Liña Massa-Senigallia
A liña Massa-Senigallia (polas localidades de La Spezia e Rimini) ou liña La Spezia-Rimini (polas localidades de Massa e Senigallia) é un límite lingüístico que separa as linguas galoitálicas do norte e as linguas italianas centro-meridionais. A propia liña está definida por un feixe de isoglosas que diferencian ambos os grupos lingüísticos.
Exemplos de isoglosas editar
A maior parte de isoglosas asociadas á liña La Spezia-Rimini son naturalmente isoglosas fonéticas. O seguinte cadro presenta algunhas das características típicas que diferencian as variedades románicas ao norte e ao sur de devandita liña:
LATÍN UNUM NŎCTE(M) LĂCTE(M) FĂCTU(M) CĂNE(M) CLAVE(M) HŎMINE(M) LUPU(M) FORMICA(M) ROTA(M) Galoitálico Lombardo yn nɔʧ laʧ faʧ ka tʃav ɔm luf furmiga røda Lígur yn nøtʃe lajt /
lœt(e)fajt kan tʃavæ omu lu furmiga rua Piemontés yn nøit lajt fajt kan tʃav ɔm luv furmja rua Emiliano-romañol on nɔt lat fat kan tʃav ɔmen lauv furmiga roda Véneto un note late fato kan tʃave ɔmo luvo formiga roda Istriota un nwɔto lato fato kan tʃave ɔmo lwɔvo furmiga ruda Liña La Spezia-Rimini Italo-románico Toscano uno nɔte late fato kane kiave wɔmo lupo formica rwɔta Romanesco uno nɔte late fato kane kiave ɔmo lupo formica rɔta Napolitano unə nɔtə latə fatə kanə kiavə ɔmmə lupə formica rɔta Siciliano unu nɔti lati fatu kani kiavi ɔmu lupu formica rɔta
División entre a Romanía occidental e oriental editar
Moitos autores que consideran que a división primaria entre as linguas románicas occidentais (galoibérico) e as orientais (italorrumano) a liña Massa-Senigallia é a fronteira entre ambos os grupos, as linguas occidentais estarían limitadas ao norte de devandita liña, e as linguas orientais ao sur de devandita liña, en base algunhas isoglosas como na conservación ou sonorización de /p, k, t/ intervocálicas e formación do plural con (s) e (e, i). Con todo, non todos os autores comparten a idea de que esta liña é a división entre o romance occidental e o romance oriental. A clasificación de Ethnologue tampouco toma en conta estes criterios.
Formas de plural editar
Actualmente a maioría das linguas románicas occidentais (iberorromances, galorromances e sardo) usa como morfema o plural -s (francés, castelán, portugués, catalán) derivada da marca de acusativo plural do latín, mentres que as linguas ao sur e leste da liña Massa-Senigallia (italiano, romanés) usan formas de plural derivadas do nominativo plural (-e, -i):
Latín
(nominativo)Romanés Italiano Latín
(acusativo)Castelán Galego VĪTA, VĪTÆ viata, viate vita, vite VĪTAM, VĪTĀS vida, vidas vida, vidas LUPUS, LUPĪ lupo, lupi lupo, lupi LUPUM, LUPŌS lobo, lobos lobo, lobos
Oclusivas xordas intervócalicas /p, k, t/ editar
Tradicionalmente díxose que as linguas que sonorizan ou perden as oclusivas xordas intervocálicas /p, k, t/ forman parte das linguas romances occidentais e as que conservan ditas oclusivas son parte das linguas romances orientais.
Latín Romanés Italiano Galego Sardo Catalán Francés Friulano Piemontés Véneto Capra(m) capră capra ca(b)ra cra(b)a ca(b)ra chè(v)re cja(v)re cra(v)a ca(v)ara Sapere sen palabra latina sapere sa(b)er sa(b)ere sa(b)er sa(v)oir sa(v)e sa(v)ej sa(v)er Sapone săpun sapone xa(b)ón sa(b)one sa(b)ó sa(v)on sa(v)on sa(v)on sa(-)on Formica(m) furmică formica formi(g)a formi(g)a formi(g)a formi(-) furmi(-)e formij(-)a formì(g)a Ortica(m) urzică ortica orti(g)a orti(g)a orti(g)a orti(-)e urti(-)e urtij(-)a antri(g)a Auriculu(m) ureche orecchio orella origra orella oreille oreie orija orecia Rota(m) roată ruota ro(d)a ro(d)a ro(d)a rou(-)e rue(d)e ro(-)a ro(d)a Sabbatu(m) sâmbătă sabato sába(d)o sàba(d)u sen palabra latina same(d)i sabi(d)e sabà(-) sàb(-)o <> ajutor aiutare axu(d)ar agiu(d)are aju(d)ar ai(d)er ju(d)â agiu(d)é ju(d)ar
Véxase tamén editar
Bibliografía editar
- C. Grassi, A. A. Sobrero, T. Telmon. Fondamenti dei dialettologia italiana, Roma-Bari, Editori Laterza, 1997, ISBN 88-420-5131-4.
- L. Renzi. Nuova introduzione alla filologia romanza. Bologna, Il Mulino. Pagg. 504. ISBN 88-15-04340-3