Túpac Amaru
Túpac Amaru ou Thupa Amaro (en quechua: Thupaq Amaru) nado en Cuzco en 1545 e finado ibídem o 24 de setembro de 1572, foi o derradeiro monarca indíxena (Sapa Inca) do Novo estado inca, os restos do Imperio Inca en Vilacamba. Fillo de Manco Inca, foi feito sacerdote e gardián do corpo do seu pai. Foi executado polos conquistadores españois.[1]:11
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1545 Vilcabamba, Perú (pt)  |
| Morte | 24 de setembro de 1572 (26/27 anos) Cuzco, Perú |
| Causa da morte | pena de morte, decapitación |
| Actividade | |
| Ocupación | monarca |
| Familia | |
| Pai | Manco Cápac II o Manco Inca |
| Irmáns | Titu Cusi Yupanqui Sayri Túpac |
| Parentes | Túpac Amaru II, great-great-great-grandchild |
| Descrito pola fonte | Appletons' Cyclopædia of American Biography, (sec:Tupac-Amaru) |
En quechua, túpaq amaru significa ‘víbora brava’.
Ascensión como inca
editarTúpac Amaru asumiu como Inca de Vilcabamba despois de que o seu medio irmán, o inca Titu Cusi, morrese en 1570. Os incas consideraron que o seu medio irmán fora obrigado a admitir misioneiros agostiños en Vilcabamba e que os españois o envelenaron. Nestes tempos, os españois aínda non foran avisados da morte do ex-Inca e enviaran, como facían habitualmente, embaixadores para continuar as negociacións en curso. Un deles foi o conquistador Atilano de Anaya, que, despois de atravesar a ponte de Chuquisaca, foi capturado e executado xunto coa súa escolta polo xeneral inca Curi Paucar.[2] Ó ser informado desa nova polo sacerdote de Amaybamba, o novo vicerrei do Perú, Francisco de Toledo, decidiu someter, pola forza, o reino de Vilcabamba, apelando para a xustificación que "os incas quebrantaron a lei inviolábel de tódalas nacións do mundo: o respecto ós embaixadores". O vicerrei declarou formalmente a guerra o 14 de abril de 1572.
Notas
editar- ↑ Titu Cusi Yupanqui, 2005, An Inca Account of the Conquest of Peru, Boulder: University Press of Colorado, ISBN 9780870818219
- ↑ Redden, Andrew (22 de febreiro de 2016). The Collapse of Time: The Martyrdom of Diego Ortiz (1571) by Antonio de la Calancha [1638] (en inglés). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. p. 87. ISBN 9783110468298.
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Túpac Amaru  |
Bibliografía
editar- Beverley, John, "Tupac Amaru Rebellion", in Prem Poddar et al. Historical Companion to Postcolonial Literatures—Continental Europe and its Colonies, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2008.
- Cobo, Bernabé, Historia del Nuevo Mundo, bk 12.
- Colección de documentos inéditos relativos al descubrimiento, conquista y organización de las antiquas posesiónes españoles de Ultramar, ed. Angel de Altolaguirre y Duvale and Adolfo Bonilla y San Martin, 25 vols., Madrid, 1885–1932, vol. 15. In Hemming.
- Flores-Ochoa, Jorge and Abraham Valencia E., Rebeliones indigenas, quechuas y aymaras : homenaje al bicentenario de la rebelion campesina de Thupa Amaro, 1780-1980, Cuzco, Peru : Centro de Estudios Andinos Cuzco, 1980.
- Picouto, Millán (2021). Túpac Amaru é o protagonista da obra en tres actos A traxedia de Willkapanpa, inserida na súa obra completa "O macrocosmos". Linteo.