Mestre da Lourinhã

O Mestre da Lourinhã foi un pintor do século XVI, da escola luso-flamenga. Esta escola fai a transición do gótico final para o Renacemento e é influenciada polas técnicas e estéticas dos primitivos flamengos do século XV.

Mestre da Lourinhã

Nome orixinal	valor descoñecido
Biografía
Nacemento	século XV Países Baixos, presumiblemente
Morte	século XVI
Outros nomes	Mestre da Lourinhã
Actividade
Lugar de traballo	Portugal
Ocupación	pintor
Período de actividade	1510 - 1525

O corpo de Santiago conducido ao pazo da Raíña Lupa

S. Xoán Bautista no Deserto, 1515, óleo sobre madeira, Museo da Santa Casa da Misericórdia, Lourinhã.

O apóstolo Santiago o Maior de peregrino con monxa agostiña

Traxectoria

Nome dado ao autor descoñecido dunha serie de cadros do século XVI. Moitos dos primitivos flamengos non foron identificados e hoxe son coñecidos por "nomes de conveniencia", normalmente do "Mestre de ... " polo lugar das obras ou a súa orixe hipotética. A práctica carece dun termo establecido noutras linguas.

Estímase que este mestre estivo profesionalmente activo entre 1500 e 1540 e, a través da análise das súas obras, certos historiadores, como Reynaldo dos Santos, suxeriron que era de orixe flamenga, como foi o caso de moitos outros artistas desta época.

Luís Reis-Santos o primeiro historiador a dedicarse ao estudo das pinturas deste mestre (e o que propuxo o nome que o identifica), a partir de dúas obras chamadas São João Baptista no Deserto e São João Evangelista en Patmos (c. 1515) que se encontran na Santa Casa da Misericórdia da Lourinhã.

Estas dúas pinturas foran ofrecidas pola segunda muller do rei Don Manuel á raíña María de Aragón, a un mosteiro de monxes xerónimos existente na illa Berlenga, e cando este se extinguiu foron levadas para o Mosteiro de Vale Benfeito (en Peniche) e, posteriormente, para a dita Misericórdia.

Oito das outras obras atribuídas ao Mestre da Lourinhã están no Museo Nacional de Arte Antiga; son oito pinturas sobre madeira - entre as cales Cristo envía a San Xoán e Santago na Misión Apostólica e a Santiago e Hermóxenes, que presuntamente pertenceran ao Políptico do Convento de Santiago de Palmela, o tríptico da Infantes (impropiamente chamado tríptico, pois sábese que estas tres pinturas farían parte dun políptico con moitas máis pinturas cuxo estado e paradoiro se descoñece) e o Pentecostés . Na Sé do Funchal (o Políptico da Capela maior, datado cerca de 1510/1515, encomendado por Manuel, na igrexa santuario do Cabo Espichel, na igrexa parroquial de Arruda dos Vinhos, na de Cascais, na Fundación Medeiros e Almeida ( A Virxe e o Meniño) e no Museo de Beja .

O conxunto de pinturas que se lle atribúen destacan polo estilo marcado do propio autor, que non se limitaría a copiar nin formaría parte dun taller e polo avance técnico e estilístico en relación co tempo en comparación co que se fixo en Portugal . Entre varias hipóteses estaba que este personaxe era o pintor / iluminador Álvaro Pires activo no século XVI (non confundir co pintor Álvaro Pires de Évora activo no século XV), xa que tamén executou maxistralmente obras encargadas polo rei e os seus parentes e similitudes atópanse con respecto á execución pictórica. Tamén se avanzou (polo historiador da arte Rafael Moreira ) a posibilidade de tratar co pintor João de Espinosa, o pintor real de Manuel. Esta hipótese baséase nun documento referido aos pagos realizados en Almeirim a este pintor (polo tanto, este documento asociouse á execución do mencionado Tríptico dos Infantes). Tanto para o caso de Álvaro Pires como de João de Espinosa ou o de ter nacido nos Países Baixos non hai probas definitivas e como tales son meras hipóteses de traballo.

No estado actual do coñecemento, a existencia dun mestre de Lourinhã non é nada concluínte, sintomático deste feito de que o corpus que inicialmente se lle atribúe é cada vez máis reducido (practicamente só as pinturas de Palmela, as dúas de Lourinhã, o Tríptico dos Infantes e o Políptico do coro da catedral de Funchal ); varias delas tratan a temática xacobea, con diversas versións do Apóstolo Santiago; a súa ascendencia flamenga tampouco é certa ou definitiva, non afirmando Luís Reis-Santos, por exemplo, que sexa flamengo, senón influído polos modelos flamengos, especialmente no tratamento das paisaxes. O mesmo historiador da arte suxeriu así posibles influencias do pintor Joachim Patinir ou do seu obradoiro.

Algunhas obras

• São João Baptista no Deserto (Museo da Santa Casa da Misericordia de Lourinhã)
• São João em Patmos (Museo da Santa Casa da Misericordia de Lourinhã)
• Cristo Envia S. João e São Tiago em Missão Apostólica (Museo Nacional de Arte Antiga, Lisboa)
• Santiago e Hermógenes (Museo Nacional de Arte Antiga, Lisboa)
• Políptico da Capela-mor da Sé do Funchal
• Políptico do Convento de Santiago de Palmela
• Tríptico dos Infantes (Museo Nacional de Arte Antiga)

Galería

• 
  Santiago e Hermóxenes
• 
  Cristo Envia San Xoán e Santiago en Misión Apostólica
• 
  San Xoán en Patmos (Museo da Santa Casa da Misericórdia da Lourinhã)
• 
  Retablo do Mosteiro de Almeirim
• 
  Investidura dun Mestre da Orde de Santiago, Políptico de Santiago de Palmela
• 
  Entrega da Bandeira a un Mestre da Ordem de Santiago

Véxase tamén

• Lourinhã
• Pintura flamenga primitiva
• Renacemento en Portugal