Dogmatismo

O dogmatismo é unha posición que supón a total submisión a certos principios ou á autoridade que os postula. Estes principios son aceptados totalmente, como unha verdade incuestionable, sen a menor crítica ou autocrítica e sen ningunha xustificación . É a posición máis antiga e primixenia da humanidade tanto no sentido psicolóxico como no histórico.

A corrente oposta ao dogmatismo sería o escepticismo, que esixe evidencias obxectivas para as afirmacións.

Etimoloxía

A palabra "dogma" (δόγμα), de orixe grego, significa "doutrina fixada". Para os primeiros filósofos significou "opinión".

Formas de dogmatismo

O dogmatismo pódese interpretar de tres formas:

Como o fai o realismo inxenuo, que considera que as cousas se poden coñecer de forma intrínseca e que tamén este coñecemento é efectivo para o trato cotián e directo das cousas.
Como a total e absoluta confianza nunha forma de coñecemento como a razón.
Como a total aceptación sen exame persoal dos principios que a autoridade impón. Con todo, a falta de exame persoal tamén se observa en certos filósofos escépticos.

O dogmatismo absoluto do realismo inxenuo non existe na filosofía, xa que esta sempre se pregunta acerca do ser verdadeiro e búscao a través dun exame crítico da aparencia. Isto sucede no dogmatismo dos primeiros pensadores gregos e tamén no dogmatismo racionalista do século XVIII, que termina dándolle gran confianza á razón, despois de sometela a exame.

Como posición gnoseolóxica, o dogmatismo está en contra do criticismo, máis que o escepticismo. Esta oposición foi advertida por Kant, que despois da crítica de Hume, proclama a súa liberdade do soño dogmático e opón a crítica da razón pura, ao dogmatismo na Metafísica. Entón, o dogmatismo é o procedemento dogmático da razón pura, sen unha previa crítica do seu propio poder.

A oposición entre dogmatismo e escepticismo cobra sentido en Comte, ao considerar estas dúas actitudes, non só como posicións fronte ao problema do coñecemento, senón como formas últimas da vida humana. O ser humano pode existir nun dos dous estados. O estado escéptico é un tránsito desde un dogmatismo anterior a un dogmatismo novo.

O realismo sostén que os universais existen realmente e son reais. Para o realismo inxenuo o coñecemento é unha copia exacta da realidade; oponse ao idealismo, e esta oposición é propia da época moderna, como ocorreu con Descartes, con Kant e o idealismo alemán, ao soster que a conciencia impón á realidade certas categorías "a priori" e o que importa no coñecemento non é o posto polo suxeito senón o coñecemento do dado.

Aparición do dogmatismo

Antigamente non existían as reflexións epistemolóxicas, para Kant, o dogmatismo é a posición que cultiva a metafísica e asegura a posibilidade do coñecemento metafísico a través dela, sen unha análise crítica previa sobre esta facultade. Durante o Concilio de Trento a palabra "dogma" adquiriu unha connotación relixiosa, utilizada para referirse ás verdades enunciadas por Deus e recoñecidas pola Igrexa, que forman parte do pensamento de todo creente.

O dogmatismo foi o piar a partir do cal as sociedades antigas se formarían, xa que se aceptaban uns principios incondicionalmente sen discrepar por ignorancia ou por respecto cara a unha autoridade. Estes preceptos guiaban a unha sociedade fundada nuns valores.

Representantes

Tales de Mileto

Tales de Mileto cría atopar o principio básico (arjé), sinalando a auga como principio de todas as cousas. Pero este principio non é só o fundamento das cousas, é o principio da vitalidade, de todo o vivente.

Heráclito

Heráclito pensaba que nada permanece nun ser, "Non se pode bañar un dúas veces no mesmo río", as augas pasaron, outras hai en lugar das primeiras, e nós mesmos somos outros. Para Heráclito, o arjé non sería a auga nin o ápeiron, sería o devir. "Ningún ser humano nin divino fixo este mundo, senón que sempre foi, é e será eternamente lume vivo que se encende segundo medida e segundo medida apágase".

Anaxímenes de Mileto

Anaxímenes de Mileto oponse a Tales en canto á determinación dun arjé ou primeiro principio, o cal considera que é o aire. Esta elección foi tomada seguramente a partir da experiencia, influíndo na observación dos seres vivos e a importancia do fenómeno da respiración, en canto toma como arjé un elemento particular. Ofrécenos un mecanismo de explicación da xeración das cousas a partir doutro elemento distinto a elas.