Fusilamentos de José León Suárez

Denomínase Fusilamentos de José León Suárez ao masacre de militantes políticos e militares ocorrido o 9 de xuño de 1956 nas escombreiras de José León Suárez, no partido de San Martín, Gran Buenos Aires, Arxentina, durante o goberno de facto da autodenominada "Revolución Libertadora".

Carlos Livraga, sobrevivente dos fusilamentos de León Suárez e un dos que permitiu a reconstrución dos feitos, recibido polo Presidente Kirchner na Casa Rosada, 2007

Prolegómenos editar

A Revolución Libertadora derrocou a Juan Domingo Perón en setembro de 1955. Había miles de presos políticos, entre eles algúns militares peronistas detidos no buque-prisión "Wáshington", internado augas dentro do Porto de Buenos Aires. Alí estaban os xenerais Juan José Valle e Tanco, entre outros oficiais. Conspiraban para deseñar un movemento que esixía: cesamento da persecución ao peronismo; restitución da Constitución de 1949, e liberdade aos presos políticos. Os dirixentes do movemento eran os xenerais Val e Tanco; os coroneis Cogorno, Alcibíades Cortínez, Ricardo Ibazeta; capitán Jorge Costais, entre outros.

Aramburu e Rojas (Presidente e Vicepresidente do goberno), sabendo da conxura, deciden non abortala. Así na noite do 8 de xuño de 1956 son apresados centos de dirixentes gremiais para restar base social ao movemento. Aramburu viaxa ese día á provincia de Santa Fe, e deixa o decreto 10.362 de Lei Marcial, e preparados os decretos 10.363/56, de pena de morte, e o 10.364 das persoas a fusilar. Os decretos eran correlativos e publicáronse así no Boletín Oficial con posterioridade.

  • Val e Tanco, na clandestinidade, lanzan a asonada. Leríase a "proclama revolucionaria", ás 23 do 9 de xuño. A instrución aos insurrectos para lanzarse á acción debía ser escoitar unha pelexa por radio no Lúa Park, de Buenos Aires. O equipo de Val estivo comandado polo coronel José Irigoyen, o capitán Costais e varios civís. Eran as 22 horas. A radio instalouse na Escola Técnica N° 5 "Salvador Debenedetti" en Avellaneda. Pero ás 22:30, un comando do goberno arrestounos a todos. A proclama só se escoitou na Provincia de La Pampa, onde actuaba o coronel Adolfo Philippeaux.
  • Outros lugares da alzada eran: Campo de Maio, sublevado polos coroneis Ricardo Ibazeta e Eduardo Cortínez; o Rexemento II de Palermo, polo sarxento Isauro Costa; a Escola de Mecánica do Exército, polo maior Hugo Quiroga; o Rexemento 7 da Prata, por Cogorno; o grupo de civís, entre outros, operando en Florida, na rúa Hipólito Yrigoyen 4519, onde se reuniron os Lizaso, Carranza, Garibotti, Brión e Rodríguez e Troxler, entre outros. Ademais, houbo civís armados e militares que intentaron sublevarse en Santa Fe, Rosario (tomaron por varias horas con éxito o Rexemento), Rafaela, Viedma. Excepto na Pampa, a maioría dos xefes da sublevación foron apresados. Ante o fracaso do levantamento, o xeneral Tanco diríxese a Berisso e debe fuxir e esconderse. Mentres o xeneral Valle ocúltase en Buenos Aires, na casa do político mendocino amigo, Adolfo Gabrielli, ante a certeza de que o movemento fora delatado e fracasara.

Desenvolvemento do movemento editar

  • Os levantamentos foron entre as 22 e as 24 do 9 de xuño. O goberno establece ás 0:32 do 10 de xuño a Lei Marcial polo decreto de Aramburu, Rojas, os ministros de Exército, Arturo Ossorio Arana, de Mariña; Teodoro Hartung; de Aeronáutica, Julio César Krause e de Xustiza, Laureano Landaburu. É dicir, que para aplicar a lei marcial aos sublevados esta debía ser aplicada con retroactividade ao delito cometido, violando o principio legal da irretroactividade da lei penal. Poucas horas despois, asinan o decreto 10.363 que ordena fusilar a quen viole a Lei Marcial. O masacre por fusilamento estaba decidido polo goberno de Aramburu. Entre as 2 e as 4, asasínase aos detidos en Lanús. Horas máis tarde, nas escombreiras de José León Súarez, a policía bonaerense, a cargo do tenente coronel Desiderio Fernández Súarez ordénalle ao xefe da Regional San Martín, comisario Rodolfo Rodríguez Moreno, que execute, con armas curtas, a 12 civís, dos cales sete logran fuxir pero cinco morren. Un dos sobreviventes, Juan Carlos Livraga, será o "fusilado que vive" que permitiu a Walsh reconstruír a historia.
  • Na Escola de Mecánica do Exército, o xeneral Ricardo Arandía consulta telefonicamente a Aramburu, xa en Buenos Aires o 10 de xuño ao mediodía, sobre os detidos. En Campo de Maio, en tanto, o xeneral Juan Carlos Lorio preside un tribunal que realiza un xuízo sumarísimo. Conclúe que os sublevados non deben ser fusilados. Pero Aramburu ratifica a súa decisión. Lorio pide que se deixe por escrito. Aramburu e o seu goberno, entón, asinan o decreto 10.364 que detalla a lista de once militares que deben ser fusilados (único documento de fusilar, oficialmente inscrito na historia arxentina). Non existen rexistros deses xuízos sumarios. Non existe rexistro do informe forense que debeu determinar a causa da morte.
  • O 12 de xuño, Valle decide entregarse a cambio de que se detivese a represión ao seu movemento e se lle respectase a vida. Tócalle ao antiperonista capitán de navío Francisco Manrique, enviado de Rojas, ir buscalo. Ás 14 dese día, Valle entrégase co seu amigo Gabrielli e Manrique no Rexemento I de Palermo onde é interrogado e xulgado por un tribunal presidido, tamén, polo xeneral Lorio.

Despois, Valle é enviado á Penitenciaría Nacional (edificio demolido que actualmente é un parque), na Av. As Heras. O director do Museo Penal, en 2005, Horacio Benegas, entón recentemente incorporado ao servizo, recorda que "o 11 na madrugada foron fusilados tres militares" na vella penal da Av. As Heras. Valle foi aloxado no 6º piso. O clima psicolóxico no penal era xeado pola tensión. A última que o viu con vida foi a súa filla Susana Valle. Ese 12 de xuño, ás 22:20, Valle foi fusilado con fusil Máuser 7,65 mm Mod. Arg. 1909, por un pelotón cuxos nomes se clandestinizaron como secreto de Estado. Non houbo orde escrita nin decreto de fusilamento, nin rexistro dos responsables. O 13 de xuño, cesou a lei marcial. O xeneral Tanco con outros sublevados logrou, o 14 de xuño, asilarse na Embaixada de Haití en Buenos Aires, a cargo do embaixador Jean Brierre. Pero o xefe do Servizo de Intelixencia do Estado (SIDE), xeneral Domingo Quaranta, invadiu a delegación para secuestrar e deter aos asilados, pero o haitiano Briere, con coraxe, logrou salvalos. O saldo desas 72 h de xuño de 1956 foi tráxico e premonitorio: 18 militares e 13 civís asasinados.

Evidencias editar

Existe o Rexistro "Detidos especiais, 1956" Penitenciaría Nacional (Ministerio de Xustiza), Arquivo do Servizo Penal Federal, Museo Penal Federal, no Barrio de San Telmo, Buenos Aires, Arxentina. O 24 de maio de 2006, o patio do Museo Penal iluminouse polo sol do outono. O alcalde Benegas desprega o libro de "Detidos especiais". Asómbrase ante a pregunta: ¿ Alcalde, por que a entrada de Valle á Penitenciaría e o seu fusilamento o 12 de xuño do 56 aparece intercalado nos rexistros de 1957?. ? Non se, estráñame. Pero isto non o manexamos directamente nós.

Quen tivo ese Libro de Rexistros en 1957 debeu anotar apresurada e desprolixamente o nome de Valle para legalizar que fora fusilado alí. O rexistro de Valle é:

Preso político 4.498

; e asentado logo do rexistro 4.497 de Amílcar Darío Viola, ingreso 26 de abril de 1957. Logo, o rexistro salta ao 4.499, de Carlos Vázquez, ingreso 8 de outubro de 1957. O que ocorreu en abril de 1957, para que o rexistro de Valle fose introducido subrepticiamente, foi que para esa data, Walsh lograra estalar a polémica polos asasinatos nas escombreiras de José León Suárez. O 24 de abril de 1957, a Corte Suprema de Xustiza deu un fallo no caso Livraga: pasar todas as actuacións á Xustiza Militar. Ao mesmo tempo que pasaba a responsabilidade estrita deses fusilamentos aos militares, pechaba o camiño na xustiza civil.

O masacre de José León Suárez editar

O 9 de xuño de 1956, a autodenominada Revolución Libertadora (que derrocara ao presidente Juan Domingo Perón e establecido un goberno de facto) fusilou a militares e a militantes políticos, nos escombrais de José León Suárez, no partido de San Martín, Provincia de Buenos Aires, Arxentina.

Tratábase de peronistas que intentaban restablecer a orde constitucional interrompido pola ditadura do xeneral Pedro Eugenio Aramburu e do almirante Isaac Rojas. O masacre foi un crime de lesa humanidade implementado desde o Estado nacional, ao amparo da denominada Revolución Libertadora. A explicación daqueles aberrantes feitos segue pendente na cultura nacional. Unha vez máis os uniformados de quenda, constituídos segundo a Constitución de 1851 en bandas armadas (é dicir, un exército irregular baixo o escudo do aparello estatal) saían a matar libre e impunemente aos seus opositores. Os responsables deste masacre buscaron a impunidade dos delitos ao borrar ou ocultar rexistros. Así a historia foi abortada polo réxime.

No seu libro "Operación Masacre", o xornalista Rodolfo Walsh presenta a trama do sucedido nos escombrais de José León Suarez (Partido de San Martín). Walsh, asasinado pola ditadura militar de 1976, na súa investigación xornalística ?que segue merecendo o recoñecemento internacional? demostrou que aqueles militantes foron detidos pola ditadura de Aramburu. Subidos en camións, os detidos foron trasladados aos escombrais de Suárez. Alí, esa xornada do 9 de xuño de 1956, baixáronos e fixéronos correr mentres a policía, ás ordes da Revolución Libertadora, íanlles tirando polas costas, cos seus revólveres. Moitos morreron e outros, malferidos e moribundos, lograron escapar.

A explicación oficial foi o intento de fuga dos presos. "Operación Masacre" describe con sumo rigor documental a verdadeira historia da matanza. Pola súa banda, o xeneral Juan José Valle foi fusilado no cárcere.

O crime quedou impune, e os seus asasinos non pagaron por aquela matanza.

Sobreviventes editar

Os sobreviventes foron Julio Troxler (xefe de Policía da provincia de Buenos Aires, 1973, no goberno peronista de Victorio Calabró, actor de Los hijos de Fierro de Pino Solanas; e asasinado en 1974 pola "Tripla A"), Benavídez, Gavino, dei Chiano, Torres, Guinta e Livraga.

Livraga leva a cabo un xuízo polo sucedido, o temor os medos e a ardua investigación de Walsh e Enriqueta Muñiz logran sacar a luz unha matanza perpetrada por parte da ditadura contra a Resistencia Peronista, unha resistencia levada a cabo, fundamentalmente, polos traballadores. Nese momento, co decreto 4161 que reprimía ao peronismo e aos seus símbolos, facer unha denuncia como a que leva a cabo Livraga, en decembro de 1956, era realmente un acto de gran coraxe e fortaleza. Estes homes reuníronse para escoitar unha pelexa de boxeo, moitos esperaban as noticias do alzamento, que terminase a ditadura de Aramburu e Rojas e que volvese Perón. A historia foi diferente. E nos escombrais de José León Suárez quedaron masacrados traballadores, outros fuxiron e outros quedaron perseguidos. Igual que as familias dos sobreviventes.

O masacre na literatura arxentina editar

A investigación do xornalista e escritor Rodolfo Walsh, publicada en Arts. en 1957, termina converténdose logo no que foi o seu libro "Operación Masacre". Doutra banda, como ensinan os grandes xornalistas, Walsh dedica o libro e entrega parágrafos e un traballo a outra xornalista Enriqueta Muñiz, quen con valor, exploración e confianza fai unha parte de toda esa arriscada, dolorosa e clandestina investigación.

O masacre no cine arxentino editar

"Operación Masacre" (1973) editar

En 1972 filmouse a película "Operación Masacre", baseado no libro homónimo de Rodolfo Walsh. Como particularidade do filme (estreado en 1973) merece destacarse a actuación de Julio Troxler, verdadeiro sobrevivente do masacre.

"Los fusiladitos" (documental) (2004) editar

"Los fusiladitos" é un filme documental de Cecilia Miljiker; con Malena Solda e a participación de Carlos Portaluppi. Estreado en 2004. Producido co apoio da Universidad del Cine, Arxentina.

Véxase tamén editar

Outros artigos editar