Zuriqués

Zuriqués; 'Züritüütsch'
Pronuncia:	AFI: tsyɾityːtʃ
Falado en:	Suíza, na cidade e no cantón de Zúric (pero non en todo, no norte do cantón xunto á fronteira alemá hai territorios doutra fala) e tamén se fala no distrito de Höfe que pertence ao cantón Schwyz.
Total de falantes:	1 millón aprox.
Familia:	Indoeuropea; Xermánica; Xermánica occidental; Alemán; Alemán superior; Alemánico; Alto alemánico; Zuriqués
Escrita:	Alfabeto latino
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	gsw
Mapa
Status

O zuriqués (züritüütsch) é o dialecto alto alemánico que se fala en Zúric.

Dispersión editar

O zuriqués é, conforme ao número dos seus habitantes, a variante do alemánico máis falada de toda Suíza. A dispersión no alemánico non se pode identificar con plena exactitude, os límites son aglutinantes. O cantón de Zúric é a zona de dispersión principal do zuriqués, hai excepcións no norte na zona Weinland e Rafzerfeld, no leste unha zona estreita fronteiriza xunto Frauenfeld que abrangue os municipios de Ellikon e Hagenbuch, e tamén no sur o distrito de Höfe que pertence ao cantón Schwyz.

Características editar

O zuriqués mostra todas as típicas características do alemánico, o ch e a k pronúncianse forzando moito a gorxa, tal e como consegue o iota castelán, a pronúnciase de tal maneira que soa moi baixa, pero a contrario das outras falas do norte de Suíza, a pronunciación de a tan baixa non acaba conxuntándose coa o, tanto é así que chegan a chamarlle kako ao cacao.

O zuriqués tivo procesos de intercambio nos que perdeu formas propias e engadíronselle outras, máis durante os últimos dous séculos. A fala da cidade foi a que máis cambios sufriu debido ao tránsito máis elevado que no ámbito rural (por exemplo miña muller miini Frau era antes mi Frau). Xeograficamente pódese diferenciar entre dialectos zuriqueses nos seguintes territorios: Cidade, Lago de Zúric, Winterthur, Oberland, Unterland e Amt.

Exemplos rexionais editar

Winterthur

Galego	Zuriqués na cidade	Zuriqués en Winterthur	Alemán	Inglés
Nada	Nüüd -AFI- nyːd	Niid -AFI- niːd	Nichts	Nothing
Niño	Näscht -AFI- næʃt	Nescht -AFI- nɛʃt	Nest	Nest
Vasoira	Bäse -AFI- bæse	Bese -AFI- bɛse	Besen	Broom

Publicacións en zuriqués editar

Josua Boesch: Aabig-glüe. Jordan Verlag
Josua Boesch (Übers.): d Psalme, Züritüütsch. Us em Hebreeische übersetzt. 2. Auflage, Zürich 1990.
Josua Boesch: Unterwägs. Jordan Verlag.
Ivar Breitenmoser: Zürich tanzt Bolero. Arche Verlag.
Eduard Schäubli (Übers.): d Genesis, Züritüütsch. Us em Hebreeische übersetzt. Zürich 1990.
Viktor Schobinger (Übers.): de Versamler - de Prediger Salomo, Züritüütsch. Us em hebreeische übersetzt. Zürich 1985.
Fritz Stolz (Übers.): De Prediger, us em Hebräische is Züritüütsch übersetzt. Theologischer Verlag, o.J.
Emil Weber (Übers.): s Nöi Teschtamänt Züritüütsch, us em Griechische übersetzt. Zürich 1997.
Domenico Blass: Züri-Slängikon. Orell Füssli Verlag
Viktor Schobinger: Di Grooss Revoluzioon. Dieser zürichdeutsche Roman führt durch die Ereignisse der Französischen Revolution. Drei Bücher, Zürich 2009, ISBN 978-3-908105-31-2 und -32-9

Véxase tamén editar

Ligazóns externas editar

Idioma alemánico en Ethnologue.