervención pasiva do animal e activa (selectiva) do home, como nas artes de arrastre ou de marisqueo;

Clasificación das artes de pesca

Na columna da dereita, o código correspondente segundo a ISSCFG, o artigo do Decreto 424/1993 de 17 de decembro e a páxina onde se describe no libro de referencia de Manuel Fariña Castro (1998) Artes e aparellos de pesca empregados en Galicia:

Tipo	Subtipo	Grupo	Subgrupo	Nome	ISSCFG	424/1993	páxina	VOLG
Artes	de anzol	liña				(simple: LHP-09.1.0 en tangóns: LTL-09.6.0; de recreo: RG-25.0.0)	17	2	+
		palangre =pincho	palangre de superficie			LLD-09.4.0	18	4	+ +
		palangre =pincho	palangre de fondo			LLS-09.3.0	18	3	+
		*palangrillo =tala				LLS-09.3.0	20	6	- +
	de rede	de *enmalle e enredo	fixa	raeira =rasca =rasco =rasquiño		GNS-07.1.0 (de fondo)	24	30	+ + + +
				volanta		GNS-07.1.0 (de fondo)/ GND-07.2.0 (pesca de altura)	28	30	+
				beta =veta =embalo		GNS-07.1.0 (de fondo)	31	31	- + +
				trasmallo =tramallo		GTR-07.5.0	35	31	+ +
				miño		GTR-07.5.0	39	32	+
			de deriva	xeito		GND-07.2.0 (volanta na ref. portuguesa)	43	32	+
		remolcada	de cerco	cerco =piobardeira =racú =recú =raspita		(con chalandra: PS1-01.1.1; sen chalandra: PS2-01.1.2)	47	54	+ - + - + -
			de arrastre	de fondo	bou	OTB-03.1.1	82a		+
					vaca	OTB-03.1.1	82a		- +
					parella	PTB-03.1.3	82b		+
				(semi)peláxico		OTM/PTM/TMS-03.2.x (0-3)	85-86	39	+
				bou de vara		TBB-03.1.1	87	49	+
			de arrastre-cerco	bou de man =rapeta		SV/SDN/SSC-02.2.x (0-2)	93	50	+ +
			de arrastre-cerco	boliche =chinchorro		SV/SDN/SSC-02.2.x (0-2)	99	51	+ +
	trampas	nasas				FPO-08.2.0	56-75, 78-81	19-21	+
	trampas	biturón =boitirón =viturón =voitirón (de lamprea / fluvial)				FPO-08.2.0	76-80	22	- - + +
	auxiliares e de marisqueo*	mediomundo				LNP05.1.0/LNS-05.3.0	104-105	25	+
		gancha				DRH-04.2.0	119e	15	+
		raño					119d	15	+
		rastro					119a-c, 120, 121, 123	14	+
		can de ameixa =endeño (remolcado)					122	17	+ +
		fisga =frisga					118e	12	+ -
		bicheiro				10.0.0	106a	26	+
		forquita =forcada =forcanza					127-1b	13	+ + +
		francada						27	+
		salabardo				LNP-05.1.0	118d	11	+
		trueiro =truel				FCN-06.9.0	127a	25	+ +
		angazo				(traídos da agricultura)	118a, 119-2a	10	+
		fouciño =fouza					118c	11	+ -
		sacho					118a	10	+
		rasqueta =raspa					124	13	+ +
		espello =mirafondos						26	+ -

NOTA *: Os códigos asignados nas artes de marisqueo son aproximados, pois a clasificación ISSCFG aplícase só a artes de pesca. Con todo, se foren utilizados para captura dos organismos vivos no mar, o código dado sería o máis probable.

Patrimonio léxico

Nasa para anguías, na Casa da Navegación, Baiona.

As artes de pesca tradicionais amosan unha variación enorme nas súas denominacións. Unha mostra son o conxunto de rastros (gancha, raño, can de ameixa etc.) que, malia teren unha función e uso semellantes, diferéncianse pola especie capturada. En contraste, en portugués dáse a denominación xenérica draga (v. referencias). A seguinte lista pretende fornecer unha mostra para mellor facerse unha idea das variacións diatópicas no contexto do galego, portugués e castelán:

galego	portugués	castelán
bicheiro (VOLG)	bicheiro (v. ref. 10.0.0)
ó corricán (VOLG)	de corrico	curricán (segundo o DRAE do pt: corricão)
de deriva	de deriva, derivante
nasa	armadilha, nassa, covo, alcatruz, murejona (v. ref. 08.2.0)
viturón, voitirón (VOLG)	botirão (v. ref. 08.4.0)	buitrón (DRAE)
?tangón	retranca	?tangón
tarrafa (de cerco e xareta, 01.1.1)	tarrafa (v. ref. 06.9.0)	esparavel (DRAE)
tramallo, trasmallo (VOLG), *tresmallo	tresmalho (v. ref. 07.5.0)
xareta (VOLG)	retenida (v. ref. 01.1.1)

Véxase tamén

Bibliografía

Fariña Castro, M. (1998): Artes e aparellos de pesca en Galicia.

Outros artigos

Ligazóns externas

Asociación cultural "Mulleres do mar de Cambados"
ISSCFG (International Standard Statistical Classification of Fishing Gear), a clasificación estatística internacional uniforme das artes de pesca da FAO, de gran difusión dende a súa creación en 1971, está dispoñible en varios formatos:
- Lista sinxela en inglés Arquivado 16 de novembro de 2007 en Wayback Machine.
- Esquema xeral simplificado en inglés^{[Ligazón morta]}
- Clave ilustrada trilingüe Arquivado 17 de novembro de 2007 en Wayback Machine.
- Descarga completa ou por partes, trilingüe (en PDF)
Informe da FAO sobre as artes en América Latina