Manuel Lekuona

Manuel Alejandro Lekuona Etxabeguren, nado en Oiartzun o 9 de febreiro de 1894 e finado en Oiartzun o 30 de xullo de 1987, foi un lingüista, escritor e académico da lingua éuscara, director da Euskaltzaindia e estudoso da literatura oral e popular en éuscaro. Era tío de Juan Mari Lekuona.

Manuel Lekuona

Biografía
Nacemento	(eu) Manuel Lekuona Etxabeguren 9 de febreiro de 1894 Oiartzun, España
Morte	30 de xullo de 1987 (93 anos)
4º Euskaltzainburua (en)
1967 – 1970 ← José María Lojendio (pt) – Luis Villasante →
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Relixión	Igrexa católica
Actividade
Ocupación	escritor , sacerdote , lingüista
Membro de	Euskaltzaindia Eusko Ikaskuntza Real Sociedade Bascongada de Amigos do País
Lingua	Lingua éuscara e lingua castelá
Familia
Irmáns	Martin Lekuona (pt)
Premios (1987)  Cruz da Árbore de Gernika (1983)  Premio Manuel Lekuona

Infancia e xuventude

Naceu no casarío Etxetxiki (casa pequena) de Oiartzun (Guipúscoa) o 9 de febreiro de 1894. Era sobriño de Miguel Antonio Iñarra Mitxelena (1864-1898), sacerdote, escritor en lingua éuscara e lingüista que colaborou con Resurrección María de Azkue na revista Euskaltzale, feitos que influíron na súa decisión de tomar o hábito no seminario de Lekuona e comezar os seus escritos. Estudou a bertsolaritza, a fala dialectal e o patrimonio oral e etnolóxico local.

Estudos e primeiros traballos

Estudou con José Miguel de Barandiarán dende 1904 e en 1914 foi para o seminario, onde escribiu coa colaboración do seu irmán Martín a obra de teatro Eun Duka, que se lanzaría no círculo Xuventude Integrista de Donostia, que máis tarde, en 1921 sería publicada na revista Antzerti. Traballou no campo da poesía e en 1915 foi nomeado profesor da materia en éuscaro para a diocese.

Seminario de Vitoria e guerra civil española

A partir de 1916 a 1936 foi profesor de lingua e literatura vasca no Seminario de Vitoria, colaborou na Eusko Folklore como un membro da Eusko Ikaskuntza, e en 1933 publicou Gabon Kantak. En 1930, no Quinto Congreso de Estudos Vascos presentou o relatorio Poesía popular vasca, destacando como investigador no campo das cancións populares. En 1935, publica Literatura oral euskérica na colección Zabalkundea e traduce ó dialecto de Guipúscoa obras orixinais en laborano de Barbier e Larzabal Akillomendi.

Ó estalar en 1936 a guerra civil española, dous dos seus irmáns foron fusilados, e el foi perseguido, pero o sacerdote das Brígidas de Lasarte, Antonio Abauntz agochouno na súa casa, onde permanecería refuxiado ata 1941. Durante este período, investiga a historia eclesiástica de Lasarte, escribe tres monográficos sobre este convento, a igrexa parroquial do concello do Oiartzun antigo.

Exilio

En 1941 foi exiliado a Calahorra, onde permanecerá ata 1955. En 1948, aparece o seu traballo Iesu Aurraren bizitza, que será publicada máis tarde na revista da Euskaltzaindia. Da súa estadía en Calahorra destacan as seguintes obras:

• La catedral de Calahorra
• La parroquia de Santiago de Calahorra
• Naturaleza de los Santos Mártires de Calahorra

En 1950, foi nomeado académico de número da Euskaltzaindia e pronuncia o seu discurso Gorotzika'tik Gurutzeaga'ra en Pamplona. A mesma Euskaltzaindia encárgalle a cuarta reedición de Gero de Pedro de Axular que prologou (1954). Colaborou na revista Egan con poemas como:

• I. Belenen
• II. Bizia Maite-irria
• III. Tanzlied

O retorno ao País Vasco

En 1956, regresa a Andoain, onde é recibido polos xesuítas e onde permanecería até 1975. Son os seus anos máis activos, pulando pola difusión da cultura vasca e o estudo de historia eclesiástica. O Concilio Vaticano II deulle máis tarefas, porque admitiuse o uso das linguas vernáculas na liturxia e é nomeado Director do equipo de tradutores de Textos Litúrxicos en éuscaro. El publicou dous traballos metodolóxicos de grande importancia na investigación:

• Escollos de nuestra historiografía
• Euskalerria Historiaren sarreran

Colabora a través da publicación de artigos no Boletín da Real Sociedade Bascongada de Amigos do País, na revista Egan publica Jesusen jaiotza edertian, Romanikoa Gipuzkoan e Orixeren Euskaltzaindia sartzea. Tamén publicou estudos e artigos sobre a historia e folclore en Euzko Gogoa, Gure Herria, Revista Internacional de Estudios Vasco, Euskalarriaren Alde, Eusko-Folclore, Euskera, El Bidasoa, Rioja, Oiarso, Príncipe de Viana, Berceo, Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", Munibe, Kardaberaz Bazkuna, Jaunaren Dixo, Aránzazu, Estudios de Deusto, Fontes Linguae Vasconum, Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra, Cuadernos de Sección "Hizkuntza eta Literatura" , e Artes Plásticas y Monumentales de Eusko Ikaskuntza.