Foro Romano

(Redirección desde «Foro romano»)

O Foro Romano, (en latín Forum Romanum), é un foro rectangular que na época de máximo esplendor de Roma estaba rodeado por varios dos máis importantes edificios gobernamentais e que se situaba no centro da cidade de Roma; na súa orixe fora un mercado ao aire libre. Os cidadáns denominábano Forum Magnum, ou simplemente Forum.

Vista do Foro Romano desde o Capitolio.

Durante séculos foi a cerna da vida pública romana, constituíndo o corazón da Roma Antiga: era o lugar onde se celebraban as procesións triunfais e as eleccións, onde se efectuaban os discursos públicos, os xuízos criminais, as loitas de gladiadores, e o núcleo onde se desenvolvían os negocios comerciais. Con numerosas estatuas conmemorando os grandes homes da cidade, localizábase nun pequeno val entre os montes Palatino e Capitolino, e na actualidade é un extenso conxunto de ruínas formada polos fragmentos dos antigos edificios onde se desenvolven periodicamente escavacións arquelóxicas e que atrae a uns catro millóns e medio de turistas cada ano[1].

Moitas das máis antigas e importantes estruturas da cidade antiga localizábanse no foro ou nas súas inmediacións. Os primeiros santuarios e templos da monarquía romana estaban no bordo sueste, a Regia (século VIII a.C.), o Templo de Vesta (século VII a. C.), o complexo das vestais, todos reconstruídos logo do ascenso do Imperio Romano.

Outros santuarios arcaicos situábanse no noroeste, é o caso do Umbilicus Urbis e o Volcanal da época da república, que estaban no Comitium, onde se desenvolvía a asemblea curial, e alí xa estaba desde a Monarquía a Curia Hostilia, o edificio do Senado, e gradualmente establecéronse edificios gobernamentais, tribunais, templos, memoriais e estatuas diversas.

Co tempo o Foro, próximo e máis grande, acabou substituíndo ao arcaico Comitium, e o foco da actividade xudicial mudouse á nova Basílica Emilia (179 a.C.), e un século despois Xulio César construíu a Basílica Xulia canda a nova Curia Xulia, a nova sede do Senado, reforzando así a primacía do Foro.

Á fin gran parte dos asuntos xudiciais e da vida económica pasou á zona do Foro de Traxano e da Basílica Ulpia, no norte da cidade. Durante o reinado de Constantino o Grande realizouse unha das últimas expansións do complexo do Foro, a Basílica de Maxencio (312), converténdose de novo no centro da vida política ata a definitiva desaparición do Imperio Romano.

Historia

editar

Orixinalmente o espazo que ocupaba o Foro estaba formado por marismas[2] onde ían parar as augas procedentes dos outeiros próximos[3]. No século VI a.C. coa realización da Cloaca Máxima o lugar desecouse[4], comezando a desenvolverse o que sería o Foro Romano nun proceso gradual, edificio a edificio, ao longo de moitos séculos[5], malia os intentos de gobernantes como Sila, Xulio César ou Augusto que intentaron impoñer algo de orde e que tiveron un éxito relativo. No período imperial os grandes edificios públicos que ateigaban a área da praza central reduciran considerablemente a zona aberta a un rectángulo de 150 por 75 metros[6].

O Foro estaba orientado de noroeste ao sueste, estendéndose desde a aba do monte Capitolino ata o outeiro Velia. Durante a época imperial, dúas basílicas, a Emilia, no norte, e a Xulia, no sur, fixan as súas longas extremidades e a súa forma final. Ademais da zona aberta, o foro abranguía os edificios que daban cara a esta praza e mesmo ás veces tamén se inclúe o Forum Adjectum, que se prolongaba polo sueste chegando ata o Arco de Tito[7].

Orixe lendaria e primeiras evidencias

editar

Segundo a tradición o inicio do foro está relacionado coa alianza entre Rómulo e o seu rival, o sabino Tito Tacio, o primeiro ocupando o Palatino e o segundo o Capitolio, e que se xuntaron nun lugar intermedio entre os dous asentamentos para celebraren a súa alianza[8], e que se denominou Comitium, onde se celebraban ao aire libre as asembleas de cidadáns, e ao seu carón comezou a funcionar un mercado. Tamén seguindo os mitos romanos o rei Numa Pompilio erixiu o primeiro templo do foro, o Templo de Vesta[9]. A propia palabra forum aparece por vez primeira, xa no período republicano, a mediados do século V a.C. na Lei das XII Táboas [10] para se referir ao foro de Roma como o lugar onde se realizaban os litixios e a principal área pública da cidade.

Período republicano

editar
 
Mapa do Foro Romano. As estruturas da Roma republicana en vermello, as da Roma imperial en negro. Segundo a obra de Platner Topography and Monuments of Ancient Rome, 1904 (con axustes).

Durante o período republicano, o Comitium foi o lugar central de toda a vida política e xudicial[11]. O Senado para permitir que no lugar se puidese reunir máis xente comezou a aumentar o espazo aberto entre o Comitium e o Templo de Vesta mercando residencias privadas.

De inicios do século V a.C. datan os templos máis antigos do Foro, Templo de Saturno e o Templo de Cástor e Pólux[12]. No século seguinte engadiuse o Templo da Concordia. O proceso de monumentalización do Foro comeza coa construción da primeira basílica por orde de Catón, no ano 184 a.C., máis tarde no 179 a.C. no lado norte erixiuse a Basílica Fulvia e despois a Basílica Sempronia na banda sur.[13]

Moitas das actividades tradicionalmente realizadas no Comitium, como as asembleas populares, funerais da nobreza e xogos, pasaron ao foro, especialmente notable foi o da comitia tributa, entón o centro da política popular, que no 145 a.C. pasou a se desenvolver no Foro. Na década de 80 a.C., durante a ditadura de Sila, fixéronse grandes obras no Foro, como o levantamento do nivel da praza en case un metro e a pavimentación con pedras de mármore permanentes[14]. No 78 a.C. construíuse na aba do Capitolino o inmenso Tabulario, destinado a arquivo de documentos por orde dos cónsules dese ano M. Aemilius Lepidus e Q. Lutatius Catulus.

Período imperial

editar
 
Imaxe 3D do Foro Romano a fins do Imperio.

Na época de Augusto o Foro colleu a súa forma final. No sueste mandou edificar no 29 a.C. o Templo do Divino César e o Arco de Augusto pero tamén durante o reinado dos primeiros emperadores gran parte dos asuntos económicos e xudiciais pasaron ao norte da cidade, e tras a construción do Foro de Traxano, arredor do 110, pasaron a se realizar na Basílica Ulpia.

O Arco de Septimio Severo, en mármore branco, engadiuse no 203 no noroeste do Foro, preto dos pés do Capitolio. O emperador Diocleciano (284-305) foi o último dos grandes construtores de Roma, construíndo novos templos de Saturno e Vesta e a Curia[15] e durante o reinado de Constantino I construíuse a Basílica de Maxencio (312), a última expansión significativa do complexo do Foro, restaurando tamén moito do poder político cara ao Foro, e que se mantería ata a caída do Imperio Romano dous séculos máis tarde.

Período medieval

editar
 
Campo Vaccino, obra de Claude Lorrain (1636).

No século VI algúns dos vellos edificios dentro do Foro comezaron a se utilizar como igrexas cristiás. No ano 608 erixiuse a Columna de Focas, unha columna monumental dedicada ao emperador oriental Focas. No século VIII todo o espazo estaba rodeado por igrexas cristiás que tomaran o lugar dos templos pagáns, abandonados e en ruínas[16], despois do século VIII as estruturas do Foro desmanteláronse usándose para construír torres feudais e castelos e no século XIII botáronse abaixo as estruturas restantes, quedando un vertedoiro rodeado de ruínas[17], perdido xa o nome no século XVI e seguintes coñeceuse como Campo Vaccino (campo das vacas).

  1. "La top ten dei monumenti più visti. Primo il Colosseo, seconda Pompei". La Stampa, 11 de marzo de 2013
  2. Watkin, David (2009) The Roman Forum Profile Books, p. 17.
  3. Lovell, Isabel (1904). Stories in Stone from the Roman Forum. pp. 8–9. 
  4. Bunson, Matthew (2009) Encyclopedia of the Roman Empire Facts on File, p. 218
  5. Watkin, David (2009). Profile Books, Cambridge, Massachusetts., ed. The Roman Forum. ISBN 978-0-674-03341-2. , p. 22.
  6. Aldrete, Gregory S. (2004) Daily Life in the Roman City: Rome, Pompeii and Ostia Greenwood, p. 47.
  7. Grant, Michael (1970), The Roman Forum, London: Weidenfeld & Nicolson, páxina 43.
  8. Richarson, L. jr (1992) A New Topographical Dictionary of Ancient Rome JHU Press, p. 159
  9. Watkin, David (2009) The Roman Forum Profile Books, p. 90.
  10. Etxebarria, Alaitz (2008) Los foros romanos republicanos en la Italia centro-meridional tirrena: origen y evolución formal Madrid:CSIC, p.25
  11. Vasaly, Ann (1996). University of California Press, ed. Representations: Images of the World in Ciceronian Oratory. Berkeley. p. 61]. ISBN 0-520-07755-5. 
  12. Richmond, Ian Archibald, et al. (1996), "Forum Romanum", In: Hornblower, Simon and Antony Spawforth (eds.), The Oxford Classical Dictionary (3ª ed.), Oxford University Press, pg 607.
  13. Baedeker, Karl (1903). Karl Baedeker, ed. Italy: Handbook for Travellers. Leipzig. p. 251]. 
  14. Connolly, Peter and Hazel Dodge (1998), The Ancient City: Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press, pp 109.
  15. Connolly, Peter and Hazel Dodge (1998), The Ancient City: Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press, pp 250-251.
  16. Marucchi, Op. cit., p. 9].
  17. Goodyear, W. H. (1899). Macmillan, ed. Roman and Medieval Art. New York. p. 109].