Dialogues Concerning Natural Religion

Obra do filósofo escocés David Hume

Dialogues concerning Natural Religion (Diálogos relativos á relixión natural) é unha obra do filósofo escocés David Hume que comezou a escribir arredor de 1750 e completou en 1776 pouco antes da súa morte, publicouse postumamente en 1779.

Dialogues Concerning Natural Religion
Autor/aDavid Hume
Lingualingua inglesa
Data de pub.1779
editar datos en Wikidata ]

Tema editar

Intercambio de puntos de vista sobre o tema da relixión natural entre intelectuais de diversa orientación, reunidos na biblioteca dun deles. Debaten sobre a existencia e natureza de Deus, o sentido da orde ou finalidade da natureza e o problema do mal no mundo.

Estrutura editar

Divídese en 12 seccións, que cabe agrupar tematicamente do seguinte modo:

1. Introdución:

  • O problema a tratar e o modo dialogado de abordalo (Pánfilo a Hermipo).
  • Debate inicial sobre escepticismo e relixión (parte I).

2. Sobre a proba da existencia de Deus pola orde do mundo (“Argumento do designio”).

  • Exposición e exame analítico do argumento (parte II).
  • Revisión dialéctica do argumento (parte III-IV).
  • Especulación sobre hipóteses alternativas acerca da orixe do mundo (parte VI-VIII).

3. Sobre os argumentos que pretenden demostrar a priori a existencia de Deus (parte IX).

4. Sobre o problema do mal no mundo.

  • O feito do mal no mundo (parte X).
  • O que podemos inferir do feito do mal (parte XI).

5. Conclusións xerais sobre a relixión natural (parte XII).

Personaxes editar

Observamos tres personaxes que discuten sobre os méritos respectivos da razón e da revelación na educación relixiosa:

  • Cleantes, deísta na liña de Newton, defende a tese da relixión natural.
  • Demea, representante da ortodoxia, quere humillar a razón e preparala a recibir a revelación.
  • Filón, que representa a Hume, introduce no debate un punto de vista crítico que conduce á superación da alternativa enunciada.

Contido editar

Neste ensaio o narrador é un mozo, discípulo de Cleantes, o inxenuo Pánfilo, que dá conta por escrito a outro personaxe, Hermipo, dos incidentes da velada.

Dous dos expertos que interveñen nos Diálogos representan a dúas das principais tendencias do Século da Luces no debate da relixión natural: un, Cleantes, é un deísta, ou mellor quizais un teísta, non só argumenta en favor da existencia de Deus, senón tamén da súa providencia; o outro, Demea, é un defensor do cristianismo ortodoxo. O terceiro, Filón, esgrime o punto de vista escéptico. O teísta Cleantes sostén con arrogancia que o poder da razón humana é suficiente para chegar, apoiándose na experiencia do mundo e na lóxica dos argumentos, ao coñecemento do autor do universo. O ortodoxo Demea insiste, en que non é a forza senón a fraxilidade do home e da súa razón o que nos remite á infinitude de Deus e os seus misterios. O escéptico Filón alenta astutamente unhas veces o optimismo de Cleantes e outras o pesimismo de Demea provocando así o enfrontamento entre ambos. Esta estratexia prepara o camiño na defensa da súa tese do triunfo moderado do escepticismo na materia da relixión natural.

Pánfilo a Hermipo editar

Adecúase o método dialogado ao tema da relixión natural e prodúcese a descrición dos personaxes do diálogo.

Debate inicial sobre o escepticismo editar

Demea e Filón opinan acerca do diferente valor pedagóxico da teoloxía natural, que é unha teoría propia de adultos, e a piedade cristiá, unha práctica que é recomendable inculcar dende a infancia. Filón abre o debate sobre o escepticismo apelando á fraxilidade da razón para recomendar o escepticismo na materia de relixión humana. Seguidamente prodúcese o primeiro ataque de Cleantes ao escepticismo. Filón deféndese alegando que o escéptico non dubida tanto da razón cando atende á vida cotiá, como cando cae no desenfreo da especulación filosófica. Cleantes fai un novo ataque ao escepticismo. Filón reflexiona ironicamente a propósito das últimas palabras de Cleantes, quen lle responde, sobre o uso oportunista do escepticismo e o dogmatismo ao longo da historia polo gremio sacerdotal.

O argumento do designio editar

Demea e Filón coinciden en advertir que o que está en cuestión non é a existencia, senón a natureza de Deus, aínda que o segundo subliña o incomprensible desta. Cleantes expón o argumento do designio e Filón pasa a criticalo, alegando a debilidade da analoxía en que se basea e na indebida extrapolación que supón o intento de inferir da nosa experiencia de só unha parte do universo da explicación total do mesmo. Cleantes e Filón discuten sobre o significado que pode ter, como apoio do argumento do designio, o sistema de astronomía concibido por Copérnico e defendido por Galileo.

Revisión dialéctica do argumento do designio editar

Cleantes recorre a dous atrevidos símiles para introducir a idea de que o argumento do designio é máis informal e intuitivo que discursivo, e suxire que iso podería salvar a dito argumento das dúbidas do escéptico. Mentres Filón queda perplexo, Demea invoca aos platónicos e a Plotino para chamar a atención sobre os perigos que entraña o intento de aproximar excesivamente á nosa razón a inefabilidade de Deus e dos seus atributos.

Miticismo e antropomorfismo editar

Enleados nunha discusión, Cleantes acusa a Demea de misticismo por soster que Deus é incognoscible e Demea respóndelle acusándoo de antropomorfismo por asimilar demasiado o ser divino ao humano. Filón discute con Cleantes presentándolle propostas contrarias á tese de que o regreso na cadea de causas acaba en Deus.

A trampa do antropomorfismo editar

Filón rebate a defensa que fai Cleantes do argumento do designio alegando que, por non ter en conta os límites da analoxía, esa defensa conduce ao antropomorfismo e ata, talvez, ao politeísmo.

Unha hipótese alternativa: Deus como anima mundi editar

Filón evoca a antiga visión do mundo como un inmenso corpo animal do cal Deus será a alma. Cleantes rexeita esta visión argumentando que tería por consecuencia a eternidade do mundo. Filón insiste en que a suposición de que o principio da orde mundana está fóra do mundo e a que está dentro de el son opcións igualmente plausibles; pero está de acordo en recoñecer que tanto os escépticos como os relixiosos exclúen a hipótese do puro azar.

Proliferación de hipóteses rivais editar

Filón desconcerta aos seus contertulios suxerindo que, dada a falta de datos que apoien as nosas teorías cosmogónicas, a idea dun principio de propagación animal ou vexetal podería competir lexitimamente coa idea dun principio racional para explicar a orde do mundo.

Unha nova hipótese de cosmogonía editar

Deixando voar máis aínda a súa fantasía, Filón propón unha variante da cosmoloxía materialista de Epicuro agregándolle o suposto de que a materia sexa finita. E, ante a crítica de Cleantes, conclúe que a proliferación de hipóteses cosmogónicas, sen que ningunha delas teña suficiente base empírica, aconsella a suspensión total do xuízo neste asunto.

O argumento a priori da existencia de Deus editar

Demea propón un argumento a priori, ao que opón Cleantes graves obxeccións, mentres Filón engade outras, co comentario de que só as persoas habituadas ao razoamento abstracto da matemática parecen ser sensibles a ese argumento.

O problema do mal editar

Demea e Filón sosteñen contra Cleantes o predominio do mal sobre o ben no mundo. Acto seguido Filón propón, recordando a Epicuro, o problema clásico da teodicea, que pretende explicar a presenza do mal dende os supostos do teísmo; e argumenta que a nosa experiencia do mundo non permite inferir o interese providencial nin a bondade moral do Arquitecto Cósmico.

O problema do mal (continuación) editar

A proposta de Cleantes, Filón diserta nun largo parlamento sobre as circunstancias que orixinan o mal; e conclúe que a hipótese de que o Divino Arquitecto non posúe nin bondade nin malicia moral é máis probable que calquera das súas rivais. Demea escandalízase do que oe e abandona a reunión.

Conclusión: Os límites da relixión natural editar

Ausente Demea, Filón parece acercar a súa postura a de Cleantes, pero marca enseguida distancias e reflexiona sobre o carácter simplemente verbal do debate particular entre teístas e ateos, consideración que fai extensiva ao debate xeral entre dogmáticos e escépticos. Filón e Cleantes discuten sobre o posible nexo entre relixión, moralidade e corrupción, cerrándose ao debate coas últimas palabras de Filón sobre os límites da relixión natural e o triunfo do escepticismo, ás que segue a ambigua conclusión que extrae da velada o perplexo Pánfilo.

Véxase tamén editar

Ligazóns externas editar

Outros artigos editar