Cuitláhuac
Cuitláhuac (en náhuatl: Cuitlāhuac;[1] 
pronunciación náhuatl moderna (axuda · info) e en forma honorífica: Cuitlahuatzin), nado c. 1476 e finado en 1520,[2] foi o décimo Huey Tlatoani (emperador) da cidade azteca de Tenochtitlán. Gobernou durante 80 días durante o ano do calendario azteca "Dous Pedernal" (1520).[3] Atribúeselle o liderado da resistencia á conquista española e tlaxcalteca do Imperio Azteca, tras a morte do seu parente Moctezuma II.
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1476 Tenochtitlán |
| Morte | 1520 (43/44 anos) Tenochtitlán |
| Causa da morte | morte non natural, Varíola |
| Tlatoani de Tenochtitlán | |
| 7 de setembro de 1520 – 25 de novembro de 1520 ← Moctezuma II – Cuauhtémoc → | |
| Actividade | |
| Ocupación | político |
| Lingua | Lingua náhuatl |
Familia | |
| Cónxuxe | Isabel Moctezuma (–1520 (Gregoriano)) |
| Fillos | Maria Bartola (pt)  |
| Pai | Axayácatl |
| Irmáns | Moctezuma II |
 | |
Traxectoria
editarCuitláhuac foi o undécimo fillo do gobernante Axayacatl e irmán máis novo de Moctezuma II, o falecido emperador de Tenochtitlán, que morreu durante a ocupación española da cidade.[4] O seu avó materno, tamén chamado Cuitlahuac, fora gobernante de Iztapalapa,[5] e o mozo Cuitláhuac tamén gobernou alí nun principio.[6] Cuitláhuac era un guerreiro experimentado e un conselleiro de Moctezuma, a quen lle advertiu que non permitise a entrada dos españois en Tenochtitlán. Hernán Cortés encarcerou tanto a Moctezuma como a Cuitláhuac. Tras o masacre das elites aztecas cando Cortés estaba lonxe de Tenochtitlán, os mexicas asediaron os españois e os seus aliados indíxenas. Cuitláhuac foi liberado coa pretensión de reabrir o mercado para levar comida aos invasores. Moctezuma foi asasinado en circunstancias en disputa, e Cuitláhuac foi elixido tlatoani tras a fuga dos españois e os seus aliados de Tenochtitlán o 30 de xuño de 1520. Algunhas fontes afirman que estaba a desempeñar ese papel mesmo antes da morte de Moctezuma.[7]
Cuitláhuac estaba casado ritualmente coa filla máis vella de Moctezuma, unha nena de dez ou once anos, que máis tarde se chamou Isabel Moctezuma.[8]
Cuitláhuac gobernou só 80 días, quizais morrendo de varíola[3] que fora introducido no Novo Mundo por un africano que padecía a doenza e que formaba parte da expedición de Pánfilo de Narváez para capturar a Cortés. As fontes primarias non din explicitamente de que morreu.[9] Inmediatamente despois da morte de Cuitláhuac, Cuauhtémoc converteuse no seguinte tlatoani.[3]
Legado
editarO moderno concello mexicano de Cuitláhuac, Veracruz e a estación Cuitláhuac do Metro da Cidade de México reciben o nome de Cuitláhuac. O asteroide 2275 Cuitláhuac tamén recibe o nome deste gobernante.
Hai unha Avenida na Cidade de México chamada Cuitláhuac (Eje 3 Norte) que vai dende a Avenida Insurgentes ata a Avenida México-Tacuba e que forma parte dun anel interior; tamén se chaman así moitas rúas noutras cidades e aldeas de México.
Notas
editar- ↑ Wimmer (2006).
- ↑ For year of birth, see entry for "CUITLAHUAC", Dictionnaire de la langue nahuatl classique (Wimmer 2006).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Chimalpahin (1997): pp. 56–57, 164–165, 216–217.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 148–151.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 42–43.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 50–51.
- ↑ Burkhart, Louise. "Cuitlahuac" in Encyclopedia of Latin American History and Culture vol. 2, pp. 339–40.
- ↑ Chipman, Donald E. (2005). Moctezuma's Children: Aztec Royalty Under Spanish Rule, 1520–1700. Austin: University of Texas Press, pp. 40–41 ISBN 0-292-70628-6. OCLC 5713428
- ↑ Burkhart, "Cuitlahuac", p. 340.
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Cuitláhuac  |
Bibliografía
editar- Chimalpahin Quauhtlehuanitzin, Domingo de San Antón Muñón (1997) [c.1621]. Codex Chimalpahin, vol. 1: society and politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan, and other Nahua altepetl in central Mexico; the Nahuatl and Spanish annals and accounts collected and recorded by don Domingo de San Antón Muñón Chimalpahin Quauhtlehuanitzin. Civilization of the American Indian series. Arthur J.O. Anderson and Susan Schroeder (eds. and trans.), Susan Schroeder (general ed.), Wayne Ruwet (manuscript ed.). Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-2921-1. OCLC 36017075.
- Wimmer, Alexis (2006). "Dictionnaire de la langue nahuatl classique" (online version, incorporating reproductions from Dictionnaire de la langue nahuatl ou mexicaine [1885], por Rémi Siméon). Consultado o 2010-09-15. (en francés), (en náhuatl)