K'inich Ahkal Mo' Naab III

gobernante maia de Palenque

K'inich Ahkal Mo' Naab III ou K’inich Ahku'l Mo’ Naahb' III, nado o 13 de setembro de 678  e finado c. 740,[1] foi un ahau ou gobernante maia do ajawlal ou señorío de B'aakal, cuxa sede era Lakam Ha', no presente coñecida como a zona arqueolóxica de Palenque, no actual estado mexicano de Chiapas. É tamén coñecido como Chaacal III ou Akul Anab III. Gobernou do ano 721 ó ano 736 ou 740. O seu nome pode ser traducido como Gran Sol Lago da Tartaruga Guacamaia.

K'inich Ahkal Mo' Naab III
Gobernante de Palenque
Ahkal Mo' Naab III.jpg
Taboleiro do Templo XIX de Palenque que amosa a K'inich Ahkal Mo' Naab III franqueado por dous nobres axeonllados.

Reinado30 de decembro de 721 - c. 740
Nacemento13 de setembro de 678
Falecementoc. 740
PredecesorK'inich K'an Joy Chitam II
SucesorK'inich Janaab' Pakal II
Cónxuxe/sIx Men Nik
DescendenciaK'inich K'uk' Bahlam II
ProxenitoresTiwol Chan Mat
Ix Kinuw

K'inich Ahkal Mo' Naab' III.svg

Nacemento e entronizaciónEditar

Foi neto de Pakal “o Grande” e Tz'akbu Ajaw e fillo de Tiwol Chan Mat e de Ix Kinuw. De acordo á conta longa do calendario maia naceu o 9.12.6.5.8 3 lamat 6 sak, é dicir, o 13 de setembro de 678.[2] Foi entronizado o 9.14.10.4.2 9 ik 5 kayab, data equivalente ó 30 de decembro de 721.[3] No taboleiro dos escravos represéntase unha escena imaxinaria onde Ahkal Mo' Naab é entronizado polos seus pais.[4] Contraeu matrimonio con Ix Men Nik ou Ix Sajal Juj, con quen procreou a K'inich K'uk' B'alam II.[5]

Campañas militaresEditar

Cando o seu antecesor, K'inich K'an Joy Chitam II, foi feito prisioneiro polo gobernante de Toniná, K'inich B'aaknal Chaak, o señorío de B'aakal perdeu o control das localidades de Lah e K'in Ha pertencentes ó señorío de Yookib' (Pedras Negras).[6] Por este motivo Ahkal Mo' Naab III ordenou a Chak Suutz —yajawk' ahk' (señor do lume)— emprender unha campaña de reconquista. O 15 de setembro de 723 foi capturada a localidade de Lah, e o 31 de maio de 725 a localidade de K'in Ha'. Durante o enfrontamento foi capturado Nin Sak Kamay, quen era un sajal ou dignatario local subalterno a Yokanal Ahk, ahau do señorío de Yookib'. Desta maneira Palenque iniciou unha nova época de auxe político e militar.[7]

Obras arquitectónicasEditar

A obra máis importante durante o seu goberno foi o Templo XIX dedicado ó Deus Primeiro (GI). Nas inscricións do templo nárrase a ascensión do deus creador do cosmos ó goberno dos ceos durante unha época mítica e o seu nacemento como deus central da tríada de Palenque, o deus do millo.[8] Vinculou estes acontecementos coa súa propia entronización para lexitimar coa aura do sacro a fundación do seu goberno.[9] Por outra banda, tamén foron remodelados os Templos XVIII, XVIII-A e XXI situados na zona sur do Grupo das Cruces.[10]

Descoñécese a data exacta da súa morte, o último acontecemento onde aparece rexistrado é no taboleiro sur do Templo XIX e corresponde á data 9.15.5.0.0, é dicir, no ano 736.[11] Existe a remota probabilidade de que o seu corpo se atope enterrado no Templo III. Foi sucedido polo seu irmán Upakal K'inich Janaab' Pakal.[12]

NotasEditar

  1. Florescano, 2009; 235
  2. Skidmore, 2008; 80
  3. Sutart, 2010; 15
  4. Skidmore, 2008; 82
  5. Stuart, 2010; 157
  6. Bernal, 2011; 320
  7. Bernal, 2011; 321
  8. Florescano, 2009; 248
  9. Florescano, 2009; 250: citando a David Stuart
  10. Skidmore, 2008; 81
  11. Stuart, 2010; 155
  12. Stuart, 2010; 156

Véxase taménEditar

BibliografíaEditar